Grodzisk Mazowiecki: Miasto w województwie mazowieckim
ⓘGrodzisk Mazowiecki (do 1928 Grodzisk) – miasto w Polsce położone na Równinie Łowicko-Błońskiej, w województwie mazowieckim, w powiecie grodziskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Grodzisk Mazowiecki, nad Rokicianką.
Rokitnica (granica Grodziska Mazowieckiego i Milanówka)
W mieście znajdują się także zbiorniki wodne wokół których utworzono tereny rekreacyjne, takie jak Stawy Goliana oraz Stawy Walczewskiego, w południowej części miasta znajduje się też niewielkie Jezioro Kniaziówka.
Tereny zielone
W Grodzisku Mazowieckim znajduje się wiele terenów zielonych, a ich liczba jest zwiększana. Do najważniejszych parków i terenów rekreacyjnych należą: Park im. hrabiów Skarbków, Stawy Goliana, Stawy Walczewskiego.
XIV w. – miejscowość należała do rodziny Grodziskich
1355 – Tomasz Grodziski (prawdopodobnie Tomasz Okuń z Grodziska), pierwszy znany właściciel osady, funduje drewniany kościół pod wezwaniem św. Tomasza Apostoła
22 lipca 1522 – król Zygmunt I Stary nadał Grodziskowi prawa miejskie na prośbę rodziny Okuniów
1540 – pożar zniszczył miasto
druga połowa XVI w. – urodził się tu Grzegorz Knapski, autor słownika polsko-łacińskiego, miasto liczy ok. 300 mieszkańców, staje się lokalnym ośrodkiem handlu i przemiału zboża, w mieście istnieje cech młynarzy
1623 – właścicielami miasta stała się rodzina Mokronoskich herbu „Bogoria”, posiadająca pobliskie wsie Kady i Jordanowice
1942 – likwidacja getta grodziskiego i wywiezienie jego mieszkańców do getta warszawskiego, miasto traci całą społeczność żydowską, mieszkającą tu od II poł. XVI w.
16 stycznia 1945 – samoloty radzieckie bombardują miasto powodując śmierć wielu mieszkańców i uciekinierów z Warszawy
17 stycznia 1945 – zakończenie okupacji niemieckiej, w czasie wojny miasto straciło ok. 5000 mieszkańców
1975 – w wyniku reformy administracji miasto przestało być siedzibą powiatu
Według tej legendy monarchowie drogą przez osadę Grodzisko przejeżdżali jadąc na polowania do puszczy jaktorowskiej. Pewien zmęczony król dostał na posilenie kubek wody z grodziskiego źródełka o nadzwyczajnym smaku. Zachwycony smakiem wody król nakazał nadać osadzie rangę miasta.
Herb Bogoria
W uznaniu waleczności i męstwa rycerza Bogorii w wojnie z Tatarami król Bolesław Śmiały własnoręcznie wyciągnął z jego rannego ciała tatarskie strzały, które połamał i oddał mu. Tym samym nadał mu herb o nazwie Bogoria ze złamanymi strzałami.
Gospodarka
Największym zakładem pod względem zatrudnienia i obrotów jest Danfoss. Ustępuje mu firma Gedeon Richter wcześniej zwana Polfą, założona na początku XX w., specjalizująca się w produkcji salicylanów, leków przeciwzawałowych i materiałów chirurgicznych. Przemysł spożywczy reprezentują firmy Frito-Lay z grupy PepsiCo, piekarnia Hiestand, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska. Dogodne położenie miasta wykorzystuje firma logistyczna Raben Logistic. Inne większe firmy działające w Grodzisku to: Firmenich, Fabryka Tarcz Ściernych „Słoń” (obecnie nieistniejąca), Trouw Nutrition i Amerplast (obecnie „Suominen”), Grodziska Spółdzielnia MALWA (działa od roku 1949).
