Fudżi: Czynny stratowulkan i najwyższy szczyt Japonii

Ten artykuł dotyczy góry w Japonii. Zobacz też: znaczenia japońskiego słowa Fuji.

ɸɯꜜdʑisaɴ ( odsłuchaj)) – czynny stratowulkan i zarazem najwyższy szczyt Japonii (3776 m n.p.m.). Leży na wyspie Honsiu (Honshū), na południowy zachód od stolicy, Tokio. W 2013 roku góra Fudżi została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako obiekt dziedzictwa kulturowego – święte miejsce i źródło artystycznej inspiracji.

Fudżi

富士山
Fuji-san

Fudżi widziane od strony jeziora Shōji
Państwo	Japonia
Położenie	Prefektura Shizuoka, Prefektura Yamanashi
Pasmo	wulkan
Wysokość	3776 m n.p.m.
Wybitność	3776 m
Pierwsze wejście	pierwsze ślady pochodzą z 663 roku
Położenie na mapie Japonii Fudżi
35°21′45″N 138°43′50″E/35,362500 138,730556
Multimedia w Wiki Commons
Informacje w Wikipodróżach

Fudżi, miejsce święte i źródło inspiracji artystycznej

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Góra Fudżi widziana z góry Kita (3 193 m) w łańcuchu gór Akaishi
Państwo	Japonia
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, VI
Numer ref.	1418
Region	Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2013 na 37. sesji

Wokół nazwy góry Fudżi powstało m.in. nieporozumienie wynikające z dwoistości czytania znaku (kanji) 山 (oznaczającego „górę”). Jego sinojapońskie odczytywanie brzmi san (od chińskiego shān). Natomiast zgodnie z odczytywaniem japońskim znak ten czyta się yama – stąd alternatywna nazwa góry: Fuji-no-yama 富士の山. Po chińsku nazwa góry jest zapisywana identycznie, a czytanie to: Fùshìshān.

Wskutek zbieżności fonetycznej słowo san określające „górę” utożsamia się często z sufiksem honoryfikatywnym -san, występującym po nazwiskach japońskich tytułem grzecznościowym, oznaczającym „pan/pani”. Stąd też czasem tworzone jest błędne sformułowanie „szanowna Fudżi”, czy też „pan/pani Fudżi”. Język japoński jest wysoce homofoniczny i podobieństwa fonetyczne są bardzo liczne. Np. według słownika znakowego „The Modern Reader’s Japanese-English Character Dictionary”, aż 38 różnych znaków (kanji) czyta się san.

Etymologia nazwy góry Fudżi jest trudna do ustalenia. Przeważa pogląd, że zapis znakowy jest wtórny i ma charakter czysto fonetyczny (znaki zostały dobrane dźwiękowo, bez względu na ich znaczenie). W użyciu były zresztą różne warianty nazwy, jak np.: Fuji-no-takane (ふじの高嶺, „Wysoki Szczyt Fudżi”), Fuji-no-ne (ふじの嶺, „Szczyt Fudżi”), Fu-gaku (富岳, „Bogaty Szczyt” lub „Obfity Szczyt”).

Istnieje także legenda oparta na „Opowieści o zbieraczu bambusu”. Cesarz opuszczony przez księżycową księżniczkę Kaguya, rozkazał sługom zanieść list i eliksir nieśmiertelności, które otrzymał od niej, na wierzchołek najwyższej góry i tam je spalić. Dym z płonącego eliksiru unoszący się ponad szczytem góry spowodował, że ludzie nazwali ją 不死の山, Fushi-no-yama, gdzie fushi oznacza „nieśmiertelność”, „życie wieczne”. Z biegiem lat przyjęła się udźwięczniona wersja – Fuji.

Zdaniem niektórych badaczy, nazwa góry może pochodzić z języka ajnuskiego, od Fuchi – imienia bogini (kamuj) ognia.

Występująca w „Wielkim słowniku ortograficznym PWN” nazwa Fudżi-jama jest błędna. Prawidłowa nazwa tego wulkanu po japońsku to Fuji-san 富士山.

 

Góra Fudżi położona jest na węźle potrójnym, czyli miejscu, gdzie spotykają się trzy płyty tektoniczne: amurska, ochocka i filipińska.

Jest to czynny stratowulkan leżący na skałach morskich paleogenu i neogenu. Średnica krateru wynosi 500 m, a głębokość 250 m. Komora magmowa o objętości około 1400 km³ leży na głębokości około 56 km. Fudżi złożony jest z trzech stożków wulkanicznych będących pozostałością różnych wiekowo faz wulkanizmu oraz utworów niewidocznych na powierzchni. Najstarszy jest stożek Pre-Komitake aktywny przed 700 tys. lat i znany tylko z odwiertów. Cechuje się wulkanizmem andezytowym. Trochę młodszy, zachowany na powierzchni, jest stożek Komitake sprzed około 700 tys. lat, o wulkanizmie andezytowo-bazaltowym. Kolejny stożek tzw. Starsza Fudżi działał od 80 tys. lat do 11 tys. lat temu i cechował się wulkanizmem bazaltowym, podobnie jak stożek Młodsza Fudżi, aktywny od 11 tys. lat i najwyższy z trzech omówionych. Choć główna faza aktywności Młodszej Fudżi przypada na okres 11–8 tys. lat temu, to wulkan ten wciąż jest aktywny. Od 781 roku doszło do 10 erupcji, w tym trzy bardzo znaczne. Ostatnia erupcja miała miejsce od 28 października 1707 do 1 stycznia 1708 roku w okresie Edo. Był to efekt silnego trzęsienia ziemi z 28 października 1707 roku.

