Плазма

Плазма (грек.: πλάσμα чӀалай «раснавай», «кӀалубдиз тунвай») — са кьадар ва я тамамдаказ ионизация хьанвай, нейтрал атомрикайни (ва я молекулрикай) заряд квай кӀусарикай (ионрикайни электронрикай) туькӀуьр хьанвай газ.

Плазмадин лап чӀехи метлеб авай кьетӀенвилерикай адан квазинейтралвал я, имни акӀ лагьай чӀал я хьи, ам туькӀуьрзавай заряд квай нулдикай виниз ва агъуз тир кӀусарин къенен кьадардин къалинвилер саки чеб-чпиз барабар жезва. Плазмадиз гагь-гагь веществодин кьудлагьай (газдикай, жимивидикай кӀевидикай къулухъ) агрегат гьални лугьуда.

Плазма
Плазмадин лампа

Плазмадин формаяр

Алай чӀаван чирвилериз килигна, каинатдин веществодин виридалайни гзаф паюнин фазадин гьал (массадиз килигна саки 99,9 %) плазма я/

Плазмадин виридалайни жуьрединбур формаяр
ТӀебии тушир рекьелди туькӀуьрнавай плазма
  • люминесцент лампарин (ва гьакӀни Компакт люминесцент лампарин) ва неон ламприн къене авай вещество
  • Плазмадин ракетдин юзурдайди
  • Озондин генератордин газоразряддин таж
  • Идара жедай термохвехуьнин синтез къекъуьна чирунар
  • Дугадин лампадин ва дугадин сваркадин къене авай Электрик дуга
  • Плазмадин лампа (шикилдиз килига)
  • Тесладин трансформатордикай дугадин разряд
  • Лазердин чкӀурунин куьмекдалди веществодаз таъсир авун
  • Хвехуьнин хъитхъиндин экв гудай сфера
Ччилин тӀебиатдин плазма
  • ЦӀайлапан
  • Пак тир Эльмдин цӀаяр
  • Ионосфера
  • Кеферпатан нур гун
  • Са бязицӀаюн мецер (агъа ифин авай плазма)
Космосдин ва астрофизикадин плазма

Плазмадин базадин характеристикаяр

Плазма 
Плазмадин диапазон. Къалинвал вини патаз хкаж жезва, ифин — эрчӀи патаз. Металлрин къене авай ада электронриз электрон плазмадиз хьиз килигиз жеда.

Вири чӀехивилер Гауссдин СГС текра ганвайди я, амма ифин (температура) — eV ва ионрин масса — протондин массадин текда ганвайди я Плазма ; Z — заряддин число; k — Больцмандин константа; К — лепедин яргъивал; γ — адиабатик индекс; ln Λ — Кулондин логарифм.

Геренвилер (частоты)

  • Электрондин Лармордин геренвал, магнитдин чуьлдиз перпендикуляр тир кьулувиле электрондин элкъвей цӀарцӀин юзундин пӀипӀдин геренвал:
    Плазма 
  • Иондин Лармордин геренвал, магнитдин чуьлдиз перпендикуляр тир кьулувиле иондин элкъвей цӀарцӀин юзундин пӀипӀдин геренвал:
    Плазма 
  • плазмадин геренвал (плазмадин галтад хьунарин (колебания) геренвал):
    Плазма 
  • иондин плазмадин геренвал:
    Плазма 
  • электронрин галукьунрин геренвал:
    Плазма 
  • ионрин галукьунрин геренвал
    Плазма 

