2009 Πολιτική Κρίση Της Ονδούρας

Αφορμή στάθηκε το δημοψήφισμα για την τροποποίηση του συντάγματος, το οποίο είχε κριθεί παράνομο από το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας. Αυτό είχε προκαλέσει φόβους ότι ο Σελάγια σκόπευε να παρατείνει τη θητεία του υποβιβάζοντας το Σύνταγμα. Η κρίση επιλύθηκε έπειτα από την υπογραφή συμφωνίας ανάμεσα στις δύο πλευρές τον Οκτώβριο του 2009.

Η πολιτική κρίση στην Ονδούρα είχε ξεσπάσει ήδη από τις προηγούμενες μέρες με αφορμή το επικείμενο δημοψήφισμα, σχετικά με τις συνταγματικές αλλαγές που επιδίωκε ο Μανουέλ Σελάγια και με τις οποίες θα μπορούσε να διεκδικήσει νέα θητεία στις εκλογές της 29ης Νοεμβρίου 2009. Ο ίδιος με προεδρικό διάταγμα προσπάθησε να δώσει δεσμευτικό χαρακτήρα στο δημοψήφισμα, αν και το Ανώτατο δικαστήριο της χώρας ανακοίνωσε ότι το δημοψήφισμα δεν έχει νομική ισχύ. Το Φιλελεύθερο Κόμμα του Σελάγια αν και διαθέτει τις περισσότερες έδρες στην Βουλή, δεν διαθέτει την αυτοδυναμία. Το Εθνικό Κόμμα με αφορμή την συνταγματική τροποποίηση ζήτησε την σύσταση επιτροπής για την αποπομπή του προέδρου. Ο Σελάγια εξελέγη πρόεδρος ως εκπρόσωπος της συντηρητικής παράταξης αλλά στην πορεία έκανε στροφή προς τα αριστερά συνεργαζόμενος με τα κόμματα της αριστεράς.

Στην πολιτική κρίση ενεργό ρόλο διαδραμάτισε και ο στρατός, ο οποίος αρνήθηκε να προσφέρει λογιστική υποστήριξη στο δημοψήφισμα με αποτέλεσμα να διωχθεί από την θέση του ο επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, Βάσκες Βελάσκες. Λίγες μέρες αργότερα το Ανώτατο δικαστήριο τον αποκατέστησε στα καθήκοντά του. Ήδη από τις 26 Ιουνίου του 2009, σώματα στρατού είχαν αναπτυχθεί στην πρωτεύουσα, Τεγουσιγάλπα.

Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ ζήτησαν να γίνει σεβαστό το σύνταγμα ενώ ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν ζήτησε από τις πολιτικές δυνάμεις να γίνουν σεβαστοί οι νόμοι και οι δημοκρατικοί θεσμοί.

Το πρωί της 28ης Ιουνίου δυνάμεις του στρατού περικύκλωσαν το προεδρικό Μέγαρο και συνέλαβαν τον πρόεδρο της χώρας, Μανουέλ Σελάγια λίγο πριν διεξαχθεί η ψηφοφορία. Αφού τον μετέφεραν σε στρατιωτική βάση, τον εξόρισαν στην Κόστα Ρίκα. Η εντολή για να κινηθεί ο στρατός, όπως έγινε γνωστό, δόθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ονδούρας. Ο ίδιος ο Σελάγια, από την Κόστα Ρίκα, όπου μεταφέρθηκε από το στρατό αεροπορικώς, κατήγγειλε τον στρατό λέγοντας ότι έπεσε "θύμα απαγωγής". Το Κογκρέσο της Ονδούρας, λίγη ώρα μετά από αυτή την εξέλιξη, σε έκτακτη συνεδρίαση αποφάσισε να δεχτεί ως γνήσια μια επιστολή παραίτησης του Σελάγια, την οποία όμως ο ίδιος δεν αναγνωρίζει. Παράλληλα ξεκίνησε τις διαδικασίες αντικατάστασης του προέδρου, ψηφίζοντας με ανάταση χεριών, την εκλογή του Ρομπέρτο Μικελέτι, προέδρου του Κογκρέσου και πρώτου στη σειρά διαδοχής κατά το σύνταγμα.

Εκλεγόμενος ο Μικελέτι τόνισε ότι ασκεί καθήκοντα υπηρεσιακού προέδρου ενώ δεσμεύθηκε για την πραγματοποίηση των εκλογών της 29ης Νοεμβρίου. Αρκετοί οπαδοί του Σελάγια βγήκαν στους δρόμους διαδηλώνοντας και στήνοντας οδοφράγματα ενώ ο υπηρεσιακός πρόεδρος της χώρας κήρυξε διήμερη απαγόρευση κυκλοφορίας και επέβαλε περιορισμούς στον τύπο και στα ΜΜΕ . Τις επόμενες μέρες, έγιναν διαδηλώσεις υπέρ της αποκατάστασης του Σελάγια στην προεδρία και δύο άτομα σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις με τις δυνάμεις ασφαλείας.

Ο Μανουέλ Σελάγια, αν και εκδιωχθείς από την χώρα του, βρέθηκε στη Νικαράγουα για τις εργασίες της έκτακτης Συνόδου Κορυφής της Μπολιβαριανής Συμμαχίας της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής. Στις 30 Ιουνίου συνεχίστηκαν οι διαδηλώσεις υπέρ του Σελάγια και τα συνδικάτα ανακοίνωσαν και γενική απεργία. Την ίδια ημέρα έγινε στην πρωτεύουσα και η πρώτη διαδήλωση κατά του Σελάγια. Στη διάρκεια αυτής της διαδήλωσης, εμφανίστηκε και ο προσωρινός πρόεδρος Μικελέτι. Ο Σελάγια, μιλώντας στη Νέα Υόρκη για πρώτη φορά δήλωσε ότι δεν θα επεδίωκε νέα προεδρική θητεία και ότι θα εξαντλούσε απλώς τη θητεία του στις 27 Ιανουαρίου του 2010

Την 1η Ιουλίου το εθνικό Κογκρέσο εξέδωσε διάταγμα με βάση το οποίο ανεστάλησαν αρκετές συνταγματικές ελευθερίες στη χώρα, στη διάρκεια που ήταν σε ισχύ η ολονύκτια απαγόρευση κυκλοφορίας .

Οι επίσημες αντιδράσεις από πολλούς ηγέτες του κόσμου ήταν η καταδίκη της ανατροπής του Σελάγια. Οι κυβερνήσεις πολλών χωρών ζήτησαν την επαναφορά του Σελάγια στην προεδρία, ενώ η Βενεζουέλα έθεσε το στρατό της σε κατάσταση επιφυλακής..Η Κούβα επίσης καταδίκασε ως πραξικοπηματικές τις ενέργειες του στρατού, του Εθνικού Κογκρέσου και των δικαστών της Ονδούρας.. Ο πρόεδρος της Παραγουάης, Φερνάντο Λούγο, δήλωσε ότι η θέση των συμμετεχόντων στο πραξικόπημα ήταν η φυλακή. Από την πλευρά τους οι ΗΠΑ αρνήθηκαν ότι είχαν εμπλακεί στην ανατροπή του Σελάγια. Το πραξικόπημα καταδικάστηκε επίσης από τα Ηνωμένα Έθνη, μέσω του ΓΓ Μπαν Κι-μουν, την ΕΕ και τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών.

Όλα τα λατινοαμερικάνικα κράτη, όπως επίσης και οι ΗΠΑ, η Ισπανία και πολλά άλλα καταδίκασαν τα γεγονότα και χαρακτήρισαν αντιδημοκρατική την ανατροπή του Σελάγια. Οι περισσότερες χώρες έκαναν λόγο για πραξικόπημα, ενώ ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θεωρούσαν ότι παρέμενε πρόεδρος ο Σελάγια. Καμία χώρα δεν αναγνώρισε την νέα κυβέρνηση, παρά μόνο η ίδια η Ονδούρα. Μια αντιπολιτευόμενη οργάνωση της Βενεζουέλας, η UnoAmerica (Ένωση των Δημοκρατικών Αμερικανικών Οργανισμών) αναγνώρισε την κυβέρνηση του Μικελέτι. Τα Ηνωμένα Έθνη ενέκριναν μονοσέλιδο ψήφισμα, στο οποίο καταδικάζεται η ανατροπή του Σελάγια ως πραξικόπημα και με το οποίο απαιτείται η άμεση και χωρίς όρους αποκατάστασή του στην προεδρία. Στο ίδιο ψήφισμα καλούνται όλα τα κράτη μέλη να μην αναγνωρίσουν καμία κυβέρνηση στην Ονδούρα ως νόμιμη παρά μόνο την ανατραπείσα του Σελάγια.