Handel
Plan zagospodarowania przestrzennego zakazuje budowy obiektów handlowych o powierzchni przekraczającej 5000 m kw. 1 grudnia 2016 w Grodzisku przy ulicy Sienkiewicza 46/50 otwarto obiekt handlowy Galeria Grodova. W Grodzisku działają markety handlowe: 2 sklepy sieci Netto, 4 sklepy Biedronka, supermarket Lidl, Aldi, Carrefour, MediaExpert.
15 kwietnia 2013 – zamknięcie wiaduktu nad torami kolejowymi w Grodzisku Mazowieckim w ciągu drogi wojewódzkiej nr 579, ze względu na jego remont. Objazd dla pojazdów o masie do 10 t DMC przez Milanówek, przejazd kolejowy na ulicy Bałtyckiej w Grodzisku Mazowieckim oraz we wsi Kozerki, a dla pojazdów powyżej 10 t DMC przez Żyrardów. Przewidywany czas otwarcia nowego wiaduktu marzec 2014 r.
W dniu 31.12.2013 – uroczyste otwarcie wiaduktu połączone z zabawą sylwestrową w Parku Skarbków.
Komunikacja autobusowa jest domeną firmy PKS Grodzisk Mazowiecki. Obsługuje ona jedenaście miejskich linii oraz połączenia międzymiastowe (także z Warszawą). Z Grodziska kursuje też autobus do Centrum Janki.
Na przełomie XIX i XX w. miasto było znanym ośrodkiem letniskowym. Pozostałością po tym są piękne wille i budynek zakładu hydropatycznego. Obecnie Grodzisk stracił charakter miejscowości typowo wypoczynkowo-letniskowej. Na potrzeby mieszkańców powstały obiekty sportowej infrastruktury miasta: Grodziska Hala Sportowa (1997) i kryta Pływalnia Miejska „Wodnik 2000” (2000). W kompleksie ośrodka sportu i rekreacji znajdują się także stadion piłkarski (pojemność – 750 osób, w tym 520 miejsc siedzących) oraz korty tenisowe.
W 2002 r. oddano do użytku nowoczesny Specjalistyczny Szpital Zachodni im. Jana Pawła II (poza nim w mieście działa sześć przychodni opieki podstawowej i 10 placówek specjalistycznych). 28 czerwca 2008 został oddany nowoczesny budynek „Centrum Kultury” (m.in. z dużą salą kinową, 2 kawiarniami, jedna z dwutorową kręgielnią i stołami do bilarda) i restauracją. Mieści się w nim również siedziba lokalnego radia Bogoria.
Edukacja
Rodzaj placówki
Szkoły podstawowe
Gimnazja
Szkoły średnie i zasadnicze
Szkoły wyższe
Liczba placówek
8 (w tym 1 społeczna)
4
3
1
Liczba uczniów
2767
1361
2183
146
W Grodzisku działa 6 publicznych szkół podstawowych, w tym jedna integracyjna, jedna szkoła podstawowa społeczna, jedna szkoła podstawowa prywatna STiF oraz kilka szkół Montessori, w tym integracyjna Drugie Piętro.
Grodziskie szkoły średnie i zasadnicze połączone są w zespoły:
Zespół Szkół Technicznych i Licealnych Nr 2 (Technikum, Liceum dla Dorosłych i Szkoła Branżowa I Stopnia),
Zespół Szkół nr 1 (Liceum Ogólnokształcące i Technikum),
Zasadnicza Szkoła Zawodowa przy Zespole Szkół im. H. Szczerkowskiego.
Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Tadeusza Bairda kształci uczniów w 2 działach: dziecięcym (6-letnim) i młodzieżowym (4-letnim) m.in. na fortepianie, skrzypcach, wiolonczeli, gitarze, akordeonie, flecie, klarnecie, saksofonie i na perkusji.
kościół parafialny pw. św. Anny, pl. Zygmunta Starego (nr rej.: 1028/451/62 z 23.03.1962), XVII-XIX, ufundowany w 1687 r. przez Wojciecha Mokronoskiego herbu Bogoria, kasztelana rawskiego; murowany, wybudowany w stylu późnobarokowym, później stopniowo rozbudowywany; pod koniec XIX wieku przez architekta Bronisława Żochowskiego, który dostawił nawy boczne (1884–1889) i zachowaną do dziś dzwonnicę; we wnętrzu wyposażenie manierystyczne, barokowe, klasycystyczne, głównie z XVII i XVIII wieku; w tym liczne epitafia m.in. Okuniów z początku XVII w. i Mokronoskich z lat 1616–1911; w ołtarzu głównym obraz „Ukrzyżowanie”, którego autorem był pochodzący z Neapolu Filippo Castaldi, mieszkający na przełomie XVIII/XIX w. na grodziskiej plebanii, we wnętrzu inne jego obrazy: „św. Józef z Dzieciątkiem”, „św. Anna z rodzicami”, „św. Roch”,
kaplica pw. Świętego Krzyża (przedpogrzebowa), ul. Sienkiewicza, koło kościoła św. Anny (nr rej.: 1029/453/62 z 23.03.1962), XVIII; wybudowana w 1713 roku na granicy miasta jako wotum dziękczynne po wygaśnięciu epidemii cholery, później pełniła funkcje kaplicy przedpogrzebowej; dwukrotnie restaurowana w 1839 roku i w XX w.; w listopadzie 1995 roku została przeniesiona ze skrzyżowania ulic Sienkiewicza i Kościuszki na plac koło kościoła parafialnego,
cmentarz żydowski (nr rej.: 1607 z 27.02.1996) oraz brama (nr rej.: j.w.), założony w 1780 r., jeden z najstarszych na Mazowszu; na jego dzisiejszym terenie znajduje się 277 zabytkowych nagrobków; do 1941 r. stanowił miejsce pochówku Żydów mieszkających w Grodzisku i okolicach,
willa „Foksal” (nr rej.: 1031/1088 z 7.01.1975 oraz 1155 z 22.05.1975), 1846
dworzec kolejowy, ul. 1 Maja 4 (nr rej.: A-787 z 26.03.2008), 1920–1925, projektu Romualda Millera,
willa „Radogoszcz” z k. XIX w., ul. H. Sienkiewicza 31 (nr rej.: 1030/454/62 z 23.03.1962),
„Dwór Skarbków”, XVIII (nr rej.: 51/5/55 z 21.09.1955) (Jordanowice); kazał wznieść go w drugiej połowie XVIII wieku w stylu barokowo-klasycystycznym Andrzej Mokronowski (1713–1784); w 1869 roku przeszedł na własność rodziny Skarbków; w jego wnętrzu zajmowanym obecnie przez Państwową Szkołę Muzyczną I stopnia im. Tadeusza Bairda, znajdują się niezwykle cenne polichromie autorstwa Jana Bogumiła Plerscha z 1782 roku oraz barokowo-klasycystyczne kominki,
willa Haberlego, 1897, 1910–1912 (nr rej.: A-795 z 21.04.2008),
dom drewniany, ul. Okulickiego 11 (nr rej.: A-887 z 3.12.2009), 1878 z parkiem z poł. XIX w.
Płaskorzeźba z brązu „Synagoga”, upamiętniająca żydowskich obywateli miasta.
