Ногъайлыла

	Ногъайлыла; Ногай
Миллетни саны
Миллетни бютеулей саны	95 000
Джашагъан джерлери
	Россия:; 90 666 (2002 дж. бютеуроссия тергеу) ; Дагъыстан:; 38 168 ; Ставрополь край:; 20 680 ; Къарачай-Черкесия:; 14 873 ; Астрахань область:; 4 570 ; Чечен:; 3 572 ; Ханты-Манси автоном округ:; 2 502 ; Ямал-Ненец автоном округ:; 1 708 ;
Башха билгиле
Тиллери	ногъай тил;
Динлери	Ислам
Джууукъ миллетле	къазахлыла, ; къаракъалпакълыла; Алтай юйюр Тюрк къауум Къыпчакъ тюбкъауум; ; ;
	тюрлендириу

Тюрк тиллени къыпчакъ къауумуна кирген ногъай тилде сёлешедиле. Этника эмда лингвистика джанындан эм джууукъ къазахлыла бла къаракъалпакълыла саналадыла. Адам саны 95 минг чакълы бир болады, аланы 90 мингинден асламы Россияда джашайды (2002).

Этногенез

Ногъайлыла, XV ёмюрде Итил, Эмба эмда Иртыш сууланы арасындагъы тюзледе къыпчакъла бла огъузланы монгол къауум мангутла бла къатышханындан къуралгъандыла. Атлары XIII ёмюрде Алтын Ордада белгили аскер башчы Ногъайдан келеди. Ногъай къралны тамалын салгъан Эдигей болгъанды.

Ногъайлыла къыргъыз къауумланы ичинде да тюбейдиле, сёз ючюн, эпосда Манасны къарт атасы Ногъай болгъанды.

Антропология

Антропология джанындан, ногъайлыла уллу монголоид раса бла уллу европеоид расаланы арасында кёчюу гитче къыбыла-сибирь расагъа киредиле. Сёз ючюн, къобан ногъайлыланы, джерли кавказ халкъла бла къатышханлары себебли европеид сыфатла кёбюрек тюбейдиле.

Джашагъан джерлери

Аллындан ногъайлыла Къара тенгизден Арал тенгизге дери джайылгъан тюзледе джашагъандыла. Бусагъатда асламысы Шимал Кавказда джашайды — Дагъыстанда (Ногъай, Тарум, Кизляр эмда Бабаюрт районларында), Ставрополь крайда (Нефтекумск район), Карачай-Черкесияда (Къарачай-Черкесияны Ногъай району), Астрахань областда эм Чеченде.

Россияны тышында ногъайлыла Тюрк бла Румынияда джашайдыла. Бусагъатдагъы Орта Азияны джеринде къалгъан ногъайлыла къазахлыла бла къаракъалпакълыланы ичинде эригендиле, энчи халкъ кибик къаралмайдыла.

Къарачай-Черкесияда миллет ногъай районну къуралыууну юсюнден оноу 2005 джылны джайында алыннганды. Аны мюкюл этген референдум 2006 джылны 8-чи октябрында бардырырлгъанды. Район, 2007 джылны 17-чи октябрында къуралгъынды. Ногъай районну джери 187 кв. км, неда Къарачай-Черкесияни территориясыны 1,3 % чакълы бири болады. Къарачай-Черкес Республикада ногъайлыла субъекткъурагъан халкъланы биридиле.

Динлери

Ногъайлыла суннит муслиманладыла, ханафит масхабны тутадыла.

Кийимлери

Ногъайлыла асламысы бла кавказлы халкъланы кийимлерине кёчгендиле.

Джибериуле

Белгиле

Бу, тамамланмагъан статьяды. Сиз болушургъа боллукъсуз проектге, тюзетиб эм информация къошуб бу статьягъа.

This article uses material from the Wikipedia Къарачай-Малкъар (Qarachay-Malqar) article Ногъайлыла, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ичиндегиси, CC BY-SA 4.0 лицензиягъа кёре бериледи (башха белгиленмеген эсе). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Къарачай-Малкъар (Qarachay-Malqar) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.