Σαρκέλ: φρούριο στην περιοχή Ροστόφ της Ρωσίας

Το Σαρκέλ (ή Σαρκίλ, κυριολεκτικά λευκός οίκος στη γλώσσα των Χαζάρων) ήταν ένα μεγάλο φρούριο από ασβεστόλιθο και τούβλο στη σημερινή Περιφέρεια Ροστόφ της Ρωσίας, στην αριστερή όχθη του ποταμού Ντον.

Σαρκέλ
Σαρκέλ
Γενικές πληροφορίες
Είδος	αρχαιολογική θέση
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Διοικητική υπαγωγή	Ρωσία
Χώρα	Ρωσία
Έναρξη κατασκευής	834
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Χτίστηκε από τους Χαζάρους με Βυζαντινή βοήθεια τη δεκαετία του 830 ή του 840. Ονομάστηκε Σαρκέλ, ή «λευκό σπίτι», λόγω των λευκών τούβλων από ασβεστόλιθο, που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του.

Το Σαρκέλ βρισκόταν σε ένα λόφο, στην αριστερή όχθη του ποταμού Ντον. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται κάτω από το νερό, μετά την κατασκευή της δεξαμενής Τσιμλιάνσκ. Η αριστερή όχθη του ποταμού ήταν πολύ χαμηλότερη, σε σύγκριση με τη δεξιά, οπότε ένα μεγάλο μέρος της πλημμύρισε.

Απέναντι από τον ποταμό Ντον από τον Σαρκέλ, στη δεξιά όχθη, βρισκόταν ένα άλλο μεγάλο φρούριο των Χαζάρων, περίπου σύγχρονο του Σαρκέλ. Αυτή η τοποθεσία είναι γνωστή ως τοποθεσία Πραβομπερεζνόγιε Τσιμλιανσκόγιε, αν και το αρχαίο όνομά του είναι άγνωστο. Βρίσκεται ακόμα εκεί, στην πολύ ψηλότερη δεξιά όχθη, αν και υποφέρει από διάβρωση λόγω της εισροής του νερού.

Το Σαρκέλ χτίστηκε για να προστατεύσει τα βορειοδυτικά σύνορα του κράτους των Χαζάρων το 833. Οι Χάζαροι ζήτησαν από τον σύμμαχό τους, τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Θεόφιλο, μηχανικούς, για να χτίσουν μια οχυρή πρωτεύουσα και ο Θεόφιλος έστειλε τον αρχιμηχανικό του Πετρωνά Καματηρό. Σε αντάλλαγμα για αυτές τις υπηρεσίες, ο Χαζάρος χαγκάν παραχώρησε τη Χερσόνησο και ορισμένους άλλους υποτελείς της Κριμαίας στο Βυζάντιο.

Οι ιστορικοί δεν μπόρεσαν να προσδιορίσουν γιατί χτίστηκε ένα τόσο ισχυρό φρούριο στο Ντον. Γενικά ισχυρίζονται ότι η δαπανηρή κατασκευή πρέπει να οφειλόταν στην άνοδο μιας ισχυρής περιφερειακής δύναμης που αποτελούσε απειλή για τους Χαζάρους. Ο Αλεξάντερ Βασίλιεφ και ο Φγεόργκι Βερνάντσκι, μεταξύ άλλων, υποστηρίζουν ότι το Σαρκέλ κατασκευάστηκε, για να υπερασπιστεί ένα ζωτικής σημασίας λιμάνι μεταξύ του Ντον και του Βόλγα από το Χαγανάτο των Ρως. Άλλοι ιστορικοί πιστεύουν ότι αυτή η πόλη βρισκόταν πολλές εκατοντάδες μίλια βόρεια. Μια άλλη εκκολαπτόμενη δύναμη, οι Ούγγροι, δεν ήταν ιδιαίτερα απειλητική για τους Χαζάρους, εφόσον πλήρωναν φόρο τιμής στον χαγκάν.

 

Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος καταγράφει στο έργο του De Administrando Imperio ότι οι Χαζάροι ζήτησαν από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο να τους χτίσει το φρούριο του Σαρκέλ. Το αρχείο του συνδέεται με τους Ούγγρους με βάση ότι το νέο φρούριο πρέπει να είχε καταστεί απαραίτητο λόγω της εμφάνισης ενός νέου εχθρού των Χαζάρων και άλλοι λαοί δεν μπορούσαν να ληφθούν υπόψη ως εχθροί των Χαζάρων εκείνη την εποχή. Τον 10ο αιώνα, ένας Πέρσης εξερευνητής και γεωγράφος Αχμάντ ιμπν Ρουστάχ ανέφερε ότι οι Χαζάροι περιχαρακώθηκαν ενάντια στις επιθέσεις των Ούγγρων.

 

 

Η πόλη χρησίμευε ως πολυσύχναστο εμπορικό κέντρο, καθώς έλεγχε το λιμάνι Βόλγα - Ντον, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι Ρώσοι, για να περάσουν από τη Μαύρη Θάλασσα στον Βόλγα και από εκεί στην Κασπία και τη Βαλτική. Η διαδρομή ήταν γνωστή ως «Χαζαρικός Δρόμος». Μια φρουρά που οχυρώθηκε στο Σαρκέλ περιλάμβανε μισθοφόρους Ογούζων Τούρκων και Πετσενέγκων.

Το φρούριο και η πόλη του Σαρκέλ καταλήφθηκαν από τη Ρωσία του Κιέβου υπό τον πρίγκιπα Σβιατοσλάβ Α' το 965. Η πόλη μετονομάστηκε σε Μπελάγια Βέζχα (Belaya Vezha) (Σλαβικά σημαίνει Λευκός Πύργος ή Λευκό Φρούριο ) και εποικίστηκε από Σλάβους. Παρέμεινε σλαβική μέχρι τον 12ο αιώνα, όταν η περιοχή καταλήφθηκε από τους Κιπτσάκους.

Ο Μιχαήλ Αρταμόνοφ ανέσκαψε την τοποθεσία τη δεκαετία του 1930. Ήταν η πιο φιλόδοξη ανασκαφή σε χώρο των Χαζάρων, που έγινε ποτέ. Μεταξύ πολλών αντικειμένων των Χαζάρων και των Ρώσων, ο Αρταμόνοφ ανακάλυψε βυζαντινές στήλες, που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή του Σαρκέλ. Η τοποθεσία είναι τώρα βυθισμένη από τη δεξαμενή Τσιμλιάνσκ, η οποία ολοκληρώθηκε το 1952, επομένως δεν μπορούν να διεξαχθούν περαιτέρω ανασκαφές.