ခၞိင်ဇၞော်သၟိင်ဓမ္မစေတဳ

အတိုင်လိက်တၟအ်သီကလျာဏဳမ္ဂး ခၞိင်ဝွံ ညးသြောန်ဗဒှ် ပ္ဍဲကဵုသက္ကရာဇ်ဍုင် ၈၃၈ (=1476 A.D) ဂိတုဝှ် ၈ မံက်ဂှ် ညးဖ္ဍိုက်ဏာ နကဵုက္ၜင်ဣန္ဒဝိမာန နူဍုင်ဗဂေါတုဲ ဝှ်၁၃ မံက် စိုပ်လ္ဂုင်၊ ညးကၠောန်သဘင်ပွိုင် ပိတ္ၚဲ၊ တ္ၚဲသဳဝှ်ပေင် သက္ကရာဇ် ၈၃၈ ဂှ် ညးကဵုဒါန် ကုကျာ်လ္ဂုင်ရ။ ပ္ဍဲကဵု ပြကိုဟ်ရာဇာဝံသသံခိပ် ကျာ်ဇၞော်အစာအစွောအ် မချူလဝ် ၁၁၂၈ မြေက္ကသဵု ၁၂ မၟံက် ဂှ် ညးချူလဝ် "ခနှိင်ဇၞော်မွဲဂှ်၊ လယိုင်သၠာ် မွဲကိုတ် ဒစာံလက်ပသာဟေင်၊ ပါင်ခနှိင် ဒစာံဟတ်၊ အစံက်ခနှိင် စှ်ၜါဟတ်၊ တၠညးကဵုဗၜတ်တုဲ သောန်ဂၞတ်လဝ်ရ။ ခနှိင်သမတ်မွဲ လျိုင် ၅၀၀ ပသာကဵုသောန်လဝ် သွက်ဂွံပူဇဴကျာ်" လျိုင်ဗရိုတ် မွဲကိုဋ်ဒစာံလက်ပသာဂှ် သၟဟ်ကဵု ၂၉၄ တာန်။

သၞာံ ၁၅၈၃ ဂှ် ဂသ္ပါရဝ် ဗလ်ဗဳ (Gasparo Balbi)၊ သၟာဗၞိက်မတ်မၞိက် ဂကူအဳတလဳ နူကဵုဍုင်ဝနေတဳ ကၠုင်စိုပ် ကျာ်လ္ဂုင်တုဲ ချူလဝ် ပ္ဍဲကဵုလိက်စၟတ်သမ္တီအာတရဴညး ဗီုဏအ်ရ။ ခၞိင်ဂှ် နူလတူ စဵုကဵုသၟဝ် ပေင်တဴ နကဵုမလိက်ဂမၠိုင်တုဲ လိက်တအ်ဂှ် ညးတေအ် ဗှ်ဟွံကၠိုဟ်။

"I found in a faire hall a very large bell which we measured, and found to be seven paces and three hand breadths and it is full of letters from the top to the bottom but there was no Nation that could understand them.

အဲဂွံဆဵုကေတ် ရုင်မွဲ မနွံကဵု ခၞိင်ဇၞော်မွဲမ၊ ပိုယ်ၜတ်ရံင်တုဲ ဂွံတီကေတ် ခၞိင်ဂှ် အနာံ နွံ ထပှ်လဂါံ ကဵု ပိ ဂတာတဲ (၁၈ ပေ ၅ ၝောအ်တဲ)(၁ လဂါံ နွံ ၂.၅ ပေ၊ ၁ ဂတာတဲ နွံ ၄ ၝောအ်တဲ) တုဲပၠန် ပ္ဍဲခၞိင်ဂှ် ညးချူလဝ် လိက် နူလတူစဵုကဵုသၟဝ် ပေင်ဒၟံင်၊ ဆဂး ဂကူလဵုမွဲလေဝ် ဗှ်ဟွံကၠိုဟ်။ "

နူကဵု အခိင် ၁၆ ဗွဝ်ကၠံ လပါ်စဂှ် ကောန်ဥရောပတအ် စပဗၞိက် ကုဒေသရးမန် မကော်ဂး ဍုင်ဗၟာသကုတ်သၟဝ်ရ။ သကိုပ်ပၞာန်ပဝ်တူဂြဳ ဖိလိပ် ဒေ ဗြိတဝ် (Filipe de Brito e Nicote) ကောန်ဍုင်ဗၟာ မတီလဝ် နကဵုယၟု ငဇြေန်ကာ စိုပ်ကၠုင်ဒေသဍုင်မန်ဗၟာ ပ္ဍဲကဵု ၁၅၉၀တအ်။ ပ္ဍဲအခိင်ဂှ် ဍုင်သြေင်ဂှ် ဒှ်ဍုင်သၞေဟ်က္ၜင်ဇၞော်မွဲရ။

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၅၉၉ ဗြိတဝ် ကေုာံ ဂကူယခေင်တအ် ပံင်ကောံတုဲ ဗတိုက် ဍုင်သြေင် ကေုာံ ဗဂေါ၊ ဂွံဇမၞးကေတ် နူသၟဝ်တဲဗၟာတုဲ ဍုင်သြေင်ဂှ် ယခေင်ကဵု ဗြိတဝ် နဒဒှ် သၟိင်ဍုင်။ ၜိုတ် ၁၆၀၀ ဂှ် ဗြိတဝ် သမၠဲပ္တိုန် အဝဵုသြဇာဇကု ပ္ဍဲဝူဒိုဟ်ဂှ်တုဲ သီဂွံအာ သီုဍုင်လ္ဂုင်။ ဗြိတဝ် လလောင်တြး ဍုင်ဗၠးၜး နူယခေင်ပ္ဍဲသၞာံ ၁၆၀၃ တုဲ ဍုင်သြေင်၊လ္ဂုင်ဂှ် ဒှ်ဍုင်ဗၠးၜးပဝ်တူဂြဳ နကဵုသၟဝ် ဍုင်သၟဝ်ပဝ်တူဂြဳ မနွံပ္ဍဲအိန္ဒိယရ။

ပ္ဍဲသၞာံ ၁၆၀၈ ဂှ် ဗြိတဝ် ကေုာံ ကောန်ရဲညး ကၠုင်ပ္ဍိုက်ကေတ် ခၞိင်ဇၞော်သၟိင်ဓမ္မစေတဳ နူကျာ်လ္ဂုင်၊ ပၠဴဖျေဟ်နူလတူဒဵု သိင်္ဃုတ္တရ၊ နူဂှ် ဓဇက်ဏာ နကဵုစိင် ဇရေင်ၜဳဗဂေါ။ ခၞိင်ဂှ် ပတိုန်က္ၜင်တုဲ ပ္ဍိုက်ဏာ ဇရေင်ဍုင်သြေင် သွက်ဂွံကၠောန်အမၠံက်။ ဟိုတ်နူလျိုင် ခၞိင်ဂှ် ဇြိုင်လောန်တုဲ က္ၜင်ဗြိတဝ် ဗြမ် ခၞိင်ဂှ် ဒတုံဗၠိုတ်စှ်ေ သၟဝ်ဂတာၜဳလ္ဂုင်ဂှ်ရ။

သၞာံ ၁၆၁၃ ဂိတုသေပ်တေမ်ဗါဂှ် သၟိင်ဗၟာ အနံက်ဖေက်လောန် လုပ်သီကေတ် ဍုင်သြေင် နူကဵု ပဝ်တူဂြဳတုဲ ဗြိတဝ်ဂှ်လေဝ် ညးထပက်ဂစိုတ် နကဵုလေအ်ဒကေက်ရ။

ခၞိင်ဇၞော်သၟိင်ဓမ္မစေတဳဝွံ မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုင် ဂစာန်ဂၠာဲ ဗက်ဟံင်ကၠုင် ဂၠိုင်ကဵု အလန်ကီုလေဝ် ဟွံအံင်ဇၞး။