Westerlauwers Fries

Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Westerlauwers Fries is de westeleke gróp dialekte vaan 't Fries, dat wèlt zegke 't Fries wie dat allewijl in Nederland gesproke weurt. Aander soorte zien 't Oosfries en 't Noordfries. Boete Nederland weurt dees taol miestal "Wesfries" geneump, meh umtot me daomèt in Nederland nao de dialekte oet de kop vaan Noord-Holland verwijs, geit me hei deze naom oet de weeg. Es me in Nederland euver Fries sprik, bedoelt me miestal allein 't Westerlauwers Fries.

De taol weurt nog door zoe'n 350.000 lui es mojertaol gesproke in de provincie Friesland, die sinds de jaore negeteg officieel - Friestaoleg - Fryslân hèt, en is de twiede officieel taol vaan Nederland, boe 't sins 1995 toegestaon is de Friese taol in lokale en provinciale vergaderinge te gebroeke. Sins 1996 is 't Fries geratificeerd in 't Europees Haandvest vör regionaal tale en tale van minderhede. In 2001 woort e convenant geteikend.

Wat direk opvèlt aon 't Westerlauwers Fries is 'n relatief gering versjeieheid aon dialekte, vergeleke mèt beveurbeeld 't Limburgs. Umtot 't Fries veuraol 'n spreektaol is en iewelaank zelfs gaaroet gein standaardtaol bestoont, zou me e gefragminteerd dialekgebeed verwachte. Toch versjèlle de dialekte mer wieneg. Groofeweg kint me spreke vaan drei groete dialekte: 't Kleifries, 't Woudfries en 't Zuidhooks. Die zien meujteloos oonderein te verstoon. Versjèlle zien oonder aander dinger wie 't wäördsje veur doe: in 't Woudfries is dat dû, in 't Kleifries do. Belaankrieker zien de dialekte vaan Hindeloopen, Terschelling (Terschellings, verdeild in Aasters en Westers) en Schiermonnikoog. Die wieke väöl mier aof en zien get awwerwètser es 't Standerdfries. Zoe heet 't Hindeloopers de aw vocale behawwe en 't Schiermonnikoogs de drei woordgeslachte.

't Fries weurt miestal bij de Ingweoonse taolgróp ingedeild, dat beteikent tot 't korter bij 't Ingels steit es bij 't Nederlands, 't Limburgs en 't Duits. Dit kin me nog zien aon kinmerke wie palatalisatie (Ingels cheese, Fries tsiis, Hollands kaas, Limburgs kies), ee of ie veur de aw Germaanse ô (grien veur Limburgs greun) en zoe wijer.

• Friese grammair

- De Fryske Akademy, die ziech o.a. inzèt veur de Friese taol