La Convencion de salvagarda dels drechs de l'Òme e de las libertats fondamentalas, comunament dicha Convencion europèa dels drechs de l'Òme o Concencion europèa dels drechs unans (CEDU) es un tractat internacional signat pels Estats membres del Conselh de l'Euròpa lo 4 de novembre de 1950 e dintrat en vigor lo 3 de sepembre de 1953.
Son objectiu es de protegir los drechs de l’Òme e las libertats fondamentalas permetent un contraròtle judiciari del respècte d’aquestres drechs individuals. La Convencion se referís a la Declaracion universala dels drechs de l'Òme, proclamada per l'Assemblada generala de las Nacions uniadas lo 10 de decembre de 1948. Lo respècte de las obligacions pels Estats partidas de la CEDU es contraròtlada dins l’encastre d’una procedura de planh individuala e etatic.
Per permetre aqueste contraròtle del respècte efectiu dels drech de l'Òme, la Convencion instituiguèt lo Comitat dels ministres del Conselh de l'Euròpa, e subretot la Cort europèa dels drechs umans. Aquesta, se costituís en 1959 e ten sesilha a Estrasborg, es encargada de vigilar al respècte de la Convencion pels Estats signataris: tota persona s'estimant victima d'una violacion de la Convencion pòt la sasir per recebre una indemnizacion, del moment que son Estat de demorança lo li permeta, en conformintat a l'article 56. La França, que la Cort se situa sus son territòri ratifiquèt la Convencion sonque lo 3 de mai de 1974 (jos la presidéncia per interim d'Alain Poher), e permetèt a sos residents de sasir la Cort pas qu'en 1981.
La Convencion evoluiguèt amb lo temps e compren diferents protocòls. Per exemple, alara que la CEDU autoriza la pena de mòrt, lo protocòl no 6 l'interdit en temps de patz e lo protocòl no 13 l'interdit qui que siá lo cas, tanben en cas de guèrra.
En 2002, tretze protocòls a la Convencion foguèron dobèrts a signatura.
Totas las disposicions legislativas qu’avián estat amendadas o apondudas per aquestes protocòls son remplaçadas pel protocòl no 11 (STE no 155), a partir de la data de sa dintrada en vigor lo 1èr de novembre de 1998. A partir d’aquesta data, lo protocòl no 9 (STE no 140), dintrat en vigor lo 1èr octobre de 1994, es abrogat e lo protocòl no 10 (STE no 146) venguèt sens objècte.
Lo tèxte de la Convencion foguèt amendat mai d’un còp.
Los protocòls màger son los seguents:
Lo protocòl no 2 (STE no 44, adoptat lo 6 de mai de 1963), alara qu'amenda pas lo quita tèxte de la Convencion, prevei que deu èsser considerada coma una partida integranta de la Convencion, e foguèt consolidat dins la Convencion pel protocòl no 11.
Lo protocòl no 11 instituís un cambiament fondamental dins lo mecanisme de la Convencion. Coma indicat mai naut, la Comission foguèt abolida, e las personas fisicas foguèron autorizadas a sasir dirèctament la Cort. Aquò obliguèt a far de cambiaments dins l'organizacion de la Cort, per li permetre de téner son ròtle novèl mai espandit. Lo protocòl no 11 tanben aboliguèt totas las foncions judiciària del Comitat dels Ministres. Lo protocò no 11 tanben faguèt necessari d’amendaments als protocòlss qu’avián espandit los drechs substancials.
Los autres protocòls (no 1, 4, 6, 7, 12 e 13) apondèron de drechs substancials a aquestes ja protegits per la Convencion, que son expausats mai bas, a la seguida d’aquestes contenguts dins la quita Convencion.
Los protocòls 14 e 14 bis adoptats en 2004 e dintrats en vigor lo 1èr de junh de 2010 reforman en prigond lo foncionament de la Cort: es question de regular l'encombrament de la Cort.