Ο Σελάγια ενώ είχε δηλώσει ότι θα επέστρεφε στη χώρα του στις 2 Ιουλίου αποφάσισε να καθυστερήσει την επιστροφή του έπειτα από την απόφαση του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών να δοθεί προθεσμία 72 ωρών στην κυβέρνηση που ανέλαβε έπειτα από το πραξικόπημα για να αποκαταστήσει την ανατραπείσα κυβέρνηση, ειδάλλως η Ονδούρα θα εκδιωχθεί από τον οργανισμό. Η ντε φάκτο προσωρινή κυβέρνηση αποφάσισε την αποχώρηση της χώρας από τον οργανισμό.. Η Παγκόσμια Τράπεζα ανακοίνωσε τη διακοπή χορήγησης δανείων ύψους 270 εκατ. δολαρίων προς την Ονδούρα μέχρι την σταθεροποίηση της πολιτικής κατάστασης στη χώρα.

Ο γενικός εισαγγελέας της Ονδούρας είχε δηλώσει ότι αν επέστρεφε ο Σελάγια θα συλλαμβανόταν αμέσως, καθώς κατηγορείται για 18 αδικήματα, μεταξύ των οποίων κατάχρηση εξουσίας και προδοσία. Ο ΓΓ του OAS, Χοσέ Μιγκέλ Ινσούλσα, μετέβη στην Ονδούρα στις 4 Ιουλίου ζητώντας την αποκατάσταση του Σελάγια την προεδρία. Η προσωρινή κυβέρνηση αρνήθηκε το αίτημα, με αποτέλεσμα να ανασταλεί η συμμετοχή της Ονδούρας στον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (ΟΑS), στις 4 Ιουλίου.

Στις 5 Ιουλίου ο Σελάγια, συνοδευόμενος από αρκετούς πρεσβευτές και από τον πρόεδρο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, αναχώρησε από το αεροδρόμιο Ντάλλες της Ουάσιγκτον με αεροσκάφος που του παραχώρησε η Βενεζουέλα, ελπίζοντας να προσγειωθεί στην πρωτεύουσα της Ονδούρας.

Ωστόσο, το αεροσκάφος που μετέφερε τον Σελάγια εμποδίστηκε από το να προσγειωθεί από την πολεμική αεροπορία της χώρας. Σύμφωνα με τον Σελάγια, ο στρατός παρεμπόδισε την προσγείωση, τοποθετώντας εμπόδια στον διάδρομο προσγείωσης. Αυτό επιβεβαιώθηκε από εικόνες με άρματα στη μέση του διαδρόμου προσγείωσης, οι οποίες μεταδόθηκαν από το CNN. Έπειτα από στάση στη Μανάγουα, όπου συναντήθηκε με τον πρόεδρο Ορτέγα, ο Σελάγια προσγειώθηκε τελικά στο Σαν Σαλβαδόρ, από όπου παραχώρησε συνέντευξη Τύπου από κοινού με τους προέδρους του Ελ Σαλβαδόρ, του Ισημερινού, της Αργεντινής και της Παραγουάης, καθώς επίσης και από τους αρχηγούς του OAS και της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Στην περιοχή κοντά στο αεροδρόμιο έγινε διαδήλωση διαμαρτυρίας από τους οπαδούς του Σελάγια, παρά τα μέτρα ασφαλείας. Τουλάχιστον δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν και αρκετοί ακόμα τραυματίστηκαν στις συμπλοκές των διαδηλωτών με τις δυνάμεις ασφαλείας. Εν συνεχεία, η ντε φάκτο κυβέρνηση κήρυξε απαγόρευση της κυκλοφορίας από τις 6:30 μ.μ. ως τις 5 π.μ. της 7ης Ιουλίου.. Το αεροδρόμιο Τονκοντίν παρέμεινε κλειστό για άλλες 24 ώρες, από τις 6 Ιουλίου.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2009 ο Σελάγια και η σύζυγός του έφτασαν στην πρεσβεία της Βραζιλίας στην Τεγουσιγάλπα. Ο ίδιος ο ανατραπείς πρόεδρος αρνήθηκε να αναφέρει το όνομα της χώρας από την οποία εισήλθε στην Ονδούρα. Τον υποδέχθηκαν χιλιάδες υποστηρικτές του κραυγάζοντας συνθήματα γύρω από την πρεσβεία.