Inne
Willa „Foksal” z 1845 r., uważana za pierwszy dworzec (w rzeczywistości dom dla podróżnych); sylwetką nawiązuje do dawnej lokomotywy; wybudowana przez rodzinę Mokronoskich w 1845-46 roku z przeznaczeniem na dom zajezdny do dzisiaj stanowi ozdobę Parku im. hr. Skarbków; obecnie mieści się w niej siedziba oddziału Archiwum Państwowego w Warszawie,
wille z przełomu XIX i XX w.: „Janówek”, „Milusin”, „Kaprys”, „Kniaziew” oraz znajdująca się na terenie fabryki tarcz ściernych, piękna, lecz zapomniana i zaniedbana Willa Haberlego,
Willa „Kaprys” wybudowana w 1886 r., obok willi znajduje się stara powozownia,
Willa „Kniaziew” postawiona na letnią rezydencję gen. Eugeniusza Dmitriewicza Kniaziewicza, inżyniera fortyfikacji wojennych wojsk rosyjskich stacjonujących w Warszawie; w rękach generała, a później jego żony znajdowała się do 1938 r.; następnymi właścicielami zostało małżeństwo Michalina i Stefan Rogińscy; w okresie II wojny światowej willa zamieniła się w schronisko dla uciekinierów z Warszawy,
Willa „Janówek”, sąsiadująca z willą „Niespodzianka” (ul. Kilińskiego 7), zbudowana przez Jana Kobylińskiego, pracownika „Drogi Żelaznej” dla swej rodziny, jeden z pierwszych zelektryfikowanych prywatnych domów w Grodzisku,
Grodziska Galeria Uliczna obrazów Józefa Chełmońskiego,
Cmentarz katolicki, założony w 1817 r., z wieloma cennymi nagrobkami m.in. Izabelli Szymkiewicz (lata 40. XIX w.), Wojciecha Trzetrzewińskiego (lata 60. XIX w.), Józefa Kobierskiego (1862 r.), Jana i Edwarda Wolframów (l. 70. XIX w.), rodziny Palimączyńskich (l. 70. XIX w.), rodziny Pillerów (k. XIX w.), Korduli z Żerońskich hr. Sokolnickiej (k. XIX w.), rodziny Kobylińskich (1900 r.), rodziny Colonna-Czosnowskich (pocz. XX w.), dra Baranowskiego (pocz. XX w.), Leonarda Kociszewskiego (pocz. XX w.), gen. Jerzysława Freyera (pocz. XX w.).
drugoligowy piłkarski Grodziski Klub Sportowy „Pogoń”, założony w 1922 r.,
klub tenisa stołowego Bogoria Grodzisk Mazowiecki (przed 2006 r. – Tur Jaktorów), drużynowy Mistrz Polski Mężczyzn 2008, 2009, 2010 i 2012, zdobywca Pucharu Polski 2008, 2009, 2017, wiele tytułów indywidualnych mistrzów Polski mężczyzn i chłopców.
Kompleks boisk „Orlik 2012” przy Stawach Walczewskiego
Hala Widowiskowo - Sportowa w Grodzisku Mazowieckim.
Grodzisk Mazowiecki w kulturze
W 1985 roku stacja kolejowa w Grodzisku Mazowieckim wystąpiła w serialu „Zmiennicy” (reż. Stanisław Bareja), gdzie pokazano ją jako dworzec kolejowy w Kutnie.
W 1999 roku w Grodzisku Mazowieckim powstawały zdjęcia do filmu pt. „Wielkie rzeczy” (reż. Krzysztof Krauze), w filmie pokazano grodziski deptak, jako nadmorską promenadę, ponadto w filmie wystąpiła Grodziska Orkiestra Dęta.
W 2019 roku na kanale Planete+ wyemitowano odcinek programu „Polska z góry”, poświęcony Grodziskowi Mazowieckiemu.
W 2020 roku na terenie Grodziska Mazowieckiego, realizowane były zdjęcia do filmu „Furioza” (reż. Cyprian T. Olencki). W tym roku też, na terenie grodziskiego Aresztu Śledczego powstawały zdjęcia do filmu „Asymetria” (reż. Konrad Niewolski).
This article uses material from the Wikipedia Polski article Grodzisk Mazowiecki, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 4.0, jeśli nie podano inaczej. Images, videos and audio are available under their respective licenses. ®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Polski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.