Lo protocòl 15 dobèrt a la signatura dels Estats partidas dempuèi lo 24 de junh de 2013 e que dintrarà en vigor quand serà ratificat per l'ensemble dels États partidas amenda la Convencion i introdusent una referéncia al principi de subsidiaritat e al marge d’apreciacion daissat al jutge nacional dins l'interpretacion de la Convencion. Amb lo protocòl 15, lo delai per formar un recors davant la Cort passarà de 6 a 4 meses a comptar de la decision nctionala definitiva.
Lo protocòl 16, dobèrt a la signatura dels Estats partidas a partir del 2 d’octobre de 2013, dintrèt en vigor lo 1èr d’agost de 2018, a la seguida de sa ratificacion per la França. Introduch una procedura facultativa permetent a las mai nautas jurisdiccions nacionalas de sasir la Cort per avís sus un litigi en cors.
La Convencion compren cinc seccions principalas. La seccion I, que compren los articles 2 a18, enóncia los principals drechs e libertats. A l'origina, la Seccion II (article 19) instituiguèt la Comission e la Cort, las Seccions III (articles 20 a 37) e IV (articles 38 a 59) definisson, respectivament, las proceduras de foncionament de la Comission e de la Cort, e la Seccion V conten de disposicions divèrsas.
Fòrça articles de la Seccion I son estructurats en dos paragrafs: lo primièr definís los drechs o libertats alara que lo segond enóncia las excepcions e limitacions als drechs fondamentals (atal l'article 2-1 definís lo drech a la vida, alata que la partida 2-2 enóncia las excepcions ont l'usatge de la fòrça pòt provocar de mòrts).
L'article no 4 interdit l'esclavatge e lo trabalh forçat. Pasmens aquesta interdiccion s'aplica pas a la conscripcion, al servici nacional, al trabalh en preson, als servicis impausats en cas d'urgéncia o de calamitat, e a las « obligacions civicas normalas ».
L'article no 5 declara lo drech de cadun a la libertat e a la seguretat personala.
L'article no 5 definís lo drech a la libertat, somés sonque a unas excepcions legalas qu’autorizan l'arrestacion dins d’escasenças definidas, coma l'arrestacion de personas sopçonadas d'actes criminals, o l'emprisonament de personas condamnadas per un tribunal. L'article prevei tanben lo drech d'èsser informat, dins una lenga que se compren, de las rasons de l'arrestacion e de las cargas retengudas contra se, lo drech de recors rapid davant un tribunal per determinar la legalitat de l'arrestacion o de la detencion, lo drech d'èsser jutjat dins un delai rasonable o liberat dins l’encastre de la procedura, e tanben lo drech a compensacion en cas d'arrestacion o de detencion en violacion d’aqueste article.
Lo concèpte de seguretat personala a pas encora fach l'objècte d'interpretacion per la Cort. Pasmens faguèt l'objècte de comentaris emeses per la Cort suprèma del Canadà destriant lo concèpte de « Libertat ». Dins l'afar opausant J.G. al ministre de la Santat, la CSC retenguèt que lo drech a la seguretat personala de planhent aviá estat violat per la província del Nòu Brunswick. La Cort qualifiquèt lo raubament per un Estat de l'enfant d'una persona de prejudici greu a l'integritat psicologic del parent. Es en consequéncia un recors excepcional que pòt èsser utilizat pas qu'en acòrdi amb los principis de justícia fondamentala, e constituís, s’es pas lo cas, una violacion del drech a la seguretat personala.
L'article no 6 definís dins lo detalh lo drech a un procès equitable, e tanben lo drech a une audiença publica davant un tribunal independent e imparcial, la presompcion d'inocéncia, e d'autres drechs secondaris (de temps e possibilitats per preparar sa defensa, l'assisténcia d'un avocat, la possibilitat de far interrogar de testimònis, l'assisténcia gratuita d'un interprèta).
Article 6 - Drech a un procès equitable
A primièr vejaire, l'article no 7 interdit tota mesa en causa retroactiva. Pasmens, son títol brèu es considerat coma constituissent una partida substenciala de l'article.
