Surek Batak, tanamo juo sabagai Surat na Sampulu Sia (kasambilan baleh huruf), Si Sia-sia, atau Aksara Batak, adolah salah satu aksara tradisional Indonesia nan bakambang di Tanah Batak, Sumatera Utara.
Surek Batak tadiri dari babarapo ragam nan digunokan untuak manulih limo rumpun bahaso Batak: Karo, Pakpak, Mandailing, Simalungun, jo Toba. Aksara iko marupokan turunan dari aksara Brahmi India malalui parantaro aksara Kawi. Surek Batak aktif dipakai dek masyarakaik Batak saindaknyo sajak abaik ka-18 inggo panggunoannyo baransua-ansua mamuda pado abaik ka-20. Aksara iko masih diajakan di Sumatera Utara sabagai bagian dari muatan lokal, tapi jo pamakaian nan tabateh dalam kahidupan sahari-hari.
Surek Batak | |
---|---|
Jinih | Abugida |
Bahaso | Rumpun bahaso Batak |
Wakatu | abaik ka-18 inggo kini |
Sistem induak | Manuruik hipotesis ubuangan antaro abjad Aramea jo Brahmi, mako silsilahnyo sabagai barikuik: Dari aksara Brahmi diturunkanlah:
|
Sistem sudaro | Bali Batak Baybayin Bugis Jawa Lampung Makassar Rejang Incung Sunda Kuno |
Arah tulih | Left-to-right |
ISO 15924 | Batk, 365 |
Alias Unikod | Batak |
Jarak Unikod | U+1BC0–U+1BFF |
Surek Batak adolah sistem tulisan abugida nan tadiri dari 19 aksara dasa jo tambahan babarapo aksara pado ragam tatantu. Sarupo aksara Brahmi lainnyo, satiok konsonan marepresentasikan ciek suku kato jo vokal inheren /a/ nan dapek diubah jo panambahan diakritik tatantu. Surek Batak dibaco dari kida ka suok. Sacaro tradisional, aksara iko ditulih tanpa spasi antarokato (scriptio continua) jo tando baco nan minimal.
Aksara dasar (ina ni surat) dalam Surek Batak marepresentasikan ciek suku kato jo vokal inheren /a/. Ado 19 aksara dasar nan dimiliki sado ragam aksara Batak, samantaro babarapo aksara dasar nan anyo digunokan pado ragam tatantu. Bantuaknyo dapek diliek bak cando iko:
a | ha | ka | ba | pa | na | wa | ga | ja | da | ra | ma | ta | sa | ya | nga | la | nya | ca | nda | mba | i | u | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Karo | | ||||||||||||||||||||||
Mandailing | | | | ||||||||||||||||||||
Pakpak | |||||||||||||||||||||||
Simalungun | |||||||||||||||||||||||
Toba | | |
Bantuak-bantuak di ateh marupokan bantuak nan digeneralisasi, indak jarang suatu naskah manggunokan ragam bantuak aksara atau tarikan garih nan seketek babeda antaro ciek samo lainnyo tagantuang dari daerah asa jo media nan digunokan.
Aksara i (ᯤ) dan u (ᯥ) anyo digunokan untuak suku kato tabukak, misa pado kato dan ina ᯤᯉ jo ulu ᯥᯞᯮ. Untuak suku kato tatutuik nan diawali jo bunyi i atau u, digunokanlah aksara a (ᯀ atau ᯁ) basamo diaktirik untuak tiok-tiok vokal, misa pado kato indung ᯀᯪᯉ᯲ᯑᯮᯰ dan umpama ᯀᯮᯔ᯲ᯇᯔ.
