भारत मौसम विज्ञान विभाग (India Meteorological Department (IMD)) (भा॰मौ॰वि॰वि॰वि॰) भारत सरकारक पृथ्वी विज्ञान मंत्रालयक अन्तर्गत मौसम विज्ञान प्रक्षेपण, मौसम पूर्वानुमान आ भूकम्प विज्ञानक कार्यभार सम्भाल्ने सर्वप्रमुख एजेन्सी छी। मौसम विज्ञान विभागक मुख्यालय नई दिल्ली मे स्थित अछि। ई विभाग भारत सँ लऽ कऽ अंटार्कटिका धरि सैकड़ो प्रक्षेपण स्टेशन चलाबैत अछि। वर्तमानमे मौसम विभागक महानिदेशक मृत्युंजय महापात्र छथि। मौसम विभागक स्थापना सर्वप्रथम १८४४ मे पुणेमे भेल छल आ १८७५ मे नाम बदलि कऽ मौसम सर्वेक्षण अनुसंधान राखल गेल।
निकाय सङ्क्षेप | |
---|---|
स्थापना | १८७५ |
प्रकार | भारत सरकारक मंत्रालय |
सम्बन्धन | भारत सरकार |
मुख्यालय | नई दिल्ली |
वार्षिक बजेट | ₹3.52 बिलियन (युएस$५३.१४ मिलियन) (2011) |
एजेन्सी कार्यकारी |
|
Parent department | पृथ्वी विज्ञान मंत्रालय |
वेबसाइट | mausam.imd.gov.in |
१८६४ मे उष्णकटिबंधीय चक्रवातक कारण कोलकातामे भेल क्षति आ १८६६ आ १८७१ क अकालक बाद, मौसम संबंधी विश्लेषण आ संग्रह कार्य एक ढाँचाक अन्तर्गत आयोजित करबाक निर्णय कएल गेल। फलस्वरूप, १८७५ मे भारत मौसम विज्ञान विभागक स्थापना भेल। हेनरी फ्रांसिस ब्लैनफोर्ड विभागक पहिल मौसम विज्ञान संवाददाता नियुक्त कएल गेल। मई १८८९ मे, सर जोन इलियट तत्कालीन राजधानी कोलकाता मे वेधशालासभक पहिल महानिदेशक नियुक्त कएल गेल। मौसम विज्ञान विभागक मुख्यालय १९०५ मे शिमला, फेर १९२८ मे पुणे आ अन्ततः नयाँ दिल्लीमे स्थानांतरित कएल गेल।
भारतीय मौसम विज्ञान विभाग आजादी के बाद २७ अप्रैल, १९४९ के विश्व मौसम विज्ञान सङ्गठन के सदस्य बनल। मृत्युंजय महापात्रा, भारतीय मौसम विज्ञानक तात्कालिक महानिदेशक, विश्व मौसम विज्ञान संगठनक तेसर उपाध्यक्ष चुनल गेल छथि।
मौसम विभागक नेतृत्व 'मौसम विज्ञानक महानिदेशक' करैत छथि। मृत्युंजय महापात्र विभागक तत्कालीन महानिदेशक छथि। भारत मौसम विज्ञान विभाग मे कुल ६ क्षेत्रीय मौसम विज्ञान केन्द्र अछि, जिनका उप महानिदेशक द्वारा प्रबंधित कएल जाइत अछि। ई चेन्नई, गुवाहाटी, कोलकाता, मुंबई, नागपुर, नई दिल्ली आ हैदराबाद मे स्थित अछि।
आईएमडी अवलोकन, संचार, पूर्वानुमान आ मौसम सेवाक कें काज करय छै. भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान सङ्गठन के सहयोग स॑ आईएमडी भारतीय उपमहाद्वीप केरऽ मौसम निगरानी लेली आईआरएस श्रृंखला आरू भारतीय राष्ट्रीय उपग्रह प्रणाली (इनसैट) के उपयोग भी करै छै। आईएमडी कोनो विकासशील देश केरऽ पहलऽ मौसम ब्यूरो छेलै जे अपनऽ उपग्रह प्रणाली के विकास आरू रखरखाव करलकै।
आईएमडी विश्व मौसम सङ्गठन केरऽ विश्व मौसम निगरानी केरऽ उष्णकटिबंधीय चक्रवात कार्यक्रम केरऽ छह विश्वव्यापी क्षेत्रीय विशेष मौसम विज्ञान केंद्रऽ म॑ स॑ एक छै। ई भूमध्य रेखा के उत्तर में हिन्द महासागर में उष्णकटिबंधीय चक्रवात के बारे में पूर्वानुमान, नामकरण आरू चेतावनी के प्रसार के लेलऽ क्षेत्रीय नोडल एजेंसी छेकै।
This article uses material from the Wikipedia मैथिली article भारतीय मौसम विज्ञान विभाग, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). CC BY-SA 4.0 कऽ अन्तर्गत विषय सूची उपलब्ध अछि । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki मैथिली (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.