Ǵafur Ǵulam (1903-jıl 10-may — 1966-jıl 10-iyun) — ózbek jazıwshısı hám shayırı.
1903-jıldıń 10-mayında Tashkent qalasınıń Qorǵantegi máhállesinde diyqanlar shańaraǵında tuwılǵan. Toǵız jasında ákesinen, on bes jasında anasınan jetim qalǵan Ǵafur Ǵulam aldın eski mektepte, keyin orıs-tuzem mektepte oqıǵan. Ol 1916-jıldıń gúzinde oqıwǵa kiredi. Anasınıń óliminen keyin (ákesi aldınlaw qaytıs bolǵan), ol jumıs islewge májbúr boladı. Kóplegen kásiplerde ózin sınap kórgennen keyin, baspada hárip teriwshi bolıp jumısqa kiredi. Soń pedagogikalıq kurslarda oqıp, Tashkent pedagogika institutın oqıp pitirgen. Ol 1919-jıldan 1927-jılǵa shekem oqıtıwshı, mektep direktorı, Ruwxıylıq awqamı jumısshılarınıń baslıǵı bolıp, balalar úyin shólkemlestiriwde belsene qatnasadı. „Sum bala“ (1936 ) avtobiografiyalıq povesti dóretiwshiniń balalıǵı, sol ásir basındaǵı Tashkent turmısı haqqında súwretlengen.
[[Fayl:Гафур Гулям (портрет).jpg|280px|súwret]] | |
Tuwılǵan sánesi | 27 aprel (10-may) 1903 |
---|---|
Qaytıs bolǵan sánesi | 10-iyul 1966 (63 jasta) |
1923-jılı jazılǵan „Feliks farzandlari“ qosıǵında jetim balalar haqqında aytadı, onda jazıwshı óz ómirin keltirip ótken. Soń „Maorif va oʻqituvchi“ jurnalında „Goʻzallik qayerda“ atlı ekinshi qosıǵı baspadan shıǵadı. „Dinamo“ (1931), „Tirik qoʻshiqlar“ (1932) toplamlarında shayır ruwxındaǵı ayrıqshalıq, milliy ózine tánlik súwretlenedi. Insanǵa tán máńgi sezimler „Qish va shoirlar“ (1929), „Non“ (1931), „Toshkent“ (1933), „Qutbda saylov“ (1937), „Men Yahudiy“ (1941), „Qish“ (1941), „Xotin“ (1942), „Afsuski, afsusni qoʻshib koʻmmadi“ (1945) sıyaqlı qosıqlarında sáwlelenedi.
„Bogʻ“ (1934), „Sogʻinish“ (1942), „Kuz keldi“ (1945), „Kuzgi koʻchatlar“ (1948) sıyaqlı qosıqlarında abadan turmıs, saqıy baǵman, úmitli keleshek súwretlengen. Áke tımsalında „Sen yetim emessan“ (1942), „Sogʻinish“ (1942), „Biri biriga shogird, biri biriga ustod“ (1950), „Sizga“ (1947), „Bahor taronalari“ (1948) sıyaqlı qosıqlarında el-jurt, xalıq, keleshek juwapkershiligi súwretlenedi.
„Netay“ (1930), „Yodgor“ (1936), „Shum bola“ (1936-1962) povestleri, „Hiylai sharʼiy“ (1930), „Mening oʻgʻrigina bolam“ (1965) sıyaqlı gúrrińlerinde qaharman xarakteriniń milliy ayrıqshalıqları sáwlelendirilgen.
1943-jılda Ózbekstan Pánler Akademiyasına aǵza boldı. Akademik sıpatında ol ádebiyat tariyxın, jazıwshılar dóretiwshiligin („Navoiy va zamonamiz“ (1948), „Folklordan oʻrganaylik“ (1939), „Jaloliddin“ dramasi haqida" (1945), „Muqimiy“ (1941)) jarıtıp berdi.
Watan qorǵawshısı teması Ǵafur Ǵulamnıń 1941—1945-jıllardan keyingi dóretiwshiliginde jáne de rawajlanǵan. Sonıń menen bir qatarda, ol adamlardı „bar sabırı, bar qábileti“n fashistler ústinen jeńiske erisiw ushın jumsawǵa shaqıradı. Shayır urıstan keyingi dáwirlerdegi mámlekettiń ekonomikalıq rawajlanıwda ózbek hayalınıń rólin bólek aytıp ótken.
Ol „Ikki akt“ dástanında awıllardıń qaytadan jaylasıwın maqtanısh etip, ózbek diyqanshılıǵı hám olardıń keleshektegi arzıwların bildiredi. Bul tema „Qóqon“ dástanında da aytılǵan.
Ǵafur Ǵulamnıń balalar hám jas óspirimler ushın arnalǵan qosıqları: „Ikki bolalik“, „Bilaman“, „Seni Vatan kutmoqda“.
Urıs jıllarında Ǵafur Ǵulam „Sen yetim emassan“, „Seni kutyapman, oʻgʻlim!“, „Vaqt“, „Kuzatish“, „Ayol“, „Bizning koʻchada ham bayram boʻlajak“ sıyaqlı qosıqlardı jazǵan. „Seni kutyapman, oʻgʻlim!“ qosıqlarında front artında ózleriniń qaharmanlarsha miynetleri arqalı dushpan ústinen erisken jeńisi ákelerdiń sabırlılǵı hám kúshliligi sebepli ekenligin maqtanısh etedi.
Qosıqları:
Urıstan keyingi jıllarda Ǵafur Ǵulam bir qansha qosıqlar toplamların baspadan shıǵaradı: „Yangi sheʼrlar“, „Oʻzbekiston olovlari“, „Onalar“, „Oʻzbek xalq gʻururi“, „Tong qoʻshigʻi“, „Yashasin, tinchlik!“, „Bu — sening imzoing“. Shayır bul toplamlardan orın alǵan qosıqlarda tınısh dáwirdiń zárúrli sorawlarına juwap tabıwǵa, ózbek xalqınıń miynet iskerligindegi tabısların kórsetiwge umtıladı. Shıǵarmalarınıń qaharmanları — dúnya jumısları hám miynet penen bánt bolǵan ásker.
Sonıń menen birge, shayır Pushkin, Lermontov, Griboyedov, Mayakovskiy, Nozim Hikmet, Rustaveli, Nizomiy, Shekspir, Dante, Bomarshe hám basqalardıń dóretpelerin ózbek tiline sheber túrde awdarıp, ádebiyattanıw ilimindegi hám publitsistikalıq maqalaları menen hámmemizge belgili bolǵan.
Ǵafur Ǵulam 1966-jıldıń 10-iyunında qaytıs bolıp, Chıǵatay áwliyesine jerlengen.
Poeziyalıq toplamları:
This article uses material from the Wikipedia Qaraqalpaqsha article Ǵafur Ǵulam, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Maǵlıwmat CC BY-SA 4.0 litsenziyası boyınsha alınǵan (eger basqa shártler kórsetilmese). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Qaraqalpaqsha (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.