Ze względu na swój wulkaniczny charakter oraz położenie blisko morza, wysokość góry Fudżi względem jej podstawy jest zbliżona do wysokości bezwzględnej szczytu i wynosi około 3000 metrów (według niektórych źródeł całą wysokość bezwzględną można uznać za wysokość względem podstawy góry). Sama wspinaczka na szczyt wiąże się natomiast z pokonaniem przewyższenia 1800 metrów.

Wulkan i jego masyw są celem licznych wycieczek turystycznych i pielgrzymek. Oficjalny sezon wspinaczkowy to lipiec i sierpień. Na sam szczyt prowadzą obecnie (2008) cztery szlaki turystyczne, przy których jest dziesięć odpłatnych schronisk turystycznych. Do wysokości 2400 m n.p.m. można dojechać drogą asfaltową, w lecie także autobusem rejsowym. Na szczycie działa obserwatorium meteorologiczne.

U stóp góry od strony północnej, na wysokości 1000 m n.p.m. – na terenie prefektury Yamanashi – leży Pięć Jezior Fudżi (Fuji Goko): Kawaguchi, Yamanaka, Sai, Motosu oraz Shōji. Po stronie południowo-zachodniej znajdują się wodospady Shiraito, a po stronie północno-zachodniej tereny narciarskie Fujiten (Fujiten Snow Resort). Cały ten obszar jest celem masowej turystyki i stanowi część Parku Narodowego Fudżi-Hakone-Izu. Należy do niego również równina i okryty złą sławą las Aokigahara.

W czerwcu 2009 roku otwarto Mount Fuji Shizuoka Airport. Obsługuje on kilka połączeń wewnętrznych i zagranicznych.

Charakterystyczna sylwetka wulkanu, którego szczyt jest pokryty śniegiem przez większą część roku, była i jest bardzo lubianym motywem w sztuce. Słynne pejzaże góry w postaci drzeworytów z dwóch różnych serii o tym samym tytule: „36 widoków góry Fudżi” (Hokusai), „36 widoków góry Fudżi” (Hiroshige), zostało stworzonych oddzielnie przez dwóch artystów o nazwiskach Hokusai Katsushika i Hiroshige Andō. Hokusai powtórzył ten temat w ilustrowanej książce wydanej w trzech tomach pt. „Sto widoków góry Fuji” w latach 1834–1849.

Fudżi jest też świętą górą dla wyznawców shintō – jako żeńskie bóstwo Konohana-no-sakuyahime-no-mikoto. Zbudowano na niej trzy bramy torii i dwa chramy. Do 1868 roku obowiązywał zakaz wstępu na górę dla kobiet.

Projektanci wieżowca X-Seed 4000 opracowali konstrukcję przypominającą kształtem górę Fudżi. Budynek (gdyby powstał) byłby 200 metrów wyższy od góry.

Od strony wschodniej u stóp Fudżi znajduje się kilka obiektów wojskowych w tym Poligon Lądowych Sił Samoobrony Fudżi-Wschód (Rikujō Jieitai Higashi-Fuji Enshūjō), główny na wyspie Honsiu (Honshū). Jego łączna powierzchnia wynosi 88,09 km².

U wschodnich podnóży góry usytuowano także cmentarz (Fuji Reien), który ma powierzchnię 2,3 mln m². Jego aleje, w tym główna, wysadzane są drzewami sakury. Kwiaty wiśni w kulturze japońskiej kojarzą się jednoznacznie z nietrwałością życia.

•  
  Wspinaczka
•  
  Na szczycie
•  
  Widok z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
•  
  Widok z Tokio
•  
  Widok od strony
  masywu Yatsu-ga-take

Zobacz hasło Fudżi w Wikisłowniku

• Opowieść o zbieraczu bambusu
• Pięć Jezior Fudżi
• Fujiyoshida
• Suruga (zatoka)
• Shiraito

• M. Słowakiewicz & R. Motonaga. Fudżi – święta góra Japonii. „Przegląd Geologiczny”, 10: 881-884.
• 日本統計年鑑 令 和 ５ 年 (Japan Statistical Yearbook 2023). Wyd. 72. Tokio: Statistics Bureau Ministry of Internal Affairs and Communications, listopad 2022, seria: 本 統 計 年 鑑 (Japan Statistical Yearbook). ISSN 0389-9004. [dostęp 2023-04-22]. (jap.).

• Poradnik dla wspinających się na górę Fudżi
• Informator o górze Fudżi