Яргъивилер

Плазма 
ЦӀайлапан
Ччилин ччина авай плазмадин мисал.
ЦӀайлапанди 30 000 ампер ва 100 миллион кьван вольт чкӀурзава, ва эквt, радиолепеяр, X-хилер а гьакӀни гамма-хилер гадарзава. Цайлапанда авай ифин ~28 000 Кельвин кьван агакьзава ва электрондин къалинвилер 1024 m−3-далай гзаф хьун мумкин я.
  • Электрондин лепедин Де-Бройлдин яргъивал волны, квантдин механикада электрондин лепедин яргъивал:
    Плазма 
  • классик дуьшуьшда мукьва хьунин минимал яргъавал, квантдинни-механик эффектар гьисабдиз къачун тавуна, кӀусарин ифиндив кьадай сифте кьилин зарбвилел, сад-садахъ галукьунин нетижада кьве заряд квай кӀус мукьва хьун мумкинвал гудай минимал яргъавал:
    Плазма 
  • электрондин гиромагнитдин радиус, магнитдин чуьлдиз перпендикуляр тир кьулавиле электрондин элкъвей цӀарцӀин юзунин радиус:
    Плазма 
  • иондин гиромагнитдин радиус , магнитдин чуьлдиз перпендикуляр тир кьулавиле иондин элкъвей цӀарцӀин юзунин радиус:
    Плазма 
  • плазмадин скин-къатунин кьадар , электромагнитдин чуьллерин плазмадин къенез гьатунин мумкинвал гудай яргъавал:
    Плазма 
  • Дебайдин радиус (Дебайдин яргъивал), электронрин цӀийи кьилелай пай хъувунин кьумекдалди электрик чуьллер экранироват жедай яргъавал :
    Плазма 

Зарбвилер (скорости)

  • электрондин чимивилин зарбвал , Максвеллдин пай хъувунин электронрин зарбвилиз къимет гудай формула. Юкьван зарбвал, виридалайни мумкинвал авай тир зарбвал ва юкьванквадратик зарбвал а формуладикай анжах текдин дережадин множителдихъ тавафат жезва:
    Плазма 
  • иондин чимивилин зарбвал, Максвеллдин пай хъувунин ионрин зарбвилиз къимет гудай формула:

Плазма 

  • иондин ванцин зарбвал, яргъивилихъди авай иондинни-ванерин лепейрин зарбвал:
    Плазма 
  • Альфвендин зарбвал, Альфвендин лепейрин зарбвал:
    Плазма 

Кьадаравачир чӀехивилер

  • электрондинни протондин массайрин гекъигундикай квадратдин пун:
    Плазма 
  • Дебайдин сферада кӀусарин число:
    Плазма 
  • Альфвендин зарбвилин эквуьн зарбвилиз гекъигун
    Плазма 
  • Электрондин плазмадинни лармордин геренвилерин гекъигун
    Плазма 
  • Иондин плазмадинни лармордин геренвилерин гекъигун
    Плазма 
  • Чимивилиндинни магнитдин энергийрин гекъигун
    Плазма 
  • магнитдин энергиядин иондин секинвилин энергиядиз гекъигун
    Плазма 

Масабдур

  • Диффузиядин Бомдин коэффициент
    Плазма 
  • Спитцердин гьяркьуьвилихъди авай аксивал
    Плазма 
Плазмадин параметрайрин диапазон: чӀехивилин дережа (ЧӀД))
КьетӀенвал Ччилин плазмаяр Космосдин плазмаяр
Size
метраяр
10−6 m (лаборатояридин плазма) —
102 m (цӀайлапан) (~8 ЧӀД)
10−6 m (космик гимидин хъуьруьш) —
1025 m (галактикайринарадин цифеди кьунвайвал) (~31 ЧӀД)
Уьмуьр
секундар
10−12 с (лазерди арадиз гъанвай плазма) —
107 с (флюорецентдин эквер) (~19 ЧӀД)
101 с (ракъинин ялавар) —
1017 с (галактикайринарадин плазма) (~16 ЧӀД)
Къалинвал
кубдин метрдин
кӀусар
107 м−3 —
1032 м−3 (инерцион кьунвай плазма)
1 м−3 (галактикайринарадин арачи) —
1030 м−3 (гъетрен хвех)
Ифин
Келвиндин дережаяр
~0 K (кристаллдин нейтралтушир плазма) —
108 K (магнитдин синтездин плазма)
102 K (поляр нур гун) —
107 K (ракъинин хвех)
Матнитдин чуьллер
Теслаяр
10−4 T (лабораториядин плазма) —
103 T (импулсдин къуватдин плазаa)
10−12 T (галактикайринарадин арачи) —
1011 T (нейтрон хьтин гъетер)