L'article no 7 enóncia lo principi nullum crimen, nulla poena sine lege, es a dire que pas degun pòt èsser percaçat per una infraccion qu’èra pas definiada atal al moment dels fachs. Aquò implica que la lei deu èsser segura e verifiabla.
L'article no 7 interdit la qualificacion criminala retroactiva d'actes. Pas degun pòt èsser castigat per un acte qu’èra pas considerat coma una infraccion al moment ont foguèt realizat. Aqueste article dispausa qu'una infraccion es establida o en drech nacional, o en drech internacional, çò qu’autoriza l'engatjament d’accion contra aqueste qu’auriá realizat un acte non qualificat d'illegal per la leis de son país al moment dels fachs, mas qu’èra un crime al vejaire dels usatges en drech internacional. L'article no 7 interdit tanben que siá prononciada una pena mai presuga qu’aquesta qu’èra aplicabla al moment dels fachs reprochats a l'inculpat.
L'article no 8 definís lo drech al respècte « de sa vida privada e familiala, de son domicili e de sa correspondéncia ». Aqueste drech es pasmens subjècte a de restriccions « previstas per la lei » e « necessàrias, dins una societat democratica ». Aqueste article establís clar una proteccion contra las enquèstas illegalas, mas la Cort donèt a la proteccion de la « vida privada e familiala » definida dins aqueste article una interpretacion pro larga, considerant per exemple que l'interdiccion d'actes omosexuals consensuals e privats viola aqueste article. Aquò pòt èsser comparat a la jurisprudéncia de la Cort suprèma dels Estats Units d’America, que tanben adoptèt una interpretacion pro larga del drech a respècte de la vida privada.
L'article no 9 definís lo drech a la libertat de pensada, de consciéncia e de religion. Aquò compren tanben la libertat de cambiar de religion o de conviccions, e de manifestar sa religion o sas conviccions de baias individual o collectiu, en public o en privat, pel culte, l'ensenhament, las practicas e lo compliment dels rites.
Sasida per un testimòni de Jeova per una requiste enviolacion de l'article 9 a causa del refús de li acordar l'objeccion de consciéncia, la granda cambra de la CEDU concluguèt, per setze voces contra una, que l'articla 9 protegís lo drech a l'objeccion de consciéncia (arrèst definitiu de la CEDU del 7 de julhet de 2011;Bayatyan c Armenia).
L'article no 10 definís lo drech a la libertat d'expression, qu’es somés a unas restriccions « previstats per la lei »; aqueste drech compren « la libertat d'opinion e la libertat de recébre o de comunicar d’informacions o d’idèas sens que pòsca i aver ingeréncia d'autoritats publicas e sens consideracion de frontièra ».
L'article no 11 protegís lo drech a la libertat de reünion e d'associacion, e tanben lo drech de formar de sindicats. Es pasmens subjècte a de restriccions « previstas per la lei » e que son de « mesuras necessàrias, dins una societat democratica ». L'article 11 protegís tanben, per la jurisprudéncia de la Cort europèa dels drech de l'Òme, lo drech de non associacion.
L'article no 12 definís lo drech per l'òme e la femna de se maridar, a l'edat nubila, e de fondar una familha.
Malgrat fòrça sasinas, la Cort a fin al present refusat d’espandre las disposicions d’aqueste article als maridatges omosexuals. La Coet justifiquèt aquesta posicion considerant qu’aqueste article s'aplicava sonque al maridatge entre personas de sèxe diferent, e qu'un larg marge d'apreciacion deu èsser daissat als Estats d’aqueste domèni.
L'article no 13 definís lo drech a un recors efectiu davant las autoritats nacionalas en cas de violacion de drechs protegits per la Convencion. L'incapacitat d’opténer aqueste recors davant una instància nacionala per una violacion de drech de la Convencion es tanben, en se, una infraccion a la Convencion, susceptible d’accions separadas.
Lo drech a un recors efectiu èsser sempre coblat a una autra libertat fondamentala que deu èsser protegidas. En efièch, un recors efectiu contra de damatges minors o relevant pas de las competéncias de la Cort a pas de valor.
