Żurawina: Podrodzaj rośliny

Oxycoccus; dawniej Oxycoccus) – rośliny dawniej wyodrębniane jako rodzaj z rodziny wrzosowatych (Ericaceae), od lat 80. XX wieku w światowej literaturze botanicznej opisywane już raczej tylko jako sekcja lub podrodzaj w obrębie rodzaju borówka (Vaccinium). Do taksonu tego zaliczano dawniej zwykle cztery gatunki, jednak po rewizji taksonomicznej, której wyniki opublikował Sam Vander Kloet w 1983, akceptowane są zwykle tylko dwa – północnoamerykańska żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon) i żurawina błotna (Vaccinium oxycoccus) rozprzestrzeniona na półkuli północnej. Oba gatunki występują w Polsce, pierwszy jako zadomowiony antropofit, drugi jako gatunek rodzimy. Oba gatunki dostarczają jadalnych owoców służących do wyrobu różnych przetworów, ale istotne znaczenie gospodarcze ma żurawina wielkoowocowa.

Żurawina

Żurawina błotna
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	borówka
Podrodzaj	żurawina
Nazwa systematyczna
Oxycoccus Hill. Brit. Herbal 324. Aug 1756
Hasło w Wikisłowniku

Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: Żórawina – wieś w województwie dolnośląskim.

Krzewinki zimozielone, płożące, o długich, nitkowatych pędach. Liście są skrętoległe, sztywne i krótkoogonkowe. Poza pokrojem (większość borówek to wzniesione rośliny zdrewniałe) rośliny z tej sekcji wyróżniają się 4-krotnymi kwiatami wyrastającymi na nitkowatych szypułkach wznoszących się z końców pędów, skupionych po kilka (od 1 do 4). Działki kielicha są drobne. Bardziej okazałe płatki korony są odgięte do tyłu i niezrośnięte. Pręcików jest 8, a pojedynczy słupek jest dolny. Owocem jest wielonasienna jagoda.

Synonimy taksonomiczne

Schollera A. W. Roth

Pozycja systematyczna

Takson włączany jest jako podrodzaj Oxycoccus do rodzaju borówka (Vaccinium) z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Rodzaj Vaccinium jest taksonem parafiletycznym i wciąż wymaga rewizji taksonomicznej.

Wykaz gatunków

• żurawina błotna, borówka błotna (Vaccinium oxycoccos L., syn.: Oxycoccus palustris Pers. Oxycoccus quadripetalus Gilib.)
• żurawina wielkoowocowa, borówka wielkoowocowa, borówka wielkożurawinowa (Vaccinium macrocarpon Aiton, syn. Oxycoccus macrocarpus (Aiton) Pursh.)

O ile żurawina wielkoowocowa jest wyłącznie diplontem, o tyle żurawina błotna stanowi kompleks poliploidalny. Rośliny diploidalne opisywane były dawniej jako odrębny gatunek – żurawina drobnoowocowa (Vaccinium microcarpum (Turcz. ex Rupr.) Schmalh., synonim: Oxycoccus microcarpus Turcz. ex Rupr.), tetraploid to właściwa (wąsko ujęta) żurawina błotna (Vaccinium oxycoccus L.), a heksaploid wyróżniany był pod nazwą Vaccinium hagerupii (Á. Löve & D. Löve) Ahokas.

Oba gatunki dostarczają jadalnych jagód, z których wyrabia się galaretki i sos żurawinowy stanowiący tradycyjny dodatek do dziczyzny i indyka. Ze względu na silniejszy wzrost i większe owoce (do 20 mm średnicy, podczas gdy żurawina błotna ma jagody do 8 mm średnicy) na większą skalę uprawia się żurawinę wielkoowocową. Wykorzystywana jest także w kosmetologii i medycynie.