Ног Зæхх

У Уæрæсейы Федерацийы Архангельсчы облæсты хай.

Ног Зæхх
уырыс. Новая Земля
Характеристикæ
Сакъадæхты нымæц	> 200
Иумæйаг фæзуат	83 000 км²
Бæрзонддæр цъупп	1547 м
Цæрджытæ	3576 ад. (2021)
Æнгомад	0,04 ад./км²
Ран
HGЯO
Акватори	Баренцы денджыз, Карæйы денджыз
Бæстæ	Уæрæсе
Ног Зæхх
Ног Зæхх
Викикъæбицы медиа

Сакъадæхты къорды ис бирæ чысыл сакъадахы æмæ дыууæ егъау сакъадахы: Хуссар æмæ Цæгат, уыдоны ’хсæн та нарæг (2—3 км) донкъубал Маточкин Шар. Геологийы цæстæнгæсæй сакъадæхтæ сты Уралы хæхтæн сæ дарддæрдзу.

Ног Зæххы дæргъ хуссар-ныгуылæнæй цæгат-скæсæнмæ у 925 км. Æппæт сакъадæхты фæзуат у 83 000 км²-æй фылдæр. Цæгат сакъадахы стырдæр уæрх у 123 км, Хуссар сакъадахы та — 143 км.

Хуссары Ног Зæхх хицæн кæны сакъадах Вайгачæй уæрæх донкъубал Карæйы Кулдуарæй.

Бæстыхъæд у карз, арктикон. Æппæты хъармдæр мæй (август) хуссары астæуккаг температурæ у +6,5°С, цæгаты та — +2,5°С. Зымæг вæййы тынг карз æмæ дæргъвæтин.

Бынæттон цæрджытæй ам цæрынц æрмæст неннæгтæ. Сæ нымæц у 100 адæймаджы бæрц. Цæрынц цуан кæнынæй.

Ам ма ис, полигоны чи кусы, ахæм æртæ мин уæрæсейаг æфсæддоны.

1954-æм азы 17 сентябры Ног Зæххы байгом аппон полигон. Полигоны ис æртæ быдыры:

• Сау Бакæлæн (уырыс. Чёрная Губа) (70,7° ц. 54,6° с.) — пайда дзы кодтой 1955—1962.
• Маточкин Шар (73,4° ц. 54,9° с.) — дæлзæхх фæлварæнтæ 1964—1990
• Хус Фындз (уырыс. Сухой Нос) (73,7° ц. 54,0° с.) — 1957—1962.

1955-æм азы 21 сентябры райдайгæ 1990-æм азы 24 октябры онг ам срæмыгъд 135 аппон ифтыгъды, уыдонæй 42 дæлзæхх, 87 уæлдæфы, 2 денджызы уæлцъар, 3 денджызы дæлцъар.

1963-æм азы августы Советон Цæдис æмæ АИШ бафыстой бадзырд, кæцымæ гæсгæ нал рамыгътой аппон бомбæтæ атмосферæ, космос æмæ денджызы. Дæлзæххон фæлварæнтæ цыдысты 1990-æм азы онг (уæд фехъуысын кодтой аппон фæлварæнты мораторий). Кæд аппон бомбæтæ ам нал фæлварынц, уæддæр полигон кусы.

• Къамтæ æмæ æндæр информаци Ног Зæххыл
• Сакъадæхты деталон картæ Архивгонд æрцыдис 8 мартъийы 2006 азы.