Алай чӀаван къекъуьна чирунар

  • Плазмадин теория
    • Плазмадин мягькемвилин проблема
    • Плазмадин лепейрихъни кӀунчӀрихъ сада-садахъ галаз алакъалу яз кар авун
    • диффузия, тухун ва плазмада жезвай маса кинетик вакъиаяр
    • Адиабатик инвариантар
    • Дебайдин къатар
    • Кулондин галукьунар
    • разрядрн жуьреяр
      • кутӀунзавай разряд
      • цӀелхемдин разряд
      • таждин разряд
      • дугадин разряд
    • магнитогидродинамика
  • ТӀебиатда плазма
    • Ччилин ионосфера
    • Комосда плазма, мисал яз Ччилин плазмосфера (магнитосферадн къенен пад)
  • Плазмадин чешмеяр
  • Плазмадин диагностика
    • Томсондин чукӀурун
    • Ленгмюрдин зондар
    • Спектроскопия
    • Интерферометрия
    • Ионосфер ифирун
  • Плазма кардик кутун
    • МГД генератор
    • магнетрон
    • плазмадин антенна
    • Спектроскопик методра пробайрин атомизация ва ионизация патал плазма
    • Термохвехуьнин синтез
      • Магнитдин желейра кьуна акъвазрун — токамак, стелларатор, элкъвена хкведай пинч, пробкотрон
      • Инерцион термохвухуьнин синтез
    • Заряд квай кӀусарин ийгинвал кутадайбур
      • Кильватер ийгинвал
    • Индустриядин плазмаяр
      • плазмохимия
      • плазадин расун
      • плазмадин дисплеяр

Эдебият

  • Франк-Каменецкий Д. А. Лекции по физике плазмы. — М.: Атомиздат, 1968. — 285 с. — 21 500 экз.
  • Арцимович Л. А., Сагдеев Р. З. Физика плазмы для физиков. — М.: Атомиздат, 1979. — 320 с.

Баянар

ЭлячӀунар

Tags:

Плазма дин формаярПлазма дин базадин характеристикаярПлазма Алай чӀаван къекъуьна чирунарПлазма ЭдебиятПлазма БаянарПлазма ЭлячӀунарПлазмаГрек чӀал

🔥 Trending searches on Wiki Лезги чІал (Lezgi č’al):

Лезгинцев Георгий МихайловичСаха чӀал1881 йисЗугьрабхуьр1616 йисЙисРум империяКӀири БубаКъуба районКъаракъудурлуЛангуШихнабиев Нажмудин Кьадидин хваДуьньядин кьведлагьай дявеУрсунЧирагъ чӀалАгъа НовгородШри-ЛанкаОлимпиядин къугъунар13 февральКимихуьрАзербайжанКъабарда-Балкъар1931 йисКӀурхуьр1978 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягьМонархия2009 йисЦацархуьрГуржистан28 мартАвтомобильТӀебиатЭчӀехуьрубаАрабрин Садхьанвай ЭмиратарФизика1855 йисVI виш йисУзбекистанЖабраилова Мадлен Расмидин рушАлла Борисовна ПугачёваТанганьикаБажиханум ИсаеваКоммуна (Дербент район)Тлярата районЭкономикаСауди Арабистан1811 йисКъулиев Адил Гьуьсейнан хваЕргуьж чӀалАрмавир марзНАТОСултIанов Балакъардаш СултIанан хва19 ноябрь1991 йисСинусоидаЭрменистанКанадаКузун хъишлах24 февральОманМусурманарВатандин чӀехи дяве🡆 More