Doramad

Doramad Radioaktive Zahncreme, Radioaktywna pasta do zębów Doramad) – pasta do zębów produkowana w Niemczech przez berlińską firmę Auergesellschaft w okresie międzywojennym i w czasach II wojny światowej. Zawierała substancję radioaktywną oznaczaną jako thorium x, będącą pochodną toru, radioaktywnego metalu, która zdaniem producentów miała właściwości zdrowotne.

Założycielem firmy produkującej Doramad był austriacki naukowiec Carl Auer von Welsbach. Pasta do zębów zawierała niewielką dawkę promieniotwórczej substancji uzyskiwanej z toru, który z kolei pozyskiwany był z monacytów. Firma Auergesellschaft wykorzystywała tor i metale ziem rzadkich do wytwarzania produktów przemysłowych, między innymi tzw. koszulek Auera; pastę do zębów wytwarzano przy okazji tej działalności jako produkt uboczny. Jej radioaktywność reklamowano jako przynoszącą korzyści zdrowotne, mającą działanie antybakteryjne, przyczyniającą się do wzmocnienia żywotności zębów i dziąseł.

Zgodnie z przekazem marketingowym producenta pasta miała pobudzać krążenie krwi w dziąsłach, zabijać zarazki i zwiększać siłę życiową tkanek. W latach 30. pastę eksportowano na rynki zagraniczne; reklamowano ją m.in. w czasopismach "Polska Zachodnia", "Nowy Kurjer" czy "IKC".

Według artykułów reklamowych rozsyłanych przez producentów po towarzystwach stomatologicznych jedyną substancją czynną pasty był wodorotlenek toru. Zgodnie z tym źródłem w stu częściach preparatu znajdowało się: 51 części węglanu sodu, 26 gliceryny, 16 wody destylowanej, 6 mydła sodowego, 1 olejków eterycznych i 0,05 części wodorotlenku toru.

Substancja określana w początkach XX wieku jako thorium x w późniejszej nauce sprecyzowana została jako izotop radu-224. Thorium x jest produktem rozpadu toru i była popularną substancją stosowaną w lecznictwie i kosmetologii do lat 60. XX wieku. Wraz ze wzrostem wiedzy na temat zagrożeń związanych z jej stosowaniem zaprzestano jej wykorzystywania w medycynie. W Niemczech thorium x sprzedawano pod nazwą handlową doramad.

Przy okazji niemieckiej okupacji Francji podczas II wojny światowej grupa niemieckich naukowców związanych z firmą Auergesselshaft przejęła kontrolę nad znajdującymi się we Francji zapasami toru należącymi do firmy Société des Terres Rares. Zgodnie z relacją fizyka Samuela Goudsmita, Amerykanie prowadzący wywiad niemieckiej nauki w ramach Operacji Alsos, dowiedziawszy się o sprawie jesienią 1944, zakładali, że niemieckie zainteresowanie pierwiastkiem ma związek z próbami rafinacji uranu, na potrzeby produkcji bomby atomowej. W świetle późniejszych informacji uzyskanych przez aliantów od pojmanego przedstawiciela firmy Auer okazało się, że ideą przyświecającą niemieckim chemikom przejmującym francuski tor była również chęć rozwinięcia produkcji pasty do zębów Doramad i innych kosmetyków radioaktywnych w okresie powojennym. Sprawa została opisana przez Goudsmita w książce nt. dziejów projektu, Alsos. Po wojnie przedsiębiorstwo Auergesselshaft zostało przejęte przez firmę Degussa.

• Radithor

• Doramad w czasopismach w zbiorach Österreichische Nationalbibliothek
• Doramad w czasopismach Deutsches Zeitungsportal