میانه پل دختر: اثر ثبت‌شده در فهرست آثار ملی ایران

این پل تاریخی یکی از شاهکارهای معماری و مهندسی عهد قدیم است در این پل تاریخی یک دهنهٔ بزرگ توانسته‌است تمام فشارهای تنشی، برشی و کمانشی را خنثی کند. از تاریخ ساختمان پل اطلاعات درستی در دسترس نیست. عده‌ای از باستان‌شناسان تاریخ پایه‌های آن را به عهد شاهنشاهی ساسانی نسبت می‌دهند ولی با توجه به شیوه معماری تاریخ ساخت آن را به سده هشتم هجری برآورد کرده‌اند. ژان دیولافوا نقاش و جهانگرد فرانسوی که در دورهٔ قاجاریه از این پل بازدید کرده‌است از معماری و استحکام این پل تمجید کرده‌است و شیوهٔ معماریِ این پل را برابر با سده دوازدهم میلادی (سده ششم هجری قمری) دانسته‌است. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

پل دختر
نام	پل دختر
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
شهرستان	میانه
اطلاعات اثر
نام‌های دیگر	پل قزل‌اوزن
نوع بنا	سنگی - آجری
سال‌های مرمت	۹۹۳ هجری - دوران قاجار - سال ۱۳۱۳ - سال 1376
کاربری	پل
کاربری کنونی	اثر تاریخی
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۸۷
تاریخ ثبت ملی	۱۵ دی ۱۳۱۰
اطلاعات بازدید
امکان بازدید	بله
پل دختر روی نقشه ایران ۳۷°۱۹′۲۷″شمالی ۴۷°۴۹′۰۵″شرقی / ۳۷٫۳۲۴۲۸۳°شمالی ۴۷٫۸۱۸۱۱۱°شرقی / 37.324283; 47.818111

این پل دارای سه چشمه بزرگی است که چشمه وسطی هم بلندتر و هم عریض‌تر است و به این علت از وسط پل به طرفین دارای شیبی است. آب برهای طرفین چشمه بزرگ از سنگ و به صورت مثلثی است. دهلیزها و کنودهایی در اطراف چشمه بزرگ به چشم می‌خورد که به وسیلهٔ دو نیم ستون چند ضلعی به استقامت پل می‌افزاید. بر روی پایه وسطی پل کتیبه آجری به خط نسخ به چشم می‌خورد که قسمتی از آن محو شده و از بین رفته و در سمت چپ کتیبه‌ای دیگر است که تاریخ ۹۳۳ هجری را نشان می‌دهد که آخرین تاریخ مرمت آن را نشان می‌دهد که بتوسط شاه بیگم بنت محمدبیگ موصللو انجام گرفته‌است.

در بازدیدهایی که جهانگردان و مستشرقان اروپایی از جمله اوژن فلاندن و جیمز موریه از این منطقه داشته‌اند، نگاره‌هایی را از این پل بر جای گذاشته‌اند که وضعیت پل را در سده نوزدهم میلادی و پیش از ویرانی آن نشان می‌دهد.

•  
  پل دختر میانه در سال ۱۸۱۲ اثر جیمز موریه
•  
  پل دختر میانه در سال ۱۸۱۵ اثر چارلز هیث
•  
  پل دختر میانه در سال ۱۸۴۰ اثر اوژن فلاندن

در روز ۲۵ آذر ۱۳۲۵ به هنگام عقب‌نشینی قوای فرقه دموکرات از برابر نیروهای دولتی برای جلوگیری از پیشرفت ارتش ایران طاق چشمه وسط را با دینامیت منفجر کردند

پل دختر در چهار دوره مرمت و بازسازی شده‌است؛ در سال ۹۳۳ هجری توسط شاه بیگم بنت محمد بیگ موصللو، در دوران قاجار توسط آغامحمدخان قاجار، در سال ۱۳۱۳ هجری که طاق آن شکسته و تخریب شده بود توسط اداره کل باستانشناسی با کمک اداره فرهنگ میانه و اداره راه مرمت گردید. مرمت پایه‌های پل که به هنگام انفجار با دینامیت در ۲۵ آذر ۱۳۲۵ به شدت آسیب دیده و شکافهای طولی و عرضی فراوانی در آن ایجاد شده بود در سال ۱۳۷۶ آغاز و در آبانماه سال ۱۳۷۷ به اتمام رسید.

عده‌ای عقید ه بر این دارند که چون سازنده آن دختری از شاهزادگان بوده به آن علت اسم دختر بر آن نهاده شده‌است که هر کدام بحث و داستان شیرین بخود دارد؛ ولی عقیده متفق‌القول باستان شناسان بر این است که ایزدبانوی ناهید، خدای آب و باران و فراوانی یکی از فرشتگان آئین زرتشت بوده و بخاطر آنکه این پل‌ها که اهمیت ویژه‌ای در زندگی و اقتصاد مردم داشته و از سیل آبها و خطرات جوی و طبیعی در امان باشد اسم دختر را برای آن می‌نهادند که این فرشته از آن‌ها نگهداری و پاسداری نماید.