တဵုလွဳ ဓာတ်ဖၞုၚ် ဓာတ်ဗစး တီကၠးမှ စကာတိခိုဟ်

ပ္ဍဲကဵုပရေၚ်တဵုလွဳဟီုဂှ် ဓာတ်တိညဳသာမံၚ်ဂှ်လေဝ် ပၟိက်ဇၞော်မံၚ်ကီုရ။ ပ္ဍဲကဵုဓာတ်တိပၠန်လေဝ် ဓာတ်ဖၞုၚ် ဓာတ်ဗစး ဒးကိတ်ညဳကီုမှ လွဳလွတ်လောဲသွာဲ တၞံဂေါဝ်သတ်ကျေဝ်ရောၚ်။ ခေတ်ကာလလၟုဟ်ဝွံ စက်စမ်ၜတ် ဓာတ်ဖၞုၚ် ဓာတ်ဗစး ကော်ဂး Soil pH Tester တံလေဝ် နွံကၠုၚ်မံၚ်ရ။ တၠပိုန်ဂြပ် တၠကၠအ်ဇၞော်ဇၞော်တံကီု ကမ္ပဏဳတံကီု ရဲတၠကမၠောန် ဗက်စမ်စ ဓာတ်တိ pH တံဂှ်လေဝ် နွံကၠုၚ်မံၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုတိပိုဲ ကၠအ်ပိုဲ ဝါပိုဲတံ သွက်သတ်ကၟဝ်ဇဝ်ပ္ကဴ ဂွံအံၚ်ဇၞးဟီုဂှ် အာဟာရ ဓာတ်ကာဗောန်၊ ဟိုက်ဒြဝ်ဂျေန်၊ အံက်ဇြဳဂျေန်တံ မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တီမံၚ်သၟးရ။ ပဲါနူဂှ်ပၠန် ဓာတ် NPK /ca /Mg /s /cu /zn/B/mn/mo/cl/fe တံကီု Base (ဓာတ်ဗစး) ကဵု alkali (ဓာတ်ဖၞုၚ်) တံကီု သီုဖအိုတ် ဒးနွံပၟိက်မံၚ် (၁၆) ဂကူ ညဳသၟဟ်တပ်တးမှ အံၚ်ဇၞးရောၚ်။ ဓာတ်တိဟွံညဳသာမ္ဂး စုတ်ဝဲါဟဍၚ်ဂိဟဍၚ်ရောၚ်။ တိဓာတ်ဗစးဂၠိုၚ်မံၚ်ဂှ် ဂိုတ်စုတ်ဝဲါဓာတ် 15x15x15 (၁၅ ပတ်လည်) ပၠန်မ္ဂး တၞံဟွံခိုဟ်တုဲ ဆောံလေၚ်ဂၠိုၚ်မာန်ရောၚ်။ လအ်တိုန်မ္ဂး သတီုတိဝဲါဂှ် လီုလာ်အာတုဲ သဘာဝယောၚ်ယာ တၠတိဂှ် ယာက္ဍိုပ်ဟွံမာန် ဒှ်လေပ်မံၚ်ရောၚ်။ “ဓာတ်သဘာဝ ဟွံမွဲတှေ် စုတ်ဝါဲဓာတ်လေဝ် အရၚ်တၞံတံဂှ် ဍေံဟွံဒှ်ဖဵုကွေံပုဟ်။ ဍိုက်စုတ်လေဝ် ဒှ်မးမးရ။ လ္ပစကာဝဲါဓာတ်ဂှ်လေဝ် ဟွံဟီုပုဟ်။ စကာဂွံမံၚ်ရ။ ဆဂး နှဴကဵုသဘာဝတုဲ သုၚ်စောဲတှေ်ခိုဟ်၊ သဘာဝခိုဟ်မှ စုတ်ဝဲါဓာတ်ဂှ် ဍေံဗက်ဏောၚ်” သာ်ဝွံ တၠပညာတဵုလွဳမွဲတၠ ဟီုဂးလဝ်နွံရ။ တိခိုဟ် ဓာတ်တိညဳသာဟီုဂှ် ဗ္ၜတ် pH ဍေံ ဒးနွံမံၚ်အကြာ ရ ဂှ် ခိုဟ်အိုတ်ရ။ ယဝ်ရ ဗ္ၜတ် PH 8.5 ဗွဲလ္တူမ္ဂး တိဂှ် ဓာတ်ဖၞုၚ် (Alkali) ဂၠိုၚ်တုဲ ယဝ်ရ အောန်နူကဵုဗ္ၜတ် PH 5.5 မ္ဂး ဓာတ်ဗစး (အက်စစ်) ဂၠိုၚ်မံၚ်ရောၚ် ဒးစၟတ်ကေတ်ရ။ ဓာတ်ဖၞုၚ်ဂၠိုၚ်မံၚ်မ္ဂး စုတ်ကဵုအိက်စာၚ်၊ အိက်ဂၠဴ ဝဲါသဘာဝ၊ ဝဲါသဘာဝစုတ်လဝ်တၞးသာ်တ္ၚေက်တံကီု ဗဝ်စုတ်တၞးဆုတံကီု ပလေဝ်ကဵုမာန်ရ။ မွဲအသိၚ်ဓဝ်ဂှ် ဍေံခိုဟ်တိုန်ဟွံသေၚ်ကီုလေဝ် ပလေဝ်ကဵုအဆက်က်မာန်မ္ဂး တိဂှ် ခိုဟ်တိုန်ကၠုၚ်ရောၚ်။ တိဒေသပိုဲလ္ၚဵုဂှ် ပ္ဍဲကဵုဗ္ၜတ် pH ဓာတ်ဗစးမံက်ဂၠိုၚ်မံၚ်လေဝ် နွံရ။ ဟိုတ်နူကဵုဗြဲဗစး (အက်စစ်မိုး) တံကီု ဟိုတ်နူစကာဒးဝဲါဓာတ် ဖိုအ်ဖအ်ရာတ် (P) ဂၠိုၚ်အာနူသၞောတ်တုဲ ရိုဟ်တံစဟွံအိုတ်ရ။ ဓာတ်ဗစးဂၠိုၚ်ဟဍၚ် ဝဲါ P ဂှ် ဍေံစအောန် သှေ်ပ္ဍဲတိဂၠိုၚ်ဟဍၚ်ရ။ လအ်တိုန် ရှ်သာဝဲါ P မကဵုဇြဟတ်ကဵုရိုဟ်ဂှ် ဇာပ်ဇြောတ်လုပ် ပ္ဍဲရိုဟ်ဟွံမာန်တုဲ တၞံလေဝ် ဟွံဖောအ်ဗြေဝ်ရ။ တိဓာတ်ဗစးဂၠိုၚ်မံၚ်ဂှ် ပလေဝ်ကဵုနဲသိပ္ပံလေဝ်ဂွံရ။ နဲသဘာဝဂၠာဲလောဲအိုတ်ဂှ် ပလေဝ်စုတ်ကဵုထပဵု (ထုံး) ရ။ သၞောတ်ပလေဝ်ဍေံဂှ် တိမွဲဨကဂှ် မွဲသၞာံစုတ်ကဵုထပဵု (၂၀) ရိုက်မ္ဂး ဗ္ၜတ် pH ဂှ် ဍေံတိုန်ကၠုၚ် မွဲယူနေတ်မာန်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် မွဲလွိုက်ဓဝ် ပလေဝ်စုတ် ညံၚ်ဂွံစိုပ်အာမွဲတဲဓဝ်ဂှ် ဟွံဂပ်ဂဝ်ရ။ ပလေဝ်အာသိုက်က် ကေတ်အခိၚ်ကဵု သၞာံညိ။ မွဲသၞာံမွဲအလန် ပလေဝ်တုဲ ချိၚ်ဆကေတ်အခိၚ် ပွိုၚ်ပိသၞာံမာန်မ္ဂး ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။ သွက်ဂွံတီအကာဲအရာ ဓာတ်တိဇကုမ္ဂး စမ်ၜတ်ထောံဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရ။ ဗီုဇကုခယျ ချိၚ်ဆပလေဝ်ဂှ် ကာလဒးအလေဝ်ဂှ် ဍေံခိုဟ်အာမာန်ကီုလေဝ် ၜက်ၜေတ်ဗၠေတ်နူသၞောတ်မ္ဂး ဍေံလီုဂၠိုၚ်တိုန်အာမာန်ရ။ တိဇကုသဘာဝခိုဟ် တၞံဂေါဝ်လွဳလောဲမံၚ်မ္ဂး အေၚ်ဒုၚ်လဇလဝ်ဂွံကီုလေဝ် အကာဲအရာတိဇကု ပလေဝ်ဟွံတိုန် လွဳပရာဝါတ်ကၠုၚ်မ္ဂး ဒးစမ်ၜတ် ဓာတ်ဖၞုၚ် ဓာတ်ဗစး နကဵုစက်စမ် pH တံမ္ဂး ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။ သွက်ဂွံစမ်တိ ဓာတ် pH