Karol IX (ur.
27 czerwca 1550 w Saint-Germain-en-Laye, zm. 30 maja 1574 w Vincennes) – książę Orleanu jako Karol Maksymilian, później król Francji 1560–1574 z dynastii Walezjuszów. Był synem króla Henryka II i Katarzyny Medycejskiej, która sprawowała regencję w latach 1560-1563. Młodszym bratem Franciszka II (1559-1560), po którego śmierci objął tron francuski, i starszym bratem Henryka III (1574-1589). Na jego panowanie przypada początek wojen religijnych we Francji oraz niechlubna noc św. Bartłomieja.
Król Francji | |
Okres | od 5 grudnia 1560 |
---|---|
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data i miejsce urodzenia | 27 czerwca 1550 |
Data i miejsce śmierci | 30 maja 1574 |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Dzieci | Maria Elżbieta de Valois |
Od urodzenia Karol dzierżył tytuł księcia Angoulême. W 1550 roku, po śmierci swojego starszego brata, Ludwika, został mianowany księciem Orleanu. Jego ojciec natomiast, Henryk II zmarł w roku 1559, a władzę objął najstarszy jego syn Franciszek II. Jego panowanie było bardzo krótkie zakończone śmiercią młodego władcy już w roku następnym. 5 grudnia 1560 roku królem ogłoszono więc Karola, który miał wówczas zaledwie dziesięć lat. Szlachta francuska zatwierdziła Katarzynę Medycejską w roli jego regentki. W rządach pomagał jej kanclerz Michel de l’Hôpital. W 1561 roku Karol został koronowany w katedrze w Reims. Antoni de Burbon-Vendôme, król Nawarry został mianowany natomiast naczelnym generałem Francji.
Już w marcu 1560 miało miejsce we Francji niepokojące wydarzenie, które zapowiadało wojny religijne – tumult w Amboise, w którym grupa hugenotów próbowała przeprowadzić zamach na Franciszka Gwizjusza ostro opowiadającego się przy utrzymaniu katolicyzmu jako jedynej religii panującej. Spisek wykryto, a jego inicjatorów stracono. Celem polityki Katarzyny w tamtym czasie stało się zaspokojenie jątrzącego się konfliktu między francuskimi protestantami a katolikami. Stany Generalne w większości popierały szukanie kompromisu, silnej walki z herezją żądał oczywiście kler. Z inicjatywy Katarzyny w 1561 roku odbyło się kolokwium hugenotów i katolików w Poissy, ale w rozmowach nie osiągnięto żadnych porozumień. Regentce oraz królowi Karolowi spodobał się jednak wysłannik Kalwina, Teodor Beza, a bliskim doradcą dworu stał się Gaspard de Coligny, francuski admirał i hugenota.
W 1562 roku podpisano edykt z Saint Germain, który dawał wolność hugenotom w wyznawaniu wiary publicznie na wsiach i prywatnie w miastach. Opozycyjni katolicy rozpoczęli rozbijanie hugenockich nabożeństw. Parlament paryski miał oficjalnie odrzucić edykt, ale na wsiach często górę brali protestanci. Szczególnie ważnym incydentem była masakra w Wassy w 1562 roku, w której z inicjatywy Franciszka Gwizjusza doszło do mordu na ponad siedemdziesięciu hugenotach. Wydarzenie to było pretekstem do pierwszej wojny religijnej.
W 1572 pod wpływem matki i Gwizjuszów przyzwolił na krwawą rozprawę z hugenotami w Paryżu. Doszło do niej w nocy z 23 na 24 sierpnia (tzw. noc św. Bartłomieja), gdy żołnierze królewskiej gwardii szwajcarskiej znienacka napadli i przy współudziale podburzonego tłumu paryżan w ciągu dwu dni zabili około 3 tys. protestantów (w tym wielu szlachciców) przybyłych na ślub przywódcy hugenotów, Henryka Burbona, króla Nawarry, z siostrą Karola, Małgorzatą de Valois (nazywaną przez rodzinę Margot).
Karol IX zmarł na gruźlicę. Przed śmiercią wezwał swojego szwagra Henryka Burbona, objął go i pożegnał jak najlepszego przyjaciela, a następnie prosił, aby zaopiekował się Marią Touchet i synem Karolem. Umierając, nie miał jeszcze 24 lat, tron po nim objął jego brat Henryk III Walezy.
26 listopada 1570 Karol ożenił się z Elżbietą Habsburżanką (1554-1592), arcyksiężniczką austriacką. Para miała jedynie córkę:
Karol do śmierci był wierny swej długoletniej kochance, Marii Touchet (1549–1638), hugenotce, córce radcy parlamentu w Lyonie, którą poznał w 1566 podczas podróży po Francji. Miał z nią nieślubnego syna:
4. Franciszek I Walezjusz | ||||||
2. Henryk II Walezjusz | ||||||
5. Klaudia Francuska | ||||||
1. Karol IX Walezjusz | ||||||
6. Lorenzo II Medyceusz | ||||||
3. Katarzyna Medycejska | ||||||
7. Madeleine de la Tour d'Auvergne | ||||||
Karol IX jest jednym z głównym bohaterów w powieści pt. Królowa Margot Aleksandra Dumasa. W powieści jest on przyjacielem swojego szwagra Henryka Burbona i wielokrotnie ratuje mu życie. Jego matka, Katarzyna Medycejska, próbuje zabić Henryka Burbona i w ten sposób zapobiec jego intronizacji na tron Francji. Karol IX umiera po tym, jak przypadkowo otruł się arszenikiem ze stron książki o myślistwie, którą Katarzyna podrzuciła do pokoi Henryka, a nieświadomy tego Karol pożyczył od szwagra.
W literaturze polskiej Karol IX jest jednym z kluczowych bohaterów powieści, której autorem jest Andrzej Sarwa noszącej tytuł Wieszczba Krwawej Głowy.
This article uses material from the Wikipedia Polski article Karol IX Walezjusz, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.