Αρχικά ο επικεφαλής της προσωρινής κυβέρνησης Μικελέτι αρνήθηκε την επιστροφή του Σελάγια, τελικά όμως παραδέχθηκε ότι ο ανατραπείς ηγέτης είχε επιστρέψει και η κυβέρνηση επέβαλε απαγόρευση της κυκλοφορίας, ζητώντας παράλληλα από την κυβέρνηση της Βραζιλίας να της παραδώσει τον Σελάγια. Παράλληλα ανεστάλησαν όλες οι πτήσεις προς την Τεγουσιγάλπα.

Στις 27 Σεπτεμβρίου η ντε φάκτο κυβέρνηση της Ονδούρας έδωσε στη Βραζιλία διορία 10 ημερών να αποφασίσει για την τύχη του Σελάγια, ο οποίος βρήκε καταφύγιο στην πρεσβεία της Βραζιλίας στην Τεγουσιγάλπα. Ο πρόεδρος Λούλα ντα Σίλβα της Βραζιλίας δήλωσε ότι θα αψηφούσε το τελεσίγραφο και απαίτησε συγνώμη. Στο κτήριο της πρεσβείας εστάλησαν εκατοντάδες στρατιώτες, οι οποίοι το περικύκλωσαν και ταυτόχρονα συνεχίστηκαν οι διαδηλώσεις εναντίον της ανατροπής του Σελάγια.

Συμφωνία Οκτωβρίου 2009

Η πολιτική κρίση τερματίστηκε με την υπογραφή συμφωνίας από τον ντε φάκτο πρόεδρο Ρομπέρτο Μικελέτι και τον ανατραπέντα πρόεδρο Μανουέλ Σελάγια στις 29 Οκτωβρίου 2009. Η συμφωνία μεταξύ άλλων προβλέπει και την επιστροφή του νόμιμα εκλεγμένου Σελάγια στην εξουσία. Οι ΗΠΑ εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την εξέλιξη. Ο OAS ανακοίνωσε ότι οι αντιπρόσωποι των Μικελέτι και Σελάγια είχαν καταλήξει σε συμφωνία για σχηματισμό "κυβέρνησης εθνικής ενότητας" ως τις 5 Νοεμβρίου και να αφήσουν να λάβει την απόφαση το Κογκρέσο για αποκατάσταση του Σελάγια στην προεδρία. Το περιεχόμενο της υπογραφείσας συμφωνίας έγινε γνωστό δημοσίως. Ο Σελάγια επέλαξε να μην δώσει τη λίστα με τους υποψηφίους για την κυβέρνηση εθνικής ενότητας στον Μικελέτι, κατηγορώντας το Κογκρέσο για καθυστέρηση στη διεξαγωγή ψηφοφορίας για την αποκατάστασή του. Όταν ο Μικελέτι ανακοίνωσε το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας χωρίς τον Σελάγια, ο τελευταίος κήρυξε τη συμφωνία "νεκρή" το πρωί της 6ης Νοεμβρίου. Οι εκλογές διεξήχθησαν κανονικά το Νοέμβριο και πρόεδρος εξελέγη ο Πορφίριο Λόμπο.

Λίγο πριν την ορκωμοσία του, ο νέος πρόεδρος, Πορφίριο Λόμπο δήλωσε ότι αποφάσισε να δοθεί αμνηστία στον πραξικοπηματία Ρομπέρτο Μικελέτι και επίσης συμφώνησε με την Δομινικανή Δημοκρατία και τα πολιτικά κόμματα της Ονδούρας ο έκπτωτος πρόεδρος Σελάγια να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του σε εξορία στον Άγιο Δομίνικο μαζί με την οικογένειά του.