ဂှ် ကိုပ်ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲကဵုဒၞာဲတိကၠအ် ဒးတးပဲါထောံ တၟံကြေဟ်၊ ချောဲချး၊ ခၟိက်တံရောၚ်။ ယဝ်ရ တိကှ်မံၚ်မ္ဂး ဖ္ဍုက်ထောံဍာ်တုဲ လဇထောံ ပွိုၚ်ဘာ်နာဍဳဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ဆဂး အခိၚ်ဗြဲတရိုပ်ဂူလဝ်လအ်အ်တုဲကီု ပၠောပ်လဝ်ဍာ်တုဲကီု စမ်ၜတ်ဟွံထေက်ရ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် စုတ်လဝ်ဝဲါတုဲမ္ဂး လဇထောံအခိၚ် မွဲဂိတုတုဲမှ ဂပ်ဂဝ်စမ်ၜတ်ထေက်ရ။ ပ္ဍဲအရာစမ်ၜတ်ဂှ် ဒးမၚ်အခိၚ် အောန်မံၚ်ရ။ ပွိုၚ် အကြာ ပိမိနေတ်ကဵု မသုန်မိနေတ်ဂှ် သွဟ်ဍေံမံက်တိတ်မာန်မံၚ်ရ။ တိဇကုဂှ် မွဲဗလးဓဝ်ဟွံသေၚ်ကီု မွဲခံက်ဓဝ်ဟွံသေၚ်ကီုမ္ဂး ဒးစမ်ၜတ် ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲကဵု ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။ တိမွဲဒၞာဲကဵုမွဲဒၞာဲဂှ် တၚ်ဍိုန်လျဍေံ ဟွံတုပ်ရ။ ၜိုန်ဒှ်တိမွဲဝါကီုလေဝ် လ္ပဒုၚ်စ မွဲဒၞာဲဓဝ်ညိ။ စမ်ဒၞာဲဂၠိုၚ်ၚ်တုဲ တော်ဆကေတ် ဗွဲဗ္ၜတ်ဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။ “စမ်လေဝ် ဟွံစမ်မွဲလှေ်တှေ် အတိုၚ်ဍေံနွံဂှ်ရ။ ဝဲါဂှ်လေဝ် ဗီုညးခံၚ် ညးစုတ်ရ၊ ဍေံဒးဓာတ်ကီု ဟွံဒးကီုဂှ် ကေတ်ဟွံဒးပုဟ်။ ၜိုတ်ဇကုစုတ်မာန်ဂှ်ရ စုတ်မံၚ်၊ ယဝ်ရစမ်မာန် တီသွဟ်ဍေံတှေ် ဂုဏ်ဖဵုဍေံ နွံမာဟလိုၚ်ဏောၚ်။ တီအကာဲအရာတိဍေံ ၝဓာတ်ဍေံယအ်ဂှ် ဇကုဗက်ကဵုဝဲါ၊ မုဝဲါဂွံစုတ် ပိုဲတီကၠးအာဏောၚ်။ ဂုဏ်ဖဵုဍေံဂှ် ဍေံတိုန်မာဟလိုၚ်ဏောၚ်” သာ်ဝွံ တၠကၠအ်ဒေရေဝ် နာဲခေန်သဵု ဟီုထ္ၜး လဆဵုဂဗညးရ။ ပ္ဍဲကဵုဒေသရေဝ်ဂှ် တိဍာ်ဒေသ တဵုလွဳဇၞော်မောဝ်ဂၠိုၚ် မၞိဟ်ကၠောန်ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် စပ်ကဵုလမိၚ်လညာတ် ကွတ်နဲပညာဂတာပ်ခေတ် သွာၚ်တဵုလွဳဂှ် ဍဟောဝ်စိုပ် အောန်မံၚ်ဏောၚ်ဂှ်လေဝ် ညးသ္ၚဳဂၠိပ်လဝ်ကီုရ။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုဒေသရေဝ် တိဍာ်ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ဒှ်မံၚ်တိတၟိကီု တိတံဂှ်လေဝ် စကာဝဲါဓာတ်အောန်တုဲ ဆက်စပ်ကဵုသဘာဝဂၠိုၚ်မံၚ်ဏီဂှ်ရ ပရေၚ်ဒးပလေဝ်တိဂှ် အောန်မံၚ်ဏောၚ် ညးဆက်ဟီုလဝ်နွံရ။ တၞံဆုမွဲတၞံ ဂွံဇၞော်ဂေါဝ်ဍိုပ်ဍဴဟီုဂှ် ကလိဂွံဍာ်၊ ဓာတ်အာဟာရကဵု ဇြဟတ်ပယျးတ္ၚဲတံ ရုမ်ဂပ်မ္ဂး ဖောဝ်ဗြေဝ်ပြဟ်ရောၚ်။ အခိၚ်ကာလဒးစၟပၠန်လေဝ် ဍေံပၠန်ဂတး နကဵုဇြဟတ်သဘာဝဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်မံၚ်ရောၚ်။ ယဝ်ရတၞံဂှ် ဓာတ်အာဟာရ ဟွံဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး သောဲဗြောဲလောန်တုဲ ဒုၚ်ဒဝ်ဘဲဒဏ်စၟတံ ဟွံမာန်ရ။ တၞံဆုမွဲဂကူကဵုမွဲဂကူဂှ် တၚ်နွံပၟိက် ဓာတ်တိဍေံဟွံတုပ်ညးသ္ကံရ။ တၞံလ္ၚဵုတံ ကိတ်ညဳမံၚ်ကဵုတိဓာတ်ဗစးတုဲ တၞံလ္ၚဵုတံဂှ် ဂွံဓာတ်ဖၞုၚ်မှ ဖောအ်ဗြေဝ်ဂၠိုၚ်ဂှ်လေဝ် ဒးစွံသတိထေက်ကီုရ။ လ္ၚဵုမွဲစွံဂှ် တိဖၞုၚ် တိဗစးကိတ်ညဳသီုၜါဂကူလေဝ် နွံမံၚ်ကီုရောၚ်။ ရံၚ်ကဵုဂကူတၞံတုဲ သၞောတ် pH တံလေဝ် ဒးတီလဝ်ထေက်ကီုရောၚ်။ တၞံဒူရေန်၊ တၞံကြုက်၊ အနှာတ်၊ ပၞဟ်၊ ဗြာတ်၊ ဗဗုၚ် ကေုာံ မၚ်ဂုတ်တံဂှ် ဍေံကိတ်ညဳဂှ် ဓာတ်ဗစးဂၠိုၚ်တုဲ ဗ္ၜတ် pH ဂှ် သ္ဒးနွံအကြာ 5.0-6.5 တံရ။ တၞံကစ္စဳ၊ ဗ္ဒဝ်၊ ပြိုက်၊ ပၞဴ၊ လဳမဴ ကေုာံ သတ်ဗြဴတံဂှ် ဍေံနွံပၟိက်ကဵု သဘာဝ အတိုၚ်ဓမ္မတာ ဗ္ၜတ် pH 6.0-7.5 ရ။ ယဝ်ရ တီမံၚ်ဗ္ၜတ်တိကဵု ဂကူတၞံဆုဇကုမိက်ဂွံတဵုဂှ်တုဲ ပလေဝ်တိလေပ်မ္ဂ သွက်ညးတဵုလွဳတံဂှ် ဂုဏ်ဖဵုဂၠိုၚ်ဟေၚ်ရ။ ညးတဵုလွဳတံဂှ် ဂၠိုၚ်တိုန်ကၠုၚ်မံၚ်လၟေၚ်ၚ်ရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် တိသၠးသွက်ဂွံတဵုလွဳဂှ် ဇၞော်သၠဲတိုန်ကၠုၚ် လၟေၚ်ၚ်ဟွံမာန်ရ။ ပ္ဍဲကဵုတိဍာ်ဇကုပိုၚ်ပြဳဂှ်ဟေၚ် ဒးဆက်တဵုလွဳအာ ဒဵုကဵုအစေန်အဆက်တေံဏီရောၚ်။ ဟိုတ်ဂှ်ရ တိဇကုကၠောန်မံၚ် ဂွံတဵုလွဳအာဍာ်ဇမၠိၚ်မာန်ဂှ် ဒးလွဳပရာ ဒးဂိုတ်ဂစာန်ပလေဝ်တိထေက်ရောၚ် မိက်ဂွံပ္တိုန်ထ္ၜးဏာရ။