Tachtigjaorige Oorlog

Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Tachtigjaorige Oorlog, in de modernere geschiedschrieving ouch waal De Opsjtand of de Nederlandse Opsjtand genumpdj is de naam veur eine opsjtandj en sjtried in de Nederlenj (1568[1]-1648, mit 't Twelfjaorig Besjtandj in de jaore 1609-1621).

Deze oorlog begos es opsjtand van ein van de riekste gebieden van Europa taege 't machtigste riek in Europa, 't Sjpaans Riek ônger Filips II. Aanvankelik trokke de oet zeveteen geweste besjtaonde Leeg Lenj min of meer gezamelik op, om ein combinatie van religieuze, besjtuursrechtelikke en fiscaal rejene.

Nao 1576 greujde de noordelikke en zuidelikke Nederlenj echter sjteeds meer oet ein, veural omdet de protestantse reformasie in 't noorde deeper wortel hej gesjaote en 't machscentrum van’ne Habsburgse bejstuurders in de Leeg Lenj in Brussel loog. Tiedes de oorlog ontsjtong in 1581 de noordelikke Republiek der Zeve Verenigde Nederlenj, wo 't calvinisme de toon aangoof. In 1585 bezegeldje de val van Antwerpe de scheijing van Noord en Zuid. Ein hechte eenheid waas d'r euveriges nooit gewaes. De Zuidelike Nederlenj bleeve onger 't bewindj van eine landjvoog dae door de keuning van Sjpanje benumpdj waerdje. 't Katholicisme bleef dao de enige toegesjtaone godsdeens.

De eerste twintjig jaor van'ne oorlog waas de situasie veur de opsjtandelinge vriewaal sjteeds somber of wanhoupig, mer rondj 1590 keerdje 't tiej van'ne oorlog definitief ten gunste van'ne Republiek. De imperial overstretch van 't Sjpaanse Riek, de bekwaam militaire leiding van prins Maurits en de maritieme ekspansie van'ne Nederlenj, meistal ten koste van 't Sjpaans koloniaal riek, maakdje de oeteindelikke triomf meugelik van'ne Republiek, die zich ontjwikkeldje toet ein waereldmach. De 17e eeuw weurdj gezeen es de Goude Eeuw veur de Republiek op economisch, weitenschappelik en cultureel gebied. Veur de calvinisten waas det ouch de tied wo häöre politieke invloed groter waas den ooit d'rveur of d'rnao en de nauwe bandj mit 't Hoes van Oranje ontsjtong.