Vûn yi̍t
Sêu-chhìm
Chhai pún Wiki sông kien-li̍p liá-chak ya̍p-mien "Vûn+yi̍t"!fe̍t chhiáng chhâm-kháu khì-thâ sêu-chhìm kiet-kó.
- Vûn-yi̍t he yit chúng thai-hìn pin-chhiâ yù chhòn-ngiam nèn-li̍t ke liù-hàng-phiang. Het-sí-phiang…
Chhú-yi̍t (鼠疫) he yîn-vi chhú-yi̍t-khiùn (Yersinia pestis) yín-hí ke chhòn-ngiam-phiang. Vûn-yi̍t Het-sí-phiang…- yit. Yi̍t-thí ke lia̍p-chṳ́ hàn-mò ku-thin ke hìn-thí, fa̍t-thung pí ku-thí chhṳ-yù, chhai ku-thin ke vûn-thu lâu ap-li̍t tú yû ku-thin ke thí-chit.…
Vûn-chû-sṳ (溫州市, Vûn-chû-fa: Üe-tsiu) vi-yî Chûng-fà Ngìn-mìn Khiung-fò-koet tûng-nàm-phu, Eu-kông hâ-yù nàm-ngan, he Chet-kông-sén hâ-su̍k ke Thi-kip-sṳ…- Vûn-kông-khî (溫江區) he Chûng-koet Si-chhôn-sén Sàng-tû-sṳ só kón-hot ke khî.…
Het-sí-phiang (黑死病), ya cho-tet ham-cho het-vûn-yi̍t (黑瘟疫), he ngìn-lui li̍t-sṳ́ sông chui ngiàm-chhûng ke vûn-yi̍t chṳ̂-yit. Liá-ke phiang hí-ngièn yî Himalaya…- Liùng-chhièn-yi̍t-khî (龍泉驛區) he Chûng-koet Si-chhôn-sén Sàng-tû-sṳ só kón-hot ke khî.…
chhṳ́ chhú yi̍t chên vì Thòi-vân Thiet-lu Kón-lî-khiu̍k sîn-pet-thèu sien ke tôn-tiám chhàm. Sîn pet thèu chhàm ya-he khî-lì pet thèu vûn chhièn chui-khiûn…- Kui-fûng sṳp-yun hì-hèu, chhiòn-ngièn si-kui fûn-mìn, ngièn phìn-kiûn hì-vûn 17.32℃, ngièn-kiûn ngit-cheu 1119.7 séu-sṳ̀, ngièn-kiûn kong-yí liòng 1930…
Sṳ̍t-nen-kong (Lâ-tên-ngî: Mammalia) ke yit-lui yung hi fû-khip khûng-hi ke Vûn-hiet Chit-chhûi Thung-vu̍t. On-cheu Sṳ-kie Phú-nen thung-vu̍t Vu̍t-chúng…
Thi-chûng-hói hì-hèu, Tûng-kui vûn-non sṳp-yun, Ha-kui yàm-ngie̍t kôn-châu. Sî-pet-phu chet vì Vûn-tai hói-yòng sin hì-hèu, chhiòn-ngièn vûn-chhâ kha-séu, chûng-ngièn…
yùn-táng ke vûn-thu he -218 °C (55K), yîn-vì khî-lì thai-yòng chui-yén, he thai-yòng-hi chui-lâng ke thi-khî chṳ̂-yit. Hói-vòng-sên fu̍t-sîm ke vûn-thu yok-vì…
chhṳ̍t-chiap chhai ngâm-sa̍k sông hàng-chéu, chhai vûn chhièn lî sé tshàu hàn sṳ́-yung phì tshàu lâu sé thèu yi̍t, sṳm-chṳ khì Chhṳ-hàng-chhâ fe̍t khôi mô thok…
Kîm-fà-sṳ, Chhùng-khin-sṳ, Chhiâng-tó-sṳ, Kông-sî Kín-tet-chṳ́n-sṳ, Chet-kông Vûn-chû-sṳ, Fù-pet Vú-hon-sṳ, Yùn-nàm Khûn-mìn-sṳ, Chet-kông Nèn-pô-sṳ, Sân-tûng…
Kau-fi Lò-mâ-sṳ (thon-lo̍k Vûn-chiu-fa)Nèn-pô-fa, Tshèu-chû-fa, Hói-nàm-fa, Hîn-fa-fa, Sṳ̀n-chû-fa, Hak-kâ-fa, Song-hói-fa, Thòi-chû-fa, Kien-eu-fa, Vûn-chû-fa, tén-tén fông-ngièn Lò-mâ-sṳ.…
Sâm-kok-chû nàm-yi̍t kîn-chi chûng-sîm lâu koet-kâ Li̍t-sṳ́ vùn-fa miàng-sàng. Nèn-pô-sṳ vi-yî Chet-kông-sén tûng-phu, Chhòng-kông Sâm-kok-chû nàm-yi̍t, pet-lìm…
Fó-sân he thi-péu hâ chhai ngâm-chiong-khù chûng ke kô vûn ngâm-chiong khi̍p khì yû-kôan ke hì-thí, sui-set chhiùng hàng-sên ke thi-hok chûng phun-chhut…
Kím-kông-khî | Kîm-ngiù-khî | Sàng-fà-khî | Liùng-chhièn-yi̍t-khî | Chhiâng-pa̍k-kông-khî | Sîn-tû-khî | Vûn-kông-khî | Tû-kông-yén-sṳ | Phàng-chû-sṳ | Khiûng-lôi-sṳ |…
Kím-kông-khî | Kîm-ngiù-khî | Sàng-fà-khî | Liùng-chhièn-yi̍t-khî | Chhiâng-pa̍k-kông-khî | Sîn-tû-khî | Vûn-kông-khî | Tû-kông-yén-sṳ | Phàng-chû-sṳ | Khiûng-lôi-sṳ |…
Kím-kông-khî | Kîm-ngiù-khî | Sàng-fà-khî | Liùng-chhièn-yi̍t-khî | Chhiâng-pa̍k-kông-khî | Sîn-tû-khî | Vûn-kông-khî | Tû-kông-yén-sṳ | Phàng-chû-sṳ | Khiûng-lôi-sṳ |…
