मधेश प्रदेश

मधेश प्रदेश
प्रदेश
घडीक दिशामे शीर्ष सँ जानकी मन्दिर, कंकालिनी मन्दिर, नेपालक प्रवेशद्वारा वीरगञ्ज, छिन्नमस्ता मन्दिर, गढीमाई मन्दिर आ कोशी बाँध
नेपालमे मधेश प्रदेश कऽ अवस्थिति
मधेश प्रदेश कऽ नक्सा
राष्ट्र	नेपाल
स्थापना	२० सितम्बर २०१५
राजधानी	जनकपुर (आस्थायी)
पैग शहर	वीरगञ्ज
जिला	८
सरकार
• अङ्ग	मधेश प्रदेश कऽ सरकार
• राज्यपाल	हरी शंकर मिश्र‎
• मुख्यमन्त्री	सरोज कुमार यादव (जसपा)
• उच्च अदालत	जनकपुर उच्च अदालत
• प्रदेश सभा	एकसदनीय (१०७ सिट)
क्षेत्रफल
• कुल	९६६१ किमी२ (३७३० वर्गमाइल)
• क्रम	७अम
जनसङ्ख्या  (२०११)
• कुल	५४,०४,१४५
• क्रम	दोसर
• घनत्व	५६०/वर्ग किमी (१४००/वर्ग माइल)
• क्रम	प्रथम
वासिन्दा	मिथिला
समय क्षेत्र	युटिसी+५:४५ (नेपालक प्रमाणिक समय)
आधिकारिक भाषासभ	मैथिली, भोजपुरी आ नेपाली
अन्य भाषासभ	बज्जिका, थारु आ उर्दु
एचडिआई	०.४८५ (न्यून)
साक्षरता	४९.५४%
लैङ्गिक अनुपात	१०१.१८ ♂ /१०० ♀ (२०११)

पूर्वमे सप्तरी जिला सँ लऽ पश्चिममे पर्सा जिला धरि फैलल ई प्रदेशमे कूल ८ जिला अछि । ई प्रदेशक अधिकांश लोक मैथिली, भोजपुरी आ नेपाली बजैत अछि ।धार्मिक आ सांस्कृतिक धरोहरक केन्द्रक रूपमे रहल उपमहानगर जनकपुर, जनकपुरधामक रूपमे सेहो जानल जाएत अछि । प्राचीन किम्बदन्ती अनुसार ई विश्वास कएल जाएत अछि जे ई क्षेत्र विदेह वंशक राजधानी छल जे प्राचीन मिथिला पर राज्य केनए छल ।

नेपालक पहिल टाउन प्लानिङ करि बैसाएल गेल शहर राजविराज नेपालक चारिम आ तराई क्षेत्रक सभ सँ पुरान नगरपालिका छी । ई शहरक नाम प्राचीन राजदेवी मन्दिरक नाम पर राखल गेल विश्वास कएल जाएत अछि जकर स्थापना सन् १७०० मे भेल छल । ई प्रदेशक एक मात्र महानगरपालिका वीरगञ्ज व्यापारिक आ आर्थिक रूप सँ महत्वपूर्ण अछि । ई शहरकें नेपालक प्रवेशद्वार सेहो कहल जाएत अछि ।

सन् २०१८ जनवरी १७ मे भेल नेपालक मन्त्रीपरिषदक बैठकक निर्णयानुसार ई प्रदेशमे अवस्थित जनकपुरकें अन्तरिम राजधानी घोषित कएल गेल अछि । सन् २०१८ मे सम्पन्न प्रदेश सभा निर्वाचनक परिणामस्वरूप ससफोक संसदीय नेता मोहम्मद लालबाबु राउत प्रदेशक वर्तमान मुख्यमन्त्री छी । ई प्रदेशक नाम मधेश या मिथिला या भोजपुरा रखवाक प्रस्ताव कएल गेल अछि मुदा अखन सहमति नै भऽ सकल अछि ।

ई प्रदेश निम्नलिखित क्षेत्र सँ घेरल अछि:

• पूर्वमे सुनसरी जिला, कोशी प्रदेश
• पश्चिममे चितवन जिला, बागमती प्रदेश
• उत्तरमे मकवानपुर जिला, सिन्धुली जिला, बागमती प्रदेश आ उदयपुर जिला, कोशी प्रदेश
• दक्षिणमे भारतक अन्तर्राष्ट्रिय सीमा ।

नेपालक केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागक अनुसार ई प्रदेश नेपालक कूल क्षेत्रफल १,४७,१८१ किमी^२ (५६,८२७ वर्ग माइल)मे सँ ९,६६१ किमी^२ (३,७३० वर्ग माइल) भाग ओकटने अछि । ई प्रदेशक जनसङ्ख्या ५४,०४,१४५ रहल अछि जे एकरा नेपालक दोसर सभ सँ बेसी जनसङ्ख्या भेल प्रदेश बनौने अछि ।

मधेश प्रदेश कऽ सम्पूर्ण क्षेत्रफल समथर जमीन अछि आ जकरा तराई कहल जाएत अछि । ई प्रदेशक उत्तरी भागमे रहल नेपालक भित्री उपत्यका या शिवालिक पहाड़ एकर प्राकृतिक सीमारेखा छी । दक्षिणी भागमे ई भारतीय राज्य बिहार सँ जुड़ल अछि । पूर्वी भागमे अवस्थित कोशी नदी एकर कोशी प्रदेश सँ प्राकृतिक सीमाक काज करैत अछि । सामानान्तर रूप सँ मधेश प्रदेश मे आठ जिलासभ अवस्थित अछि । ई प्रदेशक मुख्य नदीसभ बागमती नदी, कमला नदी, लाखनदेई नदी, विष्णुमति नदी छी ।

प्रादेशिक सरकारक प्रमुखक रूपमे मुख्यमन्त्री आ प्रदेशक मुख्यक रूपमे राज्यपाल काज करैत अछि । न्यायलयक मुख्य व्यक्तिक रूपमे जनकपुर उच्च अदालतक मुख्य न्यायधिश रहैत अछि । मधेश प्रदेश कऽ वर्तमान राज्यपाल, मुख्यमन्त्री आ मुख्य न्यायधिश क्रमश: रत्नेश्वर लाल कायस्थ, मोहम्मद लालबाबु राउत आ उदय प्रकाश चापागाईं छथि । ई प्रदेशमे १०७ प्रदेश सभा निर्वाचन क्षेत्र आ ३२ प्रतिनिधि सभा निर्वाचन क्षेत्र अछि ।

नेपालक अन्य प्रदेश जका मधेश प्रदेश मे सेहो एकसदनीय विधान सभा अछि । प्रदेश सभाक कार्यकाल ५ वर्ष कायम कएल गेल अछि । मधेश प्रदेश कऽ विधान सभा अखन अस्थायी रूप सँ जनकपुरक जिला शिक्षा कार्यलयमे राखल गेल अछि ।

मधेश प्रदेश कें आठ जिलामे विभाजित कएल गेल अछि । एक जिलाकें जिला समन्वय समितिक मुख्य आ जिला प्रशासनिक अधिकारीद्वारा शासित कएल जाएत अछि । सम्पर्ण जिलाकें दुई स्थानीय तह नगरपालिका आ गाउँपालिकामे विभाजित कएल गेल अछि । ई प्रदेशमे कूल १ महानगरपालिका, ३ उपमहानगरपालिका, ७३ नगरपालिका आ ५९ गाउँपालिका अछि ।

जिलासभक सूची

मुख्य शहरसभ