Gubernia piotrkowska (ros. Петроковская губерния) – gubernia Królestwa Polskiego ze stolicą w Piotrkowie Trybunalskim.
gubernia | |||
1867–1915 | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Siedziba | |||
Powierzchnia | 12249,0 km² | ||
Populacja (1910) • liczba ludności |
| ||
• gęstość | 171 os./km² | ||
Szczegółowy podział administracyjny | |||
Liczba powiatów | 8 | ||
Położenie na mapie Królestwa Polskiego |
Gubernia piotrkowska została utworzona w 1867 i funkcjonowała do wkroczenia wojsk niemieckich i austriackich podczas I wojny światowej.
Gubernia przez cały okres swojego istnienia, podzielona była na 8 ujezdów.
Lp. | Ujezd | Stolica ujezdu | Powierzchnia, wiorsta² | Liczba ludności w 1897 roku |
---|---|---|---|---|
1 | Będziński | Będzin (23 757 os.) | 1 200,6 | 244 433 |
2 | Brzeziński | Brzeziny (7 648 os.) | 981,6 | 99 625 |
3 | Łaski | Łask (4 229 os.) | 1 232,7 | 117 685 |
4 | Łódzki | Łódź (314 020 os.) | 825,1 | 430 305 |
5 | Noworadomski | Noworadomsk (12 392 os.) | 1 856,8 | 129 839 |
6 | Piotrkowski | Piotrków (31 182 os.) | 1 834,3 | 153 687 |
7 | Rawski | Rawa (6 412 os.) | 1 141,4 | 69 573 |
8 | Częstochowski | Częstochowa (45 045 os.) | 1 690,9 | 158 754 |
Gubernia obejmowała ujezdy (powiaty) bardzo uprzemysłowione, m.in. będziński, częstochowski, noworadomski czy łódzki.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego zawiera hasło o guberni: "Piotrkowska gubernia utworzona została w r. 1867 z części dawnych guberni: warszawskiej, kaliskiej i kieleckiej. Na obszarze Królestwa Polskiego stanowi ona długi lecz wąski pas, ciągnący się od płn.-wschodu ku płd.-zach., między gubernią kaliską od zachodu a radomską i kielecką od wschodu."
W książce „Rys geografii Królestwa Polskiego” z 1887 roku odnajdujemy następujący opis guberni piotrkowskiej:
„Gubernia Piotrkowska graniczy od północy z gub. Warszawską i Kaliską; od zachodu z gub. Kaliską (rz. Warta); od południo-zachodu – ze Szlązkiem; od wschodu z gub. Kielecką i Radomską (rz. Pilica). Dzieli się na 8 powiatów a mianowicie: Piotrkowski, Rawski, Brzeziński, Łódzki, Łaski, Częstochowski, Nowo-Radomski, Będziński. Położenie guberni, szczególniej w części północnej, jest płaskie, w południowych dopiero powiatach: Częstochowskim i Będzińskim, występują wzgórza, jak np. w okolicy Częstochowy i Olsztyna. Grunta niezbyt urodzajne szczególniej w Rawskiem, o czem świadzczy także przysłowie, które mówi, że tam:
- Las – to leszczyna,
- Wróbel – to zwierzyna
- Ryby – to karaski,
- A grunt pszenny – piaski.
I rzeczywiście, najwięcej jest gruntów piaszczystych szczególniej w powiatach: Piotrkowskim, Nowo-Radomskim, Brzezińskim, Rawskim; grunta znowu gliniaste ciągną się pobrzeżem Pilicy, a także po linii równoległej do kierunku drogi żelaznej, począwszy od Piotrkowa do Koluszek; ztąd przyjmują kierunek północno-zachodni i dochodzą do Zgierza (pow. Łódzki). O ile jednak przemysł rolniczy nie mógł znaleźć odpowiednich okoliczności dla swojego rozwoju, o tyle za to przemysł stoi w gub. Piotrkowskiej najwyżej ze wszystkich gubernij Królestwa Polskiego. Szczególniej nim się odznacza miasto Łódź. W całej guberni przeważa przemysł bawełniany i wełniany. Ludność gub. Piotrkowskiej ma 837,928 mk., czyli na 1 milę, przy obszarze 222,5 m., wypada 3316,5. Fabryk posiada najwięcej z całego Królestwa, bo aż 12,976 (zaliczono tu wszakże piekarnie, których jest w gub. 490); robotników w nich jest 60,516, a wartość produkcyi wynosi 76,592,459 rs. Lasy przetrzebione, jednak zajmują jeszcze przestrzeń blizko 50 mil. Gubernia Piotrkowska ma dosyć udogodnioną komunikacyę. Przez sam środek guberni przechodzi droga żel Warszawsko-Wiedeńska przez powiaty: Brzeziński, Piotrkowski, Nowo-Radomski, Częstochowski i Będziński. Przez powiaty Brzeziński i Łódzki (do Łodzi) dochodzi odnoga drogi Warszawsko-Wiedeńskiej pod nazwiskiem drogi Farbyczno-Łódzkiej. – od stacyi Koluszki. Nareszcie przez powiat Brzeziński przechodzi gałąź drogi żel. Iwanogrodzko-Dąbrowskiej od Bzina (gub. Radomska, pow. Konecki) do Koluszek. Wody gub. Piotrkowskiej spływają głównie do dwu rzek: Pilicy i Warty. Te jednak pod względem komunikacyi wielkiej przysługi nie oddają, gdyż Pilica jest spławna dopiero od Sulejowa a Warta w granicach gub. Piotrkowskie wcale nie spławna."
Lista miast guberni na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego z 1897 roku:
miasto | populacja | |
---|---|---|
1. | Łódź | 314 020 |
2. | Częstochowa | 45 045 |
3. | Piotrków | 31 182 |
4. | Pabianice | 26 765 |
5. | Będzin | 23 757 |
6. | Tomaszów | 21 005 |
7. | Zgierz | 19 108 |
8. | Nowo-Radomsk | 12 392 |
9. | Brzeziny | 7 648 |
10. | Rawa | 6 412 |
11. | Łask | 4 229 |
This article uses material from the Wikipedia Polski article Gubernia piotrkowska, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.