Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων Ακρωτηρίου Και Δεκέλειας

Οι Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας (ΠΚΒ, αγγλικά: Sovereign Base Areas ή SBA) είναι δύο περιοχές στο νησί της Κύπρου υπό Βρετανική διαχείριση ως Βρετανικό Υπερπόντιο Έδαφος, διοικούμενες ως Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι βάσεις κρατήθηκαν από τους Βρετανούς μετά από την ανεξαρτησία και την μετάβαση της Κύπρου από Αποικία του Στέμματος σε ανεξάρτητο κυρίαρχο κράτος. Το Ηνωμένο Βασίλειο απαίτησε και πέτυχε την κατοχή ενός τμήματος της Κύπρου υπό μορφή στρατιωτικών βάσεων, λόγω της στρατηγικής θέσης της Κύπρου στη Μεσόγειο Θάλασσα, προς όφελος των Βρετανικών συμφερόντων.

Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας The Sovereign Base Areas of Akrotiri and Dhekelia
Σημαία
Εθνικός ύμνος: God Save the King (Ο Θεός σώζει το Βασιλέα)
Τοποθεσία Ακρωτηρίου (αριστερά) και Δεκέλειας (δεξιά) σε ροζ χρώμα στην Κύπρο (ροζ, γκρι και μπεζ)
Πρωτεύουσα	Φρουρά Επισκοπής
Μεγαλύτερη πόλη	Επισκοπή
Επίσημες γλώσσες	Αγγλικά, Ελληνικά
Χώρα	Ηνωμένο Βασίλειο (κυρίαρχο κράτος)
Πολίτευμα	Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία (de facto)
Μονάρχης Η.Β. Διοικητής	Κάρολος Γ' Πήτερ Σκούαρς
Βρετανικά Υπερπόντια Εδάφη (Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου)	16 Αυγούστου 1960
Έκταση  • Σύνολο  • Σύνορα Ακτογραμμή	254 km2 150,4 km 83,8 km
Πληθυσμός  • Απογραφή 2020	18.195 (χωρίς κατάταξη)
Νόμισμα	Ευρώ (€) (EUR)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	UTC+02:00 EET (UTC +03:00) (UTC +03:00 EEST)
Οδηγούν στα	αριστερά
Κωδικός κλήσης	+357

Οι ΠΚΒ στην Κύπρο είναι μέρος ενός δικτύου στρατιωτικών εγκαταστάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου σε μικρά ή απομακρυσμένα νησιά στη Μεσόγειο, στον Ατλαντικό και τον Ινδικό Ωκεανό, καθώς και σε ξένες χώρες με γεωγραφική θέση στρατηγικής σημασίας. Άλλες τέτοιες βάσεις βρίσκονται για παράδειγμα στο Γιβραλτάρ και στα νησιά Φώκλαντ.

Οι βάσεις χωρίζονται σε δύο τμήματα, στη Δυτική Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων (Western Sovereign Base Area ή WSBA) στη χερσόνησο Ακρωτήρι, η οποία περιλαμβάνει τη Φρουρά Επισκοπής, και στην Ανατολική Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων (Eastern Sovereign Base Area ή ESBA) στη Δεκέλεια, η οποία περιλαμβάνει τον Σταθμό Αγίου Νικολάου.

Πριν την εισβολή

Οι Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων δημιουργήθηκαν το 1960 από τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, με τις οποίες η Κύπρος ανεξαρτητοποιήθηκε από την Βρετανική Αυτοκρατορία. Από το 1954, το Ηνωμένο Βασίλειο επιθυμούσε να διατηρήσει κυριαρχία πάνω σε αυτές τις περιοχές, καθώς αυτό θα εγγυόταν τη λειτουργία στρατιωτικών βάσεων στη Κύπρο, συμπεριλαμβανομένης της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας Ακρωτηρίου (RAF Akrotiri), και μιας φρουράς του Βρετανικού Στρατού. Η σημασία των βάσεων για τους Βρετανούς βασιζόταν πρώτα στη στρατηγική θέση της Κύπρου, στο Ανατολικό άκρο της Μεσογείου, κοντά στη Διώρυγα του Σουέζ και τη Μέση Ανατολή, δεύτερον στη δυνατότητα χρήσης της βάσης της RAF ως σταθμού για στρατιωτικές αεροπορικές επιχειρήσεις, και τρίτον γενικά για σκοπούς στρατιωτικής εκπαίδευσης.

 

Από τις συμφωνίες προβλέπονται, επιπλέον των δύο στρατιωτικών βάσεων, και άλλες «διευκολύνσεις» στο υπόλοιπο έδαφος της Δημοκρατίας. Αυτές αφορούν σε χρήση του οδικού δικτύου για μετακινήσεις στρατιωτικών οχημάτων, προσωπικού και εξοπλισμού μεταξύ των δύο βάσεων, σε χώρους στους οποίους μπορούν να διεξάγονται στρατιωτικές ασκήσεις, αλλά και σε εγκατάσταση εξοπλισμού εκτός των βάσεων, όπως είναι για παράδειγμα το ραντάρ της RAF στην κορυφή του Τροόδους.

Η νομιμότητα των βάσεων στην Κύπρο έχει αμφισβητηθεί νομικά, ως προσβολή του jus cogens δικαιώματος της Κυπριακής Δημοκρατίας για αυτοδιάθεση και ακεραιότητα των εδαφών της.

Για τα πρώτα τέσσερα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου, η Βρετανική κυβέρνηση υποστήριζε οικονομικά τη Δημοκρατία της Κύπρου, όπως αυτό προνοούνταν από τις Συμφωνίες, αλλά μετά τις Διακοινοτικές ταραχές 1963-64 η Βρετανία διέκοψε την υποστήριξη, ισχυριζόμενη ότι δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι οι δύο κοινότητες θα επωφελούνται εξίσου. Η Κυπριακή κυβέρνηση μέχρι σήμερα αξιώνει την καταβολή της στήριξης από το 1964 μέχρι σήμερα, παρότι μέχρι στιγμής δεν έχει ληφθεί διεθνής δικαστική κίνηση για αυτές τις αξιώσεις. Οι εκτιμήσεις του ύψους αυτού του χρέους εκτείνονται από μερικές εκατοντάδες χιλιάδες έως και ένα δισεκατομμύριο ευρώ.

Μετά την εισβολή

Η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 δεν επηρέασε την κατάσταση των βάσεων, και οι Βρετανοί, παρότι ήταν μια από τις Εγγυητικές Δυνάμεις για την Δημοκρατία της Κύπρου, δεν αναμίχθηκαν στον σύντομο πόλεμο μετά την εισβολή, αθετώντας από τότε και μέχρι σήμερα τους όρους της Συνθήκης. Στους Ελληνοκύπριους που διέφευγαν από τα σημερινά κατεχόμενα εδάφη επιτράπηκε η είσοδος στη βάση της Δεκέλειας, όπου και τους παρασχέθηκε ανθρωπιστική βοήθεια. Η Τουρκική επέλαση σταμάτησε στα όρια των περιοχών των βάσεων, ώστε να αποφευχθεί η στρατιωτική διένεξη με το Ηνωμένο Βασίλειο.

Τον Ιούλιο του 2001, τα σχέδια των Βρετανών για εγκατάσταση κεραιών στις βάσεις, ως μέρος της αναβάθμισης των Βρετανικών στρατιωτικών επικοινωνιακών κόμβων διεθνώς, προκάλεσαν βίαιες αντιδράσεις από τους Κύπριους, οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι οι κεραίες θα έθεταν σε κίνδυνο τις ζωές των κατοίκων και θα είχαν αρνητικό αντίκτυπο στους βιότοπους των περιοχών. Η Βρετανική κυβέρνηση αρνήθηκε και τις δύο αυτές επιπτώσεις.

Τον επόμενο χρόνο, στις 24 Σεπτεμβρίου, η Κοινή Επιτροπή Πληροφοριών της Βρετανίας συμπεριέλαβε την Κύπρο στους ενδεχόμενους στόχους που μπορούσαν να πληγούν από τα όπλα μαζικής καταστροφής του Ιράκ, χρησιμοποιώντας την ως αφορμή για την εμπλοκή της χώρας στον πόλεμο του Ιράκ, παρότι η κυβέρνηση Μπλερ δεν ειδοποίησε για αυτό ούτε την Κυπριακή κυβέρνηση, ούτε και τους Βρετανούς που ζούσαν στο νησί.

Από την 1^η Μαΐου του 2004 που η Κύπρος εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έγινε η δεύτερη χώρα της Ευρώπης της οποίας ένα μέρος ελέγχεται από άλλο μέλος της Ένωσης (μαζί με την Ισπανία, της οποίας το Γιβραλτάρ επίσης ελέγχεται από τη Βρετανία). Αργότερα τον ίδιο χρόνο, ως μέρος του σχεδίου Ανάν για τη λύση του Κυπριακού προβλήματος, το Ηνωμένο Βασίλειο πρόσφερε την επιστροφή στη Δημοκρατία 117 τετραγωνικών χιλιομέτρων αγροτικής γης (περίπου τη μισή έκταση των βάσεων). Το Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι η παραχώρηση αυτής της έκτασης δεν μειώνει τη αποτελεσματικότητα των στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο. Μετά το διπλό δημοψήφισμα από τις δύο κοινότητες, το σχέδιο απορρίφθηκε από τους Ελληνοκύπριους.

Τον Φεβρουάριο του 2008, η εκλογή του Δημήτρη Χριστόφια ως προέδρου της Δημοκρατίας, προκάλεσε κάποιες ανησυχίες στο Ηνωμένο Βασίλειο, γιατί σε προηγούμενες δηλώσεις του ο Χριστόφιας στήριξε την κατάργηση όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο ως μέρος της πρότασής του για την επίλυση του Κυπριακού, αποκαλώντας τη Βρετανική παρουσία στο νησί «μια αποικιοκρατική κηλίδα αίματος».

Τον Ιανουάριο του 2010, ένα άρθρο στην Βρετανική εφημερίδα Times ισχυριζόταν ότι λόγω της οικονομικής κρίσης, η Βρετανική κυβέρνηση θα αναγκαζόνταν να κάνει οικονομικές περικοπές στη στρατιωτική χρηματοδότηση, μέρος των οποίων θα ήταν η απόσυρση των τριών χιλιάδων στρατευμάτων από την Κύπρο.. Μετά από εκείνο το άρθρο, η κυβέρνηση των Εργατικών αντικαταστάθηκε στις εκλογές από αυτήν των Συντηρητικών, και το θέμα αυτό δεν αναφέρθηκε ξανά, μέχρι τα μέσα του 2011 όταν οι ταραχές στη Μέση Ανατολή υπενθύμισαν τη στρατηγική θέση των βάσεων.

Σήμερα, στο Ακρωτήρι και τη Δεκέλεια βασίζονται περίπου 3.000 Βρετανοί στρατιώτες. Στην Ανατολική βάση, στον Σταθμό Αγίου Νικολάου, λειτουργεί ένα από τα «σημεία ακρόασης» του δικτύου πληροφοριών του Συμφώνου UKUSA, γνωστού και ως Echelon, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως «Σταθμός Υποκλοπής» με βεληνεκές σε ολόκληρο τον κόσμο.

Οι Βάσεις απολαμβάνουν ένα καθεστώς sui generis. Με το Άρθρο 1 της Συνθήκης Εγγυήσεων του 1960, η περιοχή αναγνωρίζεται από την Κυπριακή Δημοκρατία ως κυρίαρχη Βρετανική περιοχή. Οι Βρετανικές βάσεις έχουν προνόμοια όπως να χρησιμοποιούν τα λιμάνια και τους αεροδιαδρόμους της Κυπριακής Δημοκρατίας οπως θέλουν. Τα προνόμοια που απολαμβάνουν συγκρίνονται μόνο με τις βάσεις των ΗΠΑ στο Γκουαντάναμο της Κούβας και στον Παναμά.

Κατά τις διαπραγματεύσεις της Ζυρίχης-Λονδινου, συμφωνήθηκε το ΗΒ να καταβάλλει οικονομική βοήθεια ανα πