मधेश प्रदेश नेपालक दक्षिणपूर्वी क्षेत्रमे अवस्थित एक प्रदेश छी । नेपालक संविधान २०७२ लागू भेलाक बाद ई प्रदेशक स्थापना कएल गेल छल । ई नेपालक दोसर सभ सँ बेसी जनसङ्ख्या भेल आ क्षेत्रफलक आधारमे सभ सँ छोट प्रदेश छी । ई प्रदेशक पूर्व दिशामे कोशी प्रदेश, उत्तर दिशामे कोशी प्रदेश आ बागमती प्रदेश, पश्चिम दिशामे बागमती प्रदेश आ दक्षिणमे भारतक अन्तर्राष्ट्रिय सीमा अछि । ई प्रदेशक क्षेत्रफल ९,६६१ किमी२ (३,७३० वर्ग माइल) अछि । सन् २०११क जनगणना अनुसार ई प्रदेशक जनसङ्ख्या ५४,०४,१४५ रहल अछि जे एकरा नेपालक सभ सँ बेसी मानव जनघनत्व भेल प्रदेश बनौने अछि ।
मधेश प्रदेश | |
---|---|
घडीक दिशामे शीर्ष सँ जानकी मन्दिर, कंकालिनी मन्दिर, नेपालक प्रवेशद्वारा वीरगञ्ज, छिन्नमस्ता मन्दिर, गढीमाई मन्दिर आ कोशी बाँध | |
राष्ट्र | नेपाल |
स्थापना | २० सितम्बर २०१५ |
राजधानी | जनकपुर (आस्थायी) |
पैग शहर | वीरगञ्ज |
जिला | ८ |
सरकार | |
• अङ्ग | मधेश प्रदेश कऽ सरकार |
• राज्यपाल | हरी शंकर मिश्र |
• मुख्यमन्त्री | सरोज कुमार यादव (जसपा) |
• उच्च अदालत | जनकपुर उच्च अदालत |
• प्रदेश सभा | एकसदनीय (१०७ सिट) |
क्षेत्रफल | |
• कुल | ९६६१ किमी२ (३७३० वर्गमाइल) |
• क्रम | ७अम |
जनसङ्ख्या (२०११) | |
• कुल | ५४,०४,१४५ |
• क्रम | दोसर |
• घनत्व | ५६०/वर्ग किमी (१४००/वर्ग माइल) |
• क्रम | प्रथम |
वासिन्दा | मिथिला |
समय क्षेत्र | युटिसी+५:४५ (नेपालक प्रमाणिक समय) |
आधिकारिक भाषासभ | मैथिली, भोजपुरी आ नेपाली |
अन्य भाषासभ | बज्जिका, थारु आ उर्दु |
एचडिआई | ०.४८५ (न्यून) |
साक्षरता | ४९.५४% |
लैङ्गिक अनुपात | १०१.१८ ♂ /१०० ♀ (२०११) |
पूर्वमे सप्तरी जिला सँ लऽ पश्चिममे पर्सा जिला धरि फैलल ई प्रदेशमे कूल ८ जिला अछि । ई प्रदेशक अधिकांश लोक मैथिली, भोजपुरी आ नेपाली बजैत अछि ।धार्मिक आ सांस्कृतिक धरोहरक केन्द्रक रूपमे रहल उपमहानगर जनकपुर, जनकपुरधामक रूपमे सेहो जानल जाएत अछि । प्राचीन किम्बदन्ती अनुसार ई विश्वास कएल जाएत अछि जे ई क्षेत्र विदेह वंशक राजधानी छल जे प्राचीन मिथिला पर राज्य केनए छल ।
नेपालक पहिल टाउन प्लानिङ करि बैसाएल गेल शहर राजविराज नेपालक चारिम आ तराई क्षेत्रक सभ सँ पुरान नगरपालिका छी । ई शहरक नाम प्राचीन राजदेवी मन्दिरक नाम पर राखल गेल विश्वास कएल जाएत अछि जकर स्थापना सन् १७०० मे भेल छल । ई प्रदेशक एक मात्र महानगरपालिका वीरगञ्ज व्यापारिक आ आर्थिक रूप सँ महत्वपूर्ण अछि । ई शहरकें नेपालक प्रवेशद्वार सेहो कहल जाएत अछि ।
सन् २०१८ जनवरी १७ मे भेल नेपालक मन्त्रीपरिषदक बैठकक निर्णयानुसार ई प्रदेशमे अवस्थित जनकपुरकें अन्तरिम राजधानी घोषित कएल गेल अछि । सन् २०१८ मे सम्पन्न प्रदेश सभा निर्वाचनक परिणामस्वरूप ससफोक संसदीय नेता मोहम्मद लालबाबु राउत प्रदेशक वर्तमान मुख्यमन्त्री छी । ई प्रदेशक नाम मधेश या मिथिला या भोजपुरा रखवाक प्रस्ताव कएल गेल अछि मुदा अखन सहमति नै भऽ सकल अछि ।
ई प्रदेश निम्नलिखित क्षेत्र सँ घेरल अछि:
नेपालक केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागक अनुसार ई प्रदेश नेपालक कूल क्षेत्रफल १,४७,१८१ किमी२ (५६,८२७ वर्ग माइल)मे सँ ९,६६१ किमी२ (३,७३० वर्ग माइल) भाग ओकटने अछि । ई प्रदेशक जनसङ्ख्या ५४,०४,१४५ रहल अछि जे एकरा नेपालक दोसर सभ सँ बेसी जनसङ्ख्या भेल प्रदेश बनौने अछि ।