L'article no 14 enebís la discriminacion. Aquesta interdiccion es a l’encòp larga e restrencha. En efièch, d'un biais, l'article interdit tot tipe de discriminacion fondada sus quin critèri que siá. L'article enóncia una lista d’aquestes critèris, coma lo sèxe, la raça, la color, la lenga, la religion, l'apartenéncia a una minoritat nacionala e d’autres e indica qu’aquesta lista es pas tancada. D'autre biais, lo camp d’aquesta interdiccion es limitada a la discriminacion al vejaire dels drechs cobèrts per la Convencion.
Veire l'afar E.B. contra França e l'afar Fretté contra França
L'article no 15 autoriza los Estats contractants a derogar als drechs garantits per la Convencion en situacion d'urgéncia. Aqueste possibilitat foguèt utilizada, per exemple, pel Reialme Unit per adoptar una lei autorizant la detencion de certs prisonièrs sens jutjament (BBC 4 d’agost de 2004).
L'article no 16 autoriza las restriccions de participacion a l'activitat politica dels estrangièrs.
L'article no 17 dispausa que pas degun pòt utilizar los drechs garantits per la Convencion dins l’objectiu de cercar l'abolicion o la limitacion de sos quita drechs.
L'article no 18 dispausa que tota limitacion dels drech prevista per la Convencion pòt èsser utilizada sonque dins l’objectiu per que foguèt definida.
Un protocòl es una simpla demanda per que venga un article de respectar
L'article no 1 establís la proteccion de la proprietat privada. L'article no 2 establís lo drecha a l’edicacion, e lo drech dels parents d'educar lors enfants en acòrdi amb lors conviccions religiosas e filosoficas. L'article no 3 definís lo drech a d’eleccions regularas, liuras e justas.
L'article no 1 interdit l'internament de personas per causa d'« incapacitat a complir d’obligacions contractualas ». L'article no 2 garantís lo drech de cadun a se desplaça librament a l'interior de son país, e tanben lo drech de quitar son país. L'article no 3 interdit l'expulsion des ressortissents nacionals. L'article no 4 interdit l'expulsion collectiva d'estrangièrs.
Lo protocò no 6 demanda a las partidas de restrénher l'aplicacion de la pena de mòrt a las situacions de guèrra o d'urgéncia nacionala, çò qu’abotís a l'interdire en temps de patz.
L'article no 1 interdís l'expulsion d'« estrangièrs en residéncia regulara » levat cas de decisions presas dins l’encastre de la lei, e lor garantís lo drech de conéisser los motius de lor expulsion e d'obténer un examèn novèl de lor cas. L'article no 2 balha lo drech d’apellacion dins totes los afars penals. L'article no 3 balha de compensacion en cas de condemnacion non justificada. L'article no 4 interdís la dobla incriminacion. L'article no 5 afirma l'egalitat entre esposes.
Lo Protocòl espandís l’interdiccion de la discriminacion a totes los drechs legals, quitament se son pas protegits per la Convencion, del moment que lo son en drech nacional.
Lo protocòl no 13 demanda l'abolicion totala de la pena de mòrt, que siá en temps de patz o en temps guèrra.
Aqueste tèxte a per objectiu de melhorar l’eficacitat de la Cort de reduire sa carga de trabalh tanben a aquesta del Comitat dels Ministres, encargat de vigilar l’execucion dels arrèsts. S’agís, a tèrme, de permetre a la Cort de se concentrar suls afars que fan de problèmas importants en matèria de drechs umans.
NB : la possibilitat es ara dobèrta a l'Union europèa d'aderir a la Convencion, sabent que l'adesion es efectivament pel tractat sus l'Union europèa dins sa redacion eissida del tractat Lisbona.
Le protocole no 15 s'inscriu dins l'objectiu de melhorat la proteccion dels drechs e libertats garantidas per la Convencion redusent lo flus de requistas e en implicant lo jutge nacional per l'aplicar la Convencion. Lo protocòl reduirà lo delai de recors de 6 a 4 meses a comptar de la decision nacionala definitiva. Introduirà tanben dins la Convencion lo principi de subsidiaritat e de marge d'apreciacion daissat al jutge nacional dins l'interpretacion de la Convencion.
