مارتیروس خان

 

ماردیروس، که ایرانیان فارسی‌زبان و بیشتر نویسندگان او را مادروس نامیده‌اند، از ارمنیان جلفای اصفهان بود. در جوانی برای ادامه تحصیل به کشور روسیه تزاری رفت و در دانشکده السنه شرقیه لازاریان در سن پترزبورگ به تحصیل پرداخت.

پس از پایان تحصیل به ایران بازگشت و در مدرسه دارالفنون به تدریس زبان روسی پرداخت. مادروس خان در ۱۲۹۰ ه‍.ق (۱۸۷۳ میلادی) با منصب سرتیپی، علاوه بر تدریس در مدرسه دارالفنون، در وزارت انطباعات و دارالترجمه خاصه دولتی، به عنوان مترجم زبان‌های روسی و فرانسه آغاز به کار کرد.

در سال ۱۲۹۶ ه‍.ق که افسران روسی تعلیم افراد بریگاد قزاق را به عهده گرفتند، مادروس خان با سمت مترجمی بریگاد قزاق به کار پرداخت. در بریگاد قزاق به تدریج مناصب نظامی را طی کرد و به درجهٔ امیرتومانی ارتقا یافت. با این درجه بود که به ریاست ستاد بریگاد قزاق روسیه منصوب شد و او را، به اصطلاح آن روز رئیس اتاماژور (به فرانسوی état-Major) خواندند. مادروس خان مدت بیست و شش سال از ۱۲۹۶ ه‍.ق تا ۱۳۲۲ ه‍.ق ریاست بریگاد قزاق را به عهده داشت.

در ۱۳۰۱ ه‍.ق که ناصرالدین شاه هوس آموختن زبان روسی کرد، مادروس خان مشغول تعلیم زبان روسی به او شد. مادروس امیرتومان مدت سی و دو سال معلم زبان روسی مدرسه دارالفنون بود. پسر او اسکندر خان که مانند پدر زبان روسی می‌دانست، افسر قزاقخانه و خلیفه درس پدر بود. وی پس از مرگ مادروس خان جانشین پدر شد و به تدریس زبان روسی در دارالفنون پرداخت.

در اواخر پادشاهی سلسله قاجار مادروس خان سرپرستی گارد سلطنتی را که مرکب از افراد مهاجر نخجوانی بود به عهده داشت.

• رائین، اسماعیل (۱۳۴۹). ایرانیان ارمنی. مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
• باغداساریان، ادیک. «نگاهی به تاریخ ارمنیان تهران» (PDF): ۹. دریافت‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۱۸.
• هوویان، آندرانیک (۱۳۸۰). «فعالیت‌های شغلی ارمنیان ایران». ارمنیان ایران. تهران: مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها، انتشارات هرمس. ص. ۹۵–۳۹۴. شابک ۹۶۴-۳۶۳-۰۰۷-۲.
• «ارمنیان، در دارالفنون، امیرکبیر، جان داود خان، میرزا … - Enghelabe-Eslami». دریافت‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۱۸.
• «کلیسای گئورگ مقدس تهران - شورای خلیفه گری ارامنه تهران». دریافت‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۱۸.