Interwał (z łac.
Nazwy interwałów pochodzą od łacińskich nazw liczebników i określają liczbę stopni zawartych między dźwiękami tworzącymi dany interwał, wraz z tymi dźwiękami.
Nazwy interwałów (liczba stopni tworzących interwał):
Podstawowe interwały: sekunda (2), tercja (3), kwarta (4), kwinta (5), seksta (6), septyma (7).
Dla interwałów większych od kwintdecymy stosuje się nazwy: dwie (trzy itd.) oktawy i sekunda (tercja, kwarta itd.).
Podział ten dotyczy liczby stopni zawartych w interwale:
Interwały czyste | Interwały wielkie | Interwały małe |
---|---|---|
pryma czysta | sekunda wielka | sekunda mała |
Kwarty, kwinty i oktawy to interwały czyste. Sekundy, tercje, seksty i septymy mogą być zarówno wielkie jak i małe.
Para wyrażeń „interwał wielki” i „interwał mały” oraz wyrażenie „interwał czysty” wykluczają się wzajemnie[potrzebny przypis].
Zwiększenie interwału osiąga się przez stosowanie znaków chromatycznych. W przypadku interwałów czystych i wielkich powstają interwały zwiększone, czyli z kwarty czystej powstaje kwarta zwiększona (znika „czysty” z nazwy), a z tercji wielkiej powstanie tercja zwiększona (znika „wielka”). W przypadku interwałów małych powstaje najpierw interwał wielki (z tercji małej powstaje tercja wielka). Dopiero później powstaje interwał zwiększony. Teoretycznie interwały mogą być zwiększane wielokrotnie, w praktyce do rzadkości już należy interwał podwójnie zwiększony, choć zdarzają się nawet interwały poczwórnie zwiększone.
Zmniejszenie interwału osiąga się przez stosowanie znaków chromatycznych. W przypadku interwałów czystych i małych powstaje interwał zmniejszony, czyli z kwarty czystej powstaje kwarta zmniejszona (znika „czysty” z nazwy), a z tercji małej powstaje tercja zmniejszona (znika „mała”). W przypadku interwałów wielkich powstaje najpierw interwał mały (z tercji wielkiej powstaje tercja mała). Dopiero później powstaje interwał zmniejszony. Interwały mogą być zmniejszane wielokrotnie.
Interwały melodyczne (zwane sukcesywnymi lub rozłącznymi) to takie, gdy dźwięki następują po sobie. Dzielą się na:
Interwały harmoniczne (zwane symultatywnymi lub łącznymi) to takie, gdy dźwięki współbrzmią jednocześnie.
W zależności od współbrzmienia interwały dzieli się na:
Do tego podziału kwalifikują się również odpowiednie interwały złożone.
W okresie średniowiecza za konsonanse uważano jedynie interwały czyste: prymę, kwartę, kwintę i oktawę. Wiek XIII i XIV przyniósł rozluźnienie zasad harmonii, dopuszczając tercję i sekstę jako tzw. konsonanse niedoskonałe. We współczesnej muzyce podziały te zatarły się, a w wyniku osłuchania nawet interwały sekundy i septymy (zwłaszcza septymy małej), często łączonej w akordach z funkcją dominanty nie mają w odczuciu odbiorcy charakteru dysonansu.
Interwały oznacza się odpowiednimi cyframi arabskimi. I tak 1 oznacza prymę, 2 – sekundę itd... Do oznaczenia interwałów czystych i wielkich wystarczy sama cyfra. Wyjątkiem jest septyma wielka oznaczana 7<. Interwały małe oznacza się dodając > z prawej strony. Wyjątek stanowi septyma mała, którą oznacza się 7 (bez znaku >).
Interwały zwiększone oznacza się umieszczając < z prawej strony cyfry. Wyjątkiem jest septyma zwiększona oznaczana 7<<.
Interwały zmniejszone oznacza się umieszczając >> z prawej strony cyfry. Wyjątkiem jest septyma zmniejszona oznaczana 7> oraz interwały czyste (np. kwinta zmniejszona – 5>, kwarta zmniejszona – 4> i in.)
Interwały kilkukrotnie zwiększone (lub zmniejszone) oznacza się umieszczając odpowiednią liczbę odpowiednich znaków, biorąc pod uwagę wyjątki związane z septymami.
Przewrót interwału prostego to przeniesienie dolnego dźwięku o oktawę wyżej, lub dźwięku górnego o oktawę niżej. Interwały czyste po dokonaniu przewrotu dają interwały czyste. Interwały małe dają wielkie (analogicznie: z wielkich powstają małe). Interwały zmniejszone dają interwały zwiększone. „Suma” nazw interwałów daje 9 (czyli pryma(1) po przewrocie staje się oktawą(8), sekunda(2) – septymą(7) itd.)
Przykłady:
Podobnie jest z przewrotami interwałów złożonych. Taki interwał sprowadzany jest do odpowiedniego interwału prostego i na jego podstawie ustalany jest przewrót. Np. decyma to oktawa + tercja. Przewrót decymy liczony jest tak, jakby to był przewrót tercji. Otrzymujemy więc sekstę.
Aby określić nazwę interwału należy określić:
Przykłady:
Przykład:
Zbudować septymę zwiększoną od dźwięku fis¹.
Obowiązujące do XIX wieku zasady harmonii narzucały konieczność rozwiązywania dysonansowych interwałów na konsonanse. Były dwa możliwe sposoby wykonania takiego rozwiązania:
Powyższy przykład pokazuje rozwiązanie trytonu (4<) na 3 (w ruchu bocznym) i na 6> (w ruchu przeciwnym).
Stosunek częstotliwości dźwięków tworzących interwał jest stały i charakterystyczny dla niego. W skali równomiernie temperowanej wynosi:
gdzie:
Natomiast w skali naturalnej stosunki częstotliwości wynoszą odpowiednio:
pryma | 1/1 |
sekunda mała | 16/15 |
sekunda wielka | 9/8 |
tercja mała | 6/5 |
tercja wielka | 5/4 |
kwarta czysta | 4/3 |
kwarta zwiększona | 45/32 |
kwinta czysta | 3/2 |
seksta mała | 8/5 |
seksta wielka | 5/3 |
septyma mała | 16/9 |
septyma wielka | 15/8 |
oktawa czysta | 2/1 |
Można też mówić o dźwięku durowym (stosunek częstotliwości 9/8), molowym (10/9), półdźwięku (16/15) i wielkiej limmie (27/25). Skala diatoniczna dzieli oktawę na 3 dźwięki durowe, 2 molowe i 2 półdźwięki, zaś skala pentatoniczna, używana między innymi przez dudziarzy – na 1 dźwięk durowy, 4 molowe i 2 wielkie limmy (między C i D oraz między F i G).
This article uses material from the Wikipedia Polski article Interwał, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.