Halit: Minerał z gromady halogenków

Nazwa pochodzi od greckich słów ἅλς hals – sól, oraz λίθος lithos – kamień. Minerał znany i używany od czasów starożytnych. Głównym składnikiem jest chlorek sodu.

Halit

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	chlorek sodu (NaCl)
Twardość w skali Mohsa	2,5
Przełam	muszlowy
Łupliwość	doskonała według (100)
Pokrój kryształu	izomorficzne (w formie sześcianu), naskorupienia, skupienia włókniste, naciekowe, wykwity
Układ krystalograficzny	regularny
Topliwość	804 °C
Właściwości mechaniczne	kruchy, diatermiczny, łatwo rozpuszczalny w wodzie (35,7 g NaCl/100 ml H2O)
Gęstość minerału	2,1–2,2 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	bezbarwny, białawy lub zabarwiony na niebiesko, różowo, pomarańczowo, żółto lub czerwonawo
Rysa	biała
Połysk	szklisty, tłusty
Współczynnik załamania	1,5443
Dodatkowe dane
Szczególne własności	optycznie izotropowy
Multimedia w Wiki Commons
Hasło w Wikisłowniku

Halityt (potocznie sól kamienna) to monomineralna skała zbudowana z halitu.

 

Przeważającą postacią kryształów jest sześcian. Struktura kryształu charakteryzuje się regularnym ułożeniem jonów Cl⁻ i z wypełnieniem wolnych przestrzeni przez Na⁺. W wyższej temperaturze minerał staje się plastyczny. Również przy wzroście ciśnienia zmieniają się jego właściwości fizyczne i wówczas jest zdolny do „płynięcia” – halokineza. Płytki wyłupane z kryształów przy około 200 °C stają się giętkie i podatne na trwałe deformacje. Jest minerałem bardzo higroskopijnym, głównie na skutek małych domieszek chlorków Mg i K.

Teoretycznie zawiera 39,34% Na i 60,66% Cl.

W skupieniach halitu pospolicie obecne bywają domieszki ziaren piasku kwarcowego, substancji bitumicznych, a przede wszystkim innych chlorków i siarczanów charakterystycznych dla cyklotemów ewaporacyjnych, np. kizeryt, polihalit, karnalit, sylwin, gips, anhydryt, czasami siarka rodzima (Kłodawa).

Zabarwienie

• sól wielicka ma szarą barwę spowodowana domieszkami ilastymi,
• sól pomarańczowa zawdzięcza swoją barwę wrostkom hematytu,
• niebieskie zabarwienie spowodowane jest prawdopodobnie defektami sieci krystalicznej
• zielone zabarwienie powodują wrostki minerałów miedziowych, np. atacamit

Jest produktem krystalizacji wód morskich lub słonych jezior. Tworzy wykwity na pustyniach. Jest obecny również wśród ekshalacji wulkanicznych. Powstają przeważnie w rejonach Ziemi charakteryzujących się suchym klimatem.

Sól z wody morskiej lub z wód jezior słonych pozyskuje się we: Włoszech, Francji, Portugalii, Hiszpanii, Indiach, Chinach, Rosji, Azerbejdżanie, Kazachstanie, Uzbekistanie, Arabii Saudyjskiej, Algierii, Tunezji, USA, Chorwacji.

W Polsce największe złoża soli kamiennej są wieku cechsztyńskiego, znajdują się na Kujawach (kopalnie w Inowrocławiu – wydobycie ok. 2,5 mln t rocznie i Ciechocinku, gdzie sól pozyskiwana jest metodą wypłukiwania solanki), a także we wschodniej Wielkopolsce w Kłodawie – obecnie najważniejsze złoże eksploatowane metodą podziemną, wydobycie ok. 700 tys. t rocznie, oraz na Dolnym Śląsku w Sieroszowicach – wydobycie ponad 300 tys. t rocznie.

Złoża w Małopolsce – mioceńskie, obecnie nieeksploatowane:

• w Wieliczce: Kopalnia soli „Wieliczka” – wydobycie zakończono w 1996 r., a produkcja w wysokości ok. 20 tys. t soli rocznie odbywa się poprzez utylizację wód zasolonych wpływających do kopalni. Kopalnia jest przede wszystkim obiektem turystyczno-uzdrowiskowym, odwiedzanym przez ponad 1 mln turystów rocznie
• w Bochni – w likwidacji od 1990 r., od 1995 r. prowadzona jest działalność turystyczno-uzdrowiskowa
• w Baryczy – zakończono wydobycie w 1998 r.

Mniejsze, nieeksploatowane złoża, znajdują się także pomiędzy Żorami i Rybnikiem oraz nad Zatoką Pucką pomiędzy Łebą a Puckiem.

W Polsce w roku 2013 wydobyto 4,2 mln ton soli kamiennej.

• Sól kamienna jest jednym z ważniejszych surowców w przemyśle chemicznym oraz spożywczym (sól kuchenna, sól warzona).
• Jest stosowana jako środek do rozmrażania i zwalczania śliskości zimowych (sól drogowa).
• Kryształy są używane do budowy aparatury pomiarowej np. spektrofotometrów absorpcyjnych w podczerwieni

•  
  halit z Wieliczki
•  
  Kryształy halitu w Grotach Kryształowych
•  
  Halit z Pedra Lume, Wyspy Zielonego Przylądka

• kopalnia soli
• trakt solny