Karol Dittrich Jr.

3 października 1853 w Krasnej Lipie, zm. 17 kwietnia 1918 w miejscowości Weisser Hirsch k. Drezna) – niemiecki przemysłowiec, twórca potęgi żyrardowskiej fabryki lnu, jedna z najwybitniejszych postaci w historii Żyrardowa.

Karol Dittrich jr

Data i miejsce urodzenia	3 października 1853 Krásná Lípa
Data i miejsce śmierci	17 kwietnia 1918 Weisser Hirsch k. Drezna
Zawód, zajęcie	przemysłowiec, filantrop

Karol Dittrich jr był synem ewangelickiego przemysłowca Karola Augusta Dittricha. Zdobył staranne wykształcenie techniczne na Politechnice Drezdeńskiej, następnie odbywał praktykę w tkalni Netta Ogdena w Anglii; jeszcze za życia ojca, na przełomie lat siedemdzisiątych i osiemdziesiątych przejął faktyczne kierownictwo nad zakładami żyrardowskimi.

W 1885 roku doprowadził do przekształcenia zakładów w Towarzystwo Akcyjne Zakładów Żyrardowskich Hielle i Dittrich. W okresie pełnienia funkcji zarządcy towarzystwa akcyjnego doprowadził do realizacji bardzo ważnych inwestycji, tak fabrycznych, jak i komunalnych (budowa kościołów, założenie cmentarza katolickiego i ewangelickiego, budowa wielkiej przędzalni, elektrowni, budynków administracyjnych i szpitala). Okres jego rządów wiązał się z bardzo dużym napływem ludności, w tym znacznej liczby obcokrajowców: Niemców, Szkotów, Włochów, Rosjan a przede wszystkim robotników z Czech.

Dzięki staraniom Karola Dittricha zapewniono pracownikom fabryki wszystkich szczebli relatywnie wysoki standard życia. Utworzono zaplecze dla realizacji działań kulturalnych (sala teatralna w Resursie, muszla koncertowa, kręgielnia) oraz edukacyjnych (Kantoratschule kształcąca biuralistów na potrzeby fabryki z wykładowym językiem niemieckim, szkoły powszechne elementarne).

Z jego inicjatywy powstała biblioteka powszechna Biblioteka Fabryczna. Zajmował się także mecenatem artystycznym i kulturalnym, fundując stypendia dla uzdolnionej młodzieży z Krasnej Lipy i z Żyrardowa. W latach 1903–1908 Dittrich finansował studia Pawła Hulki-Laskowskiego na Uniwersytecie w Heidelbergu. Nadwornym malarzem Dittrichów był August Frind urodzony w Krasnej Lipie, którego dziełem są między innymi obraz ołtarzowy w kościele pw. św. Karola Boromeusza oraz portret Karola Augusta Dittricha i Karola Hielle w willi reprezentacyjnej w parku miejskim. Park ten nosi nazwę Karola Dittricha.

Wraz z siostrami założył fundację imienia swojego ojca, która zapewniała zasłużonym pracownikom zakładów lniarskich oprocentowane książeczki oszczędnościowe, pod warunkiem, że robotnik będzie systematycznie odkładał na niej 3 procent swojego miesięcznego zarobku; wkład książeczek oszczędnościowych wnoszony przez fabrykę wynosił 50 rubli, a za oszczędzanie fabryka dodawała kwotę równowartą 3 procentom pensji.

W 1899 roku Karol Dittrich jr sprzedał swoje udziały w Towarzystwie Akcyjnym Zakładów Żyrardowskich; uzyskane ze sprzedaży akcji pieniądze (686 334 rb) postanowił przeznaczyć na cele dobroczynne oraz na nagrody dla najbardziej zasłużonych pracowników fabryki. Darowizna wyniosła ostatecznie 800 000 rb i przeznaczona została w całości dla pracowników Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Żyrardowskich, zarówno dla oficjalistów jak i szeregowych robotników. Największa kwota, 500 000 rb została przeznaczona na rzecz prowadzenia w Żyrardowie ochronki dla dzieci, 100 000 rb przeznaczono na wybudowanie i utrzymanie w Żyrardowie domu starców dla starych i nieuleczalnie chorych robotników, 40 000 (według innych źródeł 45 000 rb) przyznano na budowę kościoła rzymskokatolickiego w Żyrardowie, 7800 rb dostała gmina ewangelicka w Żyrardowie. Łącznie na poczet nagród dla załogi zakładów lniarskich zarezerwowano kwotę 34 234 rb, z której ufundowano 341 książeczek oszczędnościowych z wkładem 50 rb dla zasłużonych długoletnich pracowników fabryki za łączną kwotę 17 050 rb oraz nagrody: dla dozorców i majstrów na łączną kwotę 11 007 rb, dla strażaków ze straży fabrycznej na kwotę 3020 rb, dla muzyków z orkiestry fabrycznej na kwotę 1890 rb, dla 5 wdów (łącznie 120 rb); 1147 rb przeznaczono dla różnych posługujących. Specjalne zawiadomienie z wyszczególnionymi kwotami darowizny zostało rozwieszone we wszystkich oddziałach fabrycznych bezpośrednio po pierwszych wystąpieniach robotniczych dnia 5/17 kwietnia 1899, jednakże większość robotników nie uwierzyła w ich treść, co stało się przyczyną znacznego wzrostu niepokojów społecznych w osadzie fabrycznej i doprowadziło do rozruchów.

Dla Karola Dittricha wzniesiono w 1896 r. Willę Reprezentacyjną w miejskim parku, w tzw. „kostiumie francuskim”, w której jednak nigdy na dłużej nie zamieszkał. Obecnie willa jest siedzibą Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie.

Pochowany w rodzinnym mauzoleum w Krasnej Lipie.

• Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie. Informator, red. Krzysztof Zwoliński, Żyrardów 2004
• Krzysztof Zwoliński, Zakłady żyrardowskie w latach 1885-1915, Książka i Wiedza, Warszawa 1979
• Żyrardów miasto wielu narodów, Muzeum Mazowsza Zachodniego, Żyrardów 2006
• Żyrardów. Praktyczny przewodnik, Agencja Wydawnicza „Radosna Twórczość”, Warszawa 2008