Jabłoń Domowa: Gatunek rośliny

Jest to gatunek który powstał w wyniku samoczynnego krzyżowania dwóch dziko rosnących na Kaukazie jabłoni – Malus pumila Mill. oraz Malus sylvestris Mill., a następnie w wyniku działań hodowlanych człowieka uzupełnionego o geny kilku innych naturalnie występujących w Azji i Europie gatunków. Należy do najbardziej popularnych w uprawie drzew owocowych w strefie klimatu umiarkowanego.

Jabłoń domowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	jabłoń
Gatunek	jabłoń domowa
Nazwa systematyczna
Malus domestica Borkh. Theor. prakt. Handb. Forstbot. 2:1272. 1803
Multimedia w Wiki Commons
Hasło w Wikisłowniku

 

Pokrój
Drzewo osiągające 5–12 m wysokości, z szeroką i gęstą koroną.
Liście
Pojedyncze, owalne, osiągają 5–12 cm długości i 3–6 cm szerokości. Osadzone są na ogonku długim na 2–5 cm. Koniec blaszki liściowej jest zaostrzony, brzeg liścia jest piłkowany.
Kwiaty
Rozwijają się wiosną równocześnie z liśćmi, osiągają średnicę 2,5–3,5 cm. Korona pięciopłatkowa, płatki biało-różowe, wyraźne słupki i żółte pylniki. Jabłoń może zapylać się własnym pyłkiem choć najczęściej wymaga zapylenia krzyżowego.
Owoc
Jabłkowaty, potocznie nazywany jabłkiem. Dojrzewa jesienią. Zwykle kulisty, różnobarwny (zielony, żółty, czerwony lub żółty z rumieńcami). Miąższ znacznie zróżnicowany pod względem smaku, aromatu, słodyczy, konsystencji.

Jest gatunkiem łatwo się krzyżującym z innymi jabłoniami przez co spotyka się czasem mieszańce wzdłuż dróg, w zadrzewieniach śródpolnych i w czyżniach. Kwitnie na przełomie od kwietnia i maja. Jest rośliną owadopylną i miododajną.

Sztuka kulinarna
Owoce spożywane są surowe i w postaci przetworów (soki, kompoty, nadzienia do ciast). Mają znaczne walory odżywcze. Obfitują w witaminy, cukier, pektyny, substancje aromatyczne i sole mineralne.: Liście jabłoni są również wykorzystywane jako surogat herbaty. Podczas procesu technologicznego podwiędłe liście poddaje się utlenianiu w podwyższonej temperaturze i suszeniu. Produkt ten zawiera między innymi: rutynę, kwercetynę, kwas galusowy, kwas chlorogenowy, kwas kawowy, glikozydy fenolowe.
Surowiec drzewny
Drewno jabłoni używane jest w stolarce.

Wartość odżywcza

Odmiany

W uprawie są liczne (ok. 10 tys.) odmiany hodowlane jabłoni domowej. W Polsce rośnie ok. 40 mln jabłoni, które dostarczają ok. 2–2,5 mln ton owoców.

Według raportu z kwalifikacji materiału szkółkarskiego przeprowadzonego przez Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa w 2011 roku największą liczbę roślin w szkółkach sadowniczych miały odmiany:

• ‘Szampion’ i sporty (Reno1, Reno2, Arno) – 1494 tys. drzew;
• ‘Idared’ i jego sport (‘Idareset’) – 1305 tys. drzew;
• ‘Golden Delicious’ i sporty (Golden Delicious Reinders) – 1092 tys. drzew;
• ‘Gala’ i sporty (‘Gala Must’, ‘Royal Gala’, ‘Natali Gala’) – 803 tys. drzew;
• ‘Jonagold’ i jego sporty (‘Jonagold Decosta’, ‘Jonica’, ‘Rubinstar’, ‘Rubinstep’ i inne) – 797 tys. drzew;
• ‘Gloster’ – 589 tys. drzew;
• ‘Ligol’ i jego sport (‘Ligolina’) – 418 tys. drzew.

Struktura upraw

Struktura odmianowa jabłoni uprawianych w Polsce w 2012 roku przedstawiała się następująco:

• 'Idared' – 20,4%
• 'Jonagold' – 13,5%
• 'Szampion' – 10,7%
• 'Ligol' – 6,5%
• 'Gloster' – 4,4%
• 'Golden Delicious' – 3,8%
• 'Cortland' – 3,2%
• 'Antonówka Zwykła' – 3,2%
• 'Gala' – 3,1%
• 'Lobo' – 3,0%
• 'Jonathan' – 1,5%
• 'Boskoop' – 0,9%
• pozostałe – 25,9%

Zobacz też: Lista odmian jabłoni.

Choroby

• nieinfekcyjne: nekrotyczna plamistość kory jabłoni
• wirusowe: chlorotyczna plamistość liści jabłoni, jamkowatość pnia jabłoni, mozaika jabłoni, żłobkowatość pnia jabłoni
• bakteryjne: gumowatość drewna jabłoni, guzowatość korzeni, proliferacja jabłoni lub miotlastość jabłoni, spłaszczenie konarów jabłoni, włosowatość korzeni, zaraza ogniowa
• wywołane przez lęgniowce i grzyby: alternarioza drzew ziarnkowych, biała zgnilizna korzeni, brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych, cytosporoza jabłoni, czarny rak jabłoni, drobna plamistość liści jabłoni, fuzarioza drzew ziarnkowych, gruzełek cynobrowy, mączniak jabłoni, opieńka miodowa, parch jabłoni, plamistość jabłoni, werticilioza drzew i krzewów owocowych, rak drzew owocowych i zgnilizna owoców, rak kory drzew owocowych, rak kory drzew ziarnkowych, zgorzel kory jabłoni, zgorzel pędów drzew owocowych, zgnilizna pierścieniowa podstawy pnia drzew owocowych, zgorzel powierzchniowa kory drzew ziarnkowych.

Produkcja jabłek

Światowa produkcja jabłek wynosi ok. 75,6 miliona ton. Do największych producentów jabłek należą: Chiny (47,6% światowej produkcji w 2011 roku), Stany Zjednoczone (5,6%) i Turcja (3,8%). Polskie sadownictwo w 2011 roku miało 3,3% udział w światowej produkcji jabłek. Wielkość produkcji jabłek w Polsce ze względu na ryzyko przyrodnicze podlega znacznym wahaniom. W latach 2001–2010 w dwóch latach (2004 i 2010) produkcja wyniosła mniej niż 2 mln ton, natomiast w trzech latach (2004, 2008 i 2009) przekroczyła 2,5 mln ton. Rekordowym rokiem był 2008 kiedy zebrano 2 mln 831 tys. ton, co uplasowało Polskę na trzecim miejscu na świecie

10 największych producentów jabłek w 2011 roku (w tonach)
Chiny	35 987 221
Stany Zjednoczone	4 272 840
Indie	2 891 000
Turcja	2 680 080
Polska	2 493 080
Włochy	2 411 200
Francja	1 858 880
Iran	1 651 840
Brazylia	1 339 000
Rosja	1 200 000
Świat	75 635 283

Zobacz też: Lista krajów największych producentów jabłek.