मधेश प्रदेश कऽ सम्पूर्ण क्षेत्रफल समथर जमीन अछि आ जकरा तराई कहल जाएत अछि । ई प्रदेशक उत्तरी भागमे रहल नेपालक भित्री उपत्यका या शिवालिक पहाड़ एकर प्राकृतिक सीमारेखा छी । दक्षिणी भागमे ई भारतीय राज्य बिहार सँ जुड़ल अछि । पूर्वी भागमे अवस्थित कोशी नदी एकर कोशी प्रदेश सँ प्राकृतिक सीमाक काज करैत अछि । सामानान्तर रूप सँ मधेश प्रदेश मे आठ जिलासभ अवस्थित अछि । ई प्रदेशक मुख्य नदीसभ बागमती नदी, कमला नदी, लाखनदेई नदी, विष्णुमति नदी छी ।
स्थान | अगस्त (°फे) | अगस्त (°से) | जनवरी (°फे) | जनवरी (°से) | वार्षिक वर्षा (मिमी/इन्च) |
---|---|---|---|---|---|
गौर | ९१/७७.९ | २३/९.१ | ७३.४/४८.४ | ३२.८/२५.५ | १५९०.२/६२.६ |
सिराहा | ८९.६/७६.३ | ३२/२४.६ | ७२.१/४७.३ | २२.३/८.५ | १२९३.१/५०.९ |
वीरगञ्ज | ८४.७ | २९.३ | ६०.८ | १६ | १८६२.२/७३.३ |
जलेश्वर | ८४.४ | २९.१ | ६१.२ | १६.२ | १४९२.९/५८.८ |
मलङ्वा | ८४.४ | २९.१ | ६०.८ | १६ | १८१७.७/७१.६ |
जनकपुर | ८४.२ | २९ | ६०.८ | १६ | १५१६.५/५९.७ |
राजविराज | ८३.३ | २८.५ | ६०.४ | १५.८ | १२२३.३/४८.२ |
लाहान | ८३.३ | २८.५ | ६०.३ | १५.७ | १२३१.४/४८.५ |
प्रादेशिक सरकारक प्रमुखक रूपमे मुख्यमन्त्री आ प्रदेशक मुख्यक रूपमे राज्यपाल काज करैत अछि । न्यायलयक मुख्य व्यक्तिक रूपमे जनकपुर उच्च अदालतक मुख्य न्यायधिश रहैत अछि । मधेश प्रदेश कऽ वर्तमान राज्यपाल, मुख्यमन्त्री आ मुख्य न्यायधिश क्रमश: रत्नेश्वर लाल कायस्थ, मोहम्मद लालबाबु राउत आ उदय प्रकाश चापागाईं छथि । ई प्रदेशमे १०७ प्रदेश सभा निर्वाचन क्षेत्र आ ३२ प्रतिनिधि सभा निर्वाचन क्षेत्र अछि ।
नेपालक अन्य प्रदेश जका मधेश प्रदेश मे सेहो एकसदनीय विधान सभा अछि । प्रदेश सभाक कार्यकाल ५ वर्ष कायम कएल गेल अछि । मधेश प्रदेश कऽ विधान सभा अखन अस्थायी रूप सँ जनकपुरक जिला शिक्षा कार्यलयमे राखल गेल अछि ।
मधेश प्रदेश कें आठ जिलामे विभाजित कएल गेल अछि । एक जिलाकें जिला समन्वय समितिक मुख्य आ जिला प्रशासनिक अधिकारीद्वारा शासित कएल जाएत अछि । सम्पर्ण जिलाकें दुई स्थानीय तह नगरपालिका आ गाउँपालिकामे विभाजित कएल गेल अछि । ई प्रदेशमे कूल १ महानगरपालिका, ३ उपमहानगरपालिका, ७३ नगरपालिका आ ५९ गाउँपालिका अछि ।
# | जिलाक नाम | अङ्ग्रेजी | मुख्यालय | जनसङ्ख्या (२०११) | क्षेत्रफल | वेबसाइट |
---|---|---|---|---|---|---|
१ | सप्तरी जिला | Saptari District | राजविराज | ६,३९,२८४ | १,३६३ किमी२ | [१] |
२ | पर्सा जिला | Parsa District | वीरगञ्ज | ६,०१,०१७ | १,३५३ किमी२ | [२] |
३ | सर्लाही जिला | Sarlahi District | मलङ्वा | ७,६९,७२९ | १,२५९ किमी२ | [३] |
४ | बारा जिला | Bara District | कलैया | ६,८७,७०८ | १,१९० किमी२ | [४] |
५ | सिराहा जिला | Siraha District | सिराहा | ६,३७,३२८ | १,१८८ किमी२ | [५] |
६ | धनुषा जिला | Dhanusha District | जनकपुर | ७,५४,७७७ | १,१८० किमी२ | [६] |
७ | रौतहट जिला | Rautahat District | गौर | ६,८६,७२२ | १,१२६ किमी२ | [७] |
८ | महोत्तरी जिला | Mahottari District | जलेश्वर | ६,२७,५८० | १,००२ किमी२ | [८] |
विकिमिडिया कमन्समे मधेश प्रदेशसँ सम्बन्धित मिडिया अछि।आकृति:Preview warning |
This article uses material from the Wikipedia मैथिली article मधेश प्रदेश, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). CC BY-SA 4.0 कऽ अन्तर्गत विषय सूची उपलब्ध अछि । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki मैथिली (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.