Lo protocòl no 15 es dobèrt a la signatura dempuèi lo 24 de junh de 2013 e dintrarà e vigor quand l’ensems dels Estats l’aurà ratificat. L’Itàlia e la Bosnia e Erzegovina a pas encore ratifiat lo protocòl .
Lo protocòl no 16 desvolopa la competéncia facultativa de la CEDU. Una procedura d'avís es introducha, dobèrta a las nautas jurisdiccions nacionalas dels Estats partidas, al subjècte de las questions de principi relativas a l’interpretacion o a l’aplicacion dels drechs e libertats definidas per la Convencion o sos protocòls. La Cort poirà rebutar una demanda d'avís e l'avís donat ligarà pas lo jutge nacional.
L'Union europèa es pas partida a la Convention (aviá pas la personalitat juridica per ratificar de tractats a sa creacion), ara ten la personalitat juridica dempuèi lo tractat de Lisbona (01/12/2009), l'article 6 dispausa que l'Union europèa pòt aderir a la CEDU. Lo 1èr de junh de 2010 la CEDU prevei, en modificant son article 59, que l'UE pòt aderir a la CEDU, mas las disposicions del tracat de Lisbona donan un encastre juridic per que l'Union venga partidas del traitat, que siá ratificat per totes los Estats membres de l'UE e de l'aprobacion de totes los autres Estats partidas de la CEDU.
Mai, quitament se l'Union europèa es pas partida a la Convencion, empacha pas que totes los Estats membres de l'Union ajan ratificat a la Convencion, quitament se totes los Estats partidas de la Convencion fan pas partit de l'UE (Turquia, Soïssa, Russia…).
E, la Cort europèa dels drechs umans se declarèt en 2005 competenta per verificar la conformitat d'actes d'aplicacion de nòrmes eissidas del drech de l'UE quand un marge nacional d'aprecicion èra daissada a la discrecion de l'Estat membre de l'UE (arrèst Bosphorus).
Lo Congrès dels poders locals e regionals del Conselh de l’Euròpa, dins l’encastre de sas missions de seguida de la democrcia locala, a tanben vocacion de sensibilizar los elegits als drechs umans e a lor aplicacion al nivèl local e regional en Euròpa.
Lo trabalh del Congrès s’organiza entre autre a l’entorn de tres comissions estatutàrias instauradas en octobre de 2010. D’entre elas, la Comission de las questions d’actualitat encargada d’estudiar lo ròtle dels poders locals e regionals prepara de trabalh sus de tèmas coma la coesion sociala, la participacion ciutadana, l’educacion, lo desvolopament sostenible, lo dialòg intercultural e interreligiós, la proteccion dels enfants contra los abuses sexuals, la participacion dels joves, l’integracion dels migrants, del vejaire de las valors fondamentalas del Conselh de L’Euròpa.
Lo Congrès dels poders locals e regionals s’encarga de la dimension locala e regionala de la realizacion de la campanha Un sus Cinc, dins l’objectiu de promòure la signatura e la ratificacion de la Convencion del Conselh de l’Euròpa sus la proteccion dels enfants contra l’expleitacion e los abuses sexuals (Convencion de Lanzarote).
Lo Manual dels drehs umans
Lo Congrès dels poders locals e regionals del Conselh de l’Euròpa, convencut que l’aplicacion dels drechs umans contribuirà a l’objectiu d’enforçar la democracia locala e regionala pertot en Euròpe, publiquèt en novembre de 2018 un Manual dels drech de l'ome en anglé "Handbook on Human Rights at local and regional levels - vol.1".
Un primièr volum es consacrat als drechs dels refugiats, gents del viatge e personas LGTBI
This article uses material from the Wikipedia Occitan article Convencion europèa dels drechs de l'òme, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Lo contengut es disponible jos licéncia CC BY-SA 4.0 levat mencion contrària. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Occitan (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.