Orda Nogajska: Konfederacja tureckich plemion koczowniczych powstała na Stepie Pontyjskim około 1390 roku

W jej skład wchodziły terytoria pomiędzy Wołgą, Irtyszem, Morzem Kaspijskim i Morzem Aralskim. Nazwa pochodzi od imienia wybitnego wodza tatarskiego – Nogaja. Została utworzona przez Edygeja po uniezależnieniu się od Złotej Ordy około 1390 roku.

Orda Nogajska

Ногай Урдасы
Nogaj Urdasy

ok. 1390–1770
Stolica	Saraj Jük
Ustrój polityczny	orda
Data powstania	1390
Data likwidacji	Rosja 1770

 

Na przestrzeni wieków Orda Nogajska dzieliła się na:

• Wielka Orda Nogajska (pozostała na dawnych koczowiskach na wschód od dolnej Wołgi). Uznała dominację rosyjską po podboju chanatów kazańskiego i astrachańskiego przez Rosję (1552–1557).
• Mała Orda Nogajska (orda kubańska) nad Morzem Azowskim pomiędzy Donem a Kubaniem – weszła w skład chanatu krymskiego. Część Nogajów, która nie chciała podporządkować się carom rosyjskim.
• Orda Ałtyulska, nad rzeką Emba.
• Nogajskie ordy przednie (od 1430) osiedlane przez Chanów Krymskich na stepach południowej Ukrainy i Besarabii:
  • orda budziacka (białogrodzka),
  • oda jambolucka (oczakowska),
  • orda dobrudzka (jedykulska),
  • orda jedysańska (odłam Małej Ordy Nogajskiej, powstała dopiero po 1720 roku).

Po 1630 roku buddyjska orda kałmucka, obca etnicznie i kulturowo Nogajom, wyparła ich z okolic dolnej Wołgi i zajęła stepowe obszary między rzekami Don i Jaik (dzisiejszy Ural) zakładając własne państwo (tzn. w przypadku ludów koczowniczych jest to przejęcie pastwisk).

Po wejściu ziem południowej Ukrainy w skład Imperium Rosyjskiego (ok. 1770) Wielkich Nogajów przesiedlono na nadazowskie równiny pomiędzy Donem a Kubaniem, a potem na stepy nadkaspijskie i besarabskie. Po wojnie krymskiej część ludności mieszkająca nad Morzem Czarnym przeniosła się do Turcji.

• Wojskowość Tatarów
• Nogajskie ordy przednie
• Złota Orda
• Chanat Krymski
• Orda
• Chanat

• Leszek Podhorodecki: Tatarzy. Od Czyngis-chana do XX wieku. Warszawa: Bellona, 2010, s. 144–145. ISBN 978-83-11-11801-0.
• Leszek Podhorodecki Chanat krymski, Książka i Wiedza, Warszawa 1987, s. 49–50, 60, 249 ISBN 83-05-11618-2.
• Tomasz Jasiński Przerwany Hejnał, KAW, Kraków 1988, s. 71 ISBN 978-83-03-02041-2.
• Janusz Pajewski Buńczuk i koncerz. Z dziejów wojen polsko- tureckich, Wiedza Powszechna, 1983, s. 46, 107 ISBN 83-86667-50-9.
• DariuszD. Skorupa DariuszD., Stosunki polsko-tatarskie 1595-1623, Warszawa: Neriton, 2004, s. 22–23, ISBN 83-89729-05-9, OCLC 69361059 .