Diakritik (anak ni surat) adolah tando nan malakek pado aksara utamo untuak maubah vokal inheren aksara utamo nan tapauik, bantuaknyo dapek diliek bak cando iko:
-i | -u | -é[1] | -e[2] | -o | -ou | -ng | -h | pamati | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Karo | | | ||||||||
kelawan | sikurun | ketéléngan | kebereten | ketolongen | kebincaren | kejeringen | penengen | |||
Mandailing | ||||||||||
uluwa | boruta | talinga | siala ulu | amisara | pangolat | |||||
Pakpak | ||||||||||
kaloan | kabereten | ketadingin | kabereten podi | sikora | kebincaren | sikorjan | pangolat | |||
Simalungun | ||||||||||
haluan | haboritan | hatalingan | sihorlu | hatulungan | haminsaran | hajoringan | panongonan | |||
Toba | ||||||||||
uluwa | boruta | hatadingan | siala | hamisaran | pangolat | |||||
Catatan
|
Tabel barikuik manunjuakkan caro diakritik malakek pado aksara dasar ka dalam tiok-tiok ragam aksara:
ka | ki | ku[3] | ké[1] | ke[2] | ko | kou | kang | kah | k | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Karo | | | ||||||||
kelawan | sikurun | ketéléngan | kebereten | ketolongen | kebincaren | kejeringen | penengen | |||
Mandailing | ||||||||||
uluwa | boruta | talinga | siala ulu | amisara | pangolat | |||||
Pakpak | ||||||||||
kaloan | kabereten | ketadingin | kabereten podi | sikora | kebincaren | sikorjan | pangolat | |||
Simalungun | ||||||||||
haluan | haboritan | hatalingan | sihorlu | hatulungan | haminsaran | hajoringan | panongonan | |||
Toba | ||||||||||
uluwa | boruta | hatadingan | siala | hamisaran | pangolat | |||||
Catatan
|
Teks tradisional Batak ditulih tanpa spasi antarokato (scriptio continua) dan normalnyo indak manggunokan tando baco. Namun baitu, tando baco banamo bindu kadang digunokan pado teks tatantu. Tando baco iko acok kali basipaik dekoratif dan mamiliki banyak ragam bantuak. Bindu godang umumnyo digunokan untuak manandokan mulo teks pado naskah pustaha, sadang bindu pinarjolma digunokan untuak manunjuakkan mulo teks pado naskah batuang. Bindu na metek dan pinarboras digunokan untuak mamisahkan antarobab atau bagian-bagian tatantu teks. Bindu judul kadang digunokan untuak mamisahkan antaro tajuak jo isi teks dalam ciek barih kalimaik. Bindu pangolat kadang digunokan manandokan disambiguasi pado kato atau istilah tatantu.
bindu godang | bindu pinarjolma | bindu na metek | bindu pinarboras | bindu judul | bindu pangolat |
---|---|---|---|---|---|
Barikuik adalah sabuah ratapan Batak Karo pado batuang dari koleksi Museum fur Völkerkunde Berlin no. IC 39908a. Aliah aksara jo tarjamahan disadur dari Kozok (1999):
Aksara Batak | Alih aksara Latin | Tarjamahan |
---|---|---|
ᯔᯂᯀᯪᯛᯨᯀᯒᯪᯂᯬᯗᯩᯉᯬᯆᯪᯞᯰᯆᯪᯞᯰᯂᯪᯉ᯳ᯆᯬᯞᯬᯱᯗᯎᯉ᯳ᯀᯩᯢ | maka io ari kuté nu bilang-bilang kin buluh tagan énda | ikolah ratok tangih di batuang nan manjadi tabuang |
ᯔᯉ᯳ᯀᯪᯝᯉ᯳ᯉᯬᯒᯪᯉᯬᯒᯪᯂᯧᯉ᯳ᯀᯗᯩᯔᯧᯘᯬᯋᯪᯞᯒᯧᯝᯑᯪᯝᯑᯪ | man ingan nuri-nuriken até mesui la erngadi-ngadi | sabagai tampek untuak bacarito sansai den nan tiado abihnyo |
ᯘᯪᯔᯉ᯳ᯗᯬᯒᯪᯉ᯳ᯂᯧᯉ᯳ᯔᯔᯘᯪᯂᯒᯨᯂᯒᯨᯔᯧᯒ᯳ᯎᯉᯆᯧᯒᯩᯘᯪᯆᯪᯒᯪᯰ | si man turinken mama si karo-karo mergana beré simbiring | tantang den nan bamarga Karo-karo, nan marga amaknyo (beré) Simbiring |
ᯘᯪᯞᯇᯘ᯳ᯔᯧᯞᯬᯔᯰ | si lampas melumang | nan lakeh manjadi yatim piatu |
ᯘᯪᯗᯧᯒ᯳ᯆᯆᯀᯗᯩᯔᯧᯘᯬᯋᯪᯞᯒᯧᯝᯑᯪᯝᯑᯪ | si terbaba até mesui la erngadi-ngadi | nan sansainyo tiado habih |
ᯇᯧᯝᯪᯢᯨᯂᯬᯞᯔᯧᯀᯬᯞᯪ | péngindoku la mehuli | nasik den nan malang iko |
ᯉᯢᯩᯆᯪᯆᯪᯂᯬᯂᯒᯪᯉᯂᯗᯂᯬ | nandé bibiku karina kataku | wahai nandé jo amak-amak dek sadonyo, kato den |
ᯀᯩᯢᯗᯬᯒᯰᯂᯬᯗᯬᯒᯪᯂᯧᯉ᯳ | énda, turang, kuturiken | ikolah, sayang, tuturan den |
Aksara Batak alah ditambahkan ka dalam standar Unicode versi 6.0 sajak Oktober 2010 dalam rantang U+1BC0–U+1BFF: Templat:Tabel Unicode Batak
|
Wiki Commons mampunyoi media nan bahubuangan jo Aksara Batak |
This article uses material from the Wikipedia Minangkabau article Surek Batak, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Konten tasadio di bawah CC BY-SA 4.0 kacuali dinyatoan lain. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Minangkabau (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.