Krużganek

Pełnił funkcję komunikacyjną łącząc umieszczone wzdłuż niego pomieszczenia. Na ogół przykryty sklepieniem (krzyżowym) lub stropem, na zewnątrz otwarty najczęściej arkadami filarowymi lub kolumnowymi.

Zobacz hasło krużganek w Wikisłowniku

Zobacz w Wikiźródłach hasło Krużganek w Encyklopedii staropolskiej

Zobacz multimedia związane z tematem: Krużganek

Budową i funkcją przypomina podcień, jednakże różni się od niego tym, że jest dostawiony do lica muru, podczas gdy podcień nie wystaje poza lico fasady. W średniowieczu wykorzystywany w klasztorach i zamkach. Krużganki klasztorne otaczały w kondygnacji parterowej wirydarz. W gotyku miały ostrołukowe arkady, często zdobione maswerkami. Z tego okresu zachowały się krużganki np. na zamku w Lidzbarku Warmińskim, (krużganki na zamku w Malborku są rekonstrukcją z XIX wieku).

W renesansie krużganki wprowadzono do architektury pałacowej. W pałacach i dworach budowano krużganki wielokondygnacyjne, jako ważny element architektonicznego składnika kompozycji budowli. Otaczały one wewnętrzne dziedzińce pałacowe. Często w kondygnacji parterowej występowały krużganki filarowe lub kolumnowe w porządku toskańskim, w górnych kondygnacjach w porządku jońskim lub korynckim. Z tego okresu pochodzą krużganki na dziedzińcu zamku na Wawelu, w Baranowie Sandomierskim, w Brzegu, Pieskowej Skale, Żywcu, Suchej Beskidzkiej i Nawojowie Łużyckim.

W okresie baroku stopniowo zastępowano krużganki innymi systemami ciągów komunikacyjnych jak korytarz, galeria. W architekturze tego okresu budowano m.in. czworoboczne ciągi sklepionych krużganków wokół kościoła, w pewnej odległości od niego, z kwadratowymi kaplicami w narożach. Przykładem takiej budowli są krużganki w Świętej Lipce. Stosowano je również w kamienicach mieszczańskich, np. w Kamienicy Królewskiej we Lwowie i Kamienicy Zbaraskich w Krakowie.

•  
  Opactwo w Tyńcu
•  
  Opactwo na Św. Krzyżu
•  
  Zamek w Lidzbarku
•  
  Zamek w Malborku
•  
  Collegium Maius w Krakowie
•  
  Krużganek neogotycki Pałacu w Kamieńcu

•  
  Zamek w Suchej Beskidzkiej
•  
  Zamek w Niepołomicach
•  
  Zamek w Baranowie Sandomierskim
•  
  Zamek w Żywcu
•  
  Pałac Zbaraskich w Krakowie
•  
  Kamienica Królewska we Lwowie
•  
  Zamek w Brzegu
•  
  Zamek w Pieskowej Skale
•  
  Zamek w Płakowicach
•  
  Dom Dziekański w Krakowie
•  
  Collegium Iuridicum UJ
•  
  Dwór w Nawojowie Łużyckim

• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 83, 84. ISBN 83-85001-89-1.