Márta Mészáros

[maːrtɒ meːsaːroʃ] (ur. 19 września 1931 w Budapeszcie) – węgierska reżyserka i scenarzystka filmowa.

Márta Mészáros

Data i miejsce urodzenia	19 września 1931 Budapeszt, Węgry
Zawód	reżyserka, scenarzystka
Współmałżonek	László Karda (1957–1959; rozwód) Miklós Jancsó (1960–1973; rozwód)
Lata aktywności	od 1954
Multimedia w Wiki Commons
Cytaty w Wikicytatach

Marta Mészáros zdobyła nagrodę Złotego Niedźwiedzia oraz Srebrnego Niedźwiedzia na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie, Srebrną Muszlę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Sebastián oraz nagrodę FIPRESCI na Festiwalu Filmowym w Cannes.

Wczesne lata

Urodzona w Budapeszcie, spędziła pierwsze dwa lata swojego życia Kirgistanie w Związku Radzieckim, gdzie jej rodzice wyemigrowali jako artyści komunistyczni w 1936. Tam jej ojciec, László Mészáros, został aresztowany i zabity w 1938 pod rządami stalinowskiego reżimu. Matka zmarła przy porodzie. Osierocona Mészáros była wychowywana przez swoją przybraną matkę w ZSRR, gdzie uczęszczała do szkoły. W 1946 przyjechała do Moskwy na studia w VGIK, a na Węgry powróciła dopiero po ukończeniu studiów w 1956.

Kariera

Początkowo pracowała w studiu kroniki filmowej w Budapeszcie, a następne dwa lata w wytwórni filmów dokumentalnych w Bukareszcie. Po powrocie na Węgry w 1958 roku realizowała początkowo filmy popularnonaukowe i dokumentalne, których ma w swym dorobku blisko trzydzieści. W 1968 zadebiutowała filmem fabularnym Dziewczyna. Márta Mészáros wyreżyserowała dwadzieścia jeden pełnometrażowych filmów fabularnych, głównie na temat prześladowania ludzi przez system totalitarny i prześladowania kobiet. Reżyserowała także znany w Kanadzie dokumentalny serial telewizyjny English Teachers (znany jako Taipei Diaries). W latach 80. nakręciła cykl filmów autobiograficznych. W latach 2003–2004 wyreżyserowała film o Imre Nagyu Niepochowany. Niektóre jej filmy (np. Córy szczęścia) powstały w Polsce lub w koprodukcji polsko-węgierskiej.

W latach 1957–1959 jej mężem był László Karda. W 1960 wyszła za mąż za węgierskiego reżysera Miklósa Jancsó. Mają dwóch synów – Nyikę (ur. 22 czerwca 1952) i Miklósa Juniora, którzy pracowali jako operatorzy filmowi na planie wielu z jej filmów, oraz córkę Kasię (ur. 1955). W 1973 doszło do rozwodu.

Przez wiele lat była związana z polskim aktorem Janem Nowickim, który wystąpił w jej licznych filmach. Często powierzała mu główne role – w tym Imre Nagya. Również syn Nowickiego z wcześniejszego związku, Łukasz Nowicki wystąpił w jednej z głównych ról w filmie Mészáros Mała Vilma. Nowicki i Mészáros rozstali się w 2008.

Mieszka w Polsce.

• Lesław Czapliński „Dziennik dla mojego ojca i matki”, [w:] ODRA 4/1991

• Márta Mészáros w bazie IMDb (ang.)
• Márta Mészáros w bazie filmpolski.pl
• Rozmowa z Mártą Mészáros w serwisie YouTube
• Márta Mészáros na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”