Дерекқор басқару жүйесі (ДҚБ) (ағылш.
ДҚБЖ – мәліметтер қорын құруға және мәліметтерді өңдеуге (енгізу, жаңарту, жою және таңдау) мүмкіндік беретін бағдарламалар жиынтығы. Жүйе қауіпсіздікті, сақтаудың сенімділігін және деректердің тұтастығын қамтамасыз етеді, сонымен қатар дерекқорды басқару құралдарын ұсынады.
Иерархиялық ДҚБ-да жазба элементтері реттеліп жазылады да, оның бір элементі негізгі, қалғандары бағыныңқы элементтер, ал екінші элементке бірінші элементтен басқасының барлығы бағыныңқы болып есептеледі. Мұнда элементтер нақты тізбек бойынша сатылы түрде болады. Онда берілгендерді іздеп табу саты бойынша төмен бағытта жүргізіледі. Мысалы: Windows бумасындағы файлдар жүйесі, Интернет ресурсындағы каталогтар жиыны.
Тораптық ДҚБ - объектілердің арасындағы өзара байланыс түрлері қарастырылады. Оларды ешқандай ереже болмайды. Егер бұл модельді графикалық түрде бейнелесек – жазықтықта бағыттауыш сызықтармен бейнеленген байланыстар шығады. Мысалы: сілтемемен байланысқан WWW-құжаты.
Реляциялық ДҚБ–да кесте түрінде дайындалған берілгендер. Ол ең көп тараған берілгендер қоры, кестелер арасындағы байланыстар – жиі пайдаланылатын ең маңызды ұғым. ДҚ-да бағандарды (поля) деп, ал жолдарды жазбалар (записи) деп атайды. Кестеде қайталанатын бірдей жолдар болмайды. Өрістің негізгі ерекшелігі – бір өріс элементтері бір типті етіп құрылады. Бұл реляциялық деректер қорының Excel кестелік процессорынан негізгі айырмашылығы.Нақтырақ айтқанда, реляциялық ДҚБ кесте арқылы беріледі.Реляциялық ДҚБ-ны құру шінү және онымен жұмыс істеу үшін көптеген арнайы программалар бар: dBase, FoxBase, FoxPro, Access және т.б. Оларды реляциялық типтегі деректер қорын басқару жүйелері (ДҚБЖ) деп атайды.
Объектіге бағытталған (объектіге негізделген) ДҚБЖ – объектілік деректер моделіне негізделген деректер қорын басқару жүйесі.
Бұл басқару жүйесі деректерді қасиеттері бар және қоршаған әлемнің басқа объектілерімен (деректер базасының объектілері) өзара әрекеттесу әдістерін пайдалана отырып, дерексіз объектілер ретінде өңдейді.
Объектілі-реляциялық ДҚБЖ – объектілі-бағытталған ДҚБЖ-ға тән кейбір технологияларды қолдайтын және объектіге бағытталған тәсілді жүзеге асыратын реляциялық ДҚБЖ болып табылады: объектілер, класстар және мұрагерлік деректер базасының құрылымында және сұрау тілінде жүзеге асырылады. Объектілі-реляциялық ДҚБЖ, мысалы, белгілі Oracle Database, Informix, DB2, PostgreSQL.
Файл-серверлік ДҚБЖ-де деректер файлдары файлдық серверде орталықта орналасады. ДҚБЖ әрбір клиенттік компьютерде (жұмыс станциясында) орналасқан. ДҚБЖ деректерге жергілікті желі арқылы қол жеткізеді. Оқу мен жаңартуларды синхрондау файлды құлыптау арқылы жүзеге асырылады. Бұл архитектураның артықшылығы - файл серверіндегі процессордың төмен жүктемесі.
Кемшіліктері: ықтимал жоғары жергілікті желі жүктемесі; орталықтандырылған басқарудың қиындығы немесе мүмкін еместігі; жоғары сенімділік, жоғары қолжетімділік және жоғары қауіпсіздік сияқты маңызды сипаттамаларды қамтамасыз етудің қиындығы немесе мүмкін еместігі. Олар көбінесе дерекқорды басқару функцияларын пайдаланатын жергілікті қолданбаларда қолданылады; мәліметтерді өңдеу қарқындылығы төмен және деректер базасындағы ең жоғары жүктемесі төмен жүйелерде.
Қазіргі уақытта файл-ерверлік технология ескірген болып саналады, ал оны үлкен ақпараттық жүйелерде пайдалану кемшілік болып саналады.
Мысалдары: Microsoft Access, Paradox, dBase, FoxPro, Visual FoxPro.
Клиент-серверлік ДҚБЖ серверде мәліметтер қорымен бірге орналасады және мәліметтер базасына тікелей, монополиялық режимде қол жеткізуді қамтамасыз етеді. Деректерді өңдеуге арналған барлық клиент сұраулары клиент-сервер ДҚБЖ орталықтан өңделеді.
Клиент-серверлік ДҚБЖ кемшілігі серверге қойылатын талаптардың жоғарылауы болып табылады.
Артықшылықтары: ықтимал төмен жергілікті желі жүктемесі; орталықтандырылған басқарудың ыңғайлылығы; жоғары сенімділік, жоғары қолжетімділік және жоғары қауіпсіздік сияқты маңызды сипаттамаларды қамтамасыз ету ыңғайлылығы.
Мысалдары: Oracle Database, Firebird, Interbase, IBM DB2, Informix, MS SQL Server, Sybase Adaptive Server Enterprise, PostgreSQL, MySQL, Caché, ЛИНТЕР.
Орнатылған ДҚБЖ – өздігінен орнату процедурасын қажет етпестен бағдарламалық өнімнің бөлігі ретінде қамтамасыз етілетін ДҚБЖ. Орнатылған ДҚБЖ қолданба деректерін жергілікті сақтауға арналған және желіде ортақ пайдалануға арналмаған. Физикалық түрде орнатылған ДҚБЖ көбінесе қосылатын модуль кітапханасы ретінде жүзеге асырылады. Қолданба жағынан деректерге қол жеткізу SQL арқылы немесе арнайы бағдарлама интерфейстері арқылы жүзеге асуы мүмкін.
Ерекшеліктері:
Мысалдары: OpenEdge, SQLite, BerkeleyDB, Firebird Embedded, Microsoft SQL Server Compact, ЛИНТЕР.
Тікелей жазумен ДҚБЖ
Мұндай ДҚБЖ-да кез келген транзакцияны растау сигналы алынған кезде барлық өзгертілген деректер блоктары дереу сыртқы жадқа жазылады. Бұл стратегия сыртқы жад тиімділігі жоғары болғанда ғана қолданылады.
Кейінге қалдырылған жазбасы бар ДҚБЖ
Мұндай ДҚБЖ-да өзгерістер келесі оқиғалардың кез келгеніне дейін сыртқы жад буферлерінде жинақталады:
Бұл стратегия сыртқы жадпен жиі алмасуды болдырмайды және ДҚБЖ тиімділігін едәуір арттырады.
Әдетте, қазіргі заманғы ДҚБЖ келесі компоненттерден тұрады:
This article uses material from the Wikipedia Қазақша article Дерекқор басқару жүйесі, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәлімет CC BY-SA 4.0 лицензиясы аясында қолжетімді (басқа шарттар көрсетілмеген жағдайда). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Қазақша (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.