نبرد کوناکسا

در این نبرد اردشیر دوم پیروز شده و کوروش جوان (کوچک) کشته می‌شود. این رزم در ساحل رود فرات رخ داد.

نبرد کوناکسا
بخشی از نبردهای شاهنشاهی هخامنشی
عقب‌نشینی ده هزار نفره، در نبرد کوناکسا، اثر ژان آدرین گینه
تاریخ ۳ سپتامبر ۴۰۱ پ. م موقعیت ساحل فرات، نزدیک بغداد کنونی نتایج پیروزی استراتژیک برای اردشیر دوم
طرف‌های درگیر
شاهنشاهی هخامنشی	هواداران کوروش جوان
فرماندهان و رهبران
اردشیر دوم	کوروش جوان †
قوا
۴۰٬۰۰۰
تلفات و خسارات
ناشناخته	ناشناخته

کوروش جوان لشکری از مزدوران یونانی متشکل از ۱۰۴۰۰ هوپلیت و ۲۵۰۰ پیاده سبک و تیرانداز را به فرماندهی کلارخوس، ژنرال اسپارتی گرد آورد و در ناحیه کوناکسا به استقبال نبرد با اردشیر شتافت. او همچنین دارای نیروهای زیادی از سربازان تحت فرماندهی دوم خود آریائوس بود. در مقابل تعداد نیروهای ارتش شاهنشاهی هخامنشی نیز بالغ بر ۴۰ هزار نفر بود.

گزنفون در لشکرکشی کورش‌کوچک، در سال ۴۰۱ پ.م. علیه اردشیردوم شرکت جست. چون کورش‌کوچک در نبرد کوناکس در بابل کشته شد و لشکریان وی پراکنده گشتند و فرماندهان یونانی را ایرانیان گرفته اعدام کردند و سربازان مزدور یونانی هزاران کیلومتر دور از میهن در کشوری ناشناس تنها ماندند، گزنفون در رهبری رجعت ایشان فعالانه شرکت کرد. یونانیان موفق شدند مانند نابینایان کورمال کورمال از آسیای مقدم و آشور و ارمنستان گذشته به کرانه دریای سیاه برسند. قریب نیمی از ایشان بعدها به لشکریان آگسیلا شاه اسپارت، که در آن زمان در غرب آسیای صغیر با ایرانیان در جنگ بود، پیوستند. گزنفون نیز به زیر فرمان آگسیلا درآمد. این امر را در آتن خیانت تلقی کردند و گزنفون را از حق تابعیت آتن محروم و از آن شهر بیرون کردند. پس از آن گزنفون در خدمت اسپارت باقی ماند و حتی علیه میهن پیشین خویش پیکار کرد. در حدود سال ۳۸۰ پ.م. دولت اسپارت ملکی به وی داد و او در آنجا آسوده می‌زیست و به فعالیت ادبی مشغول بود.

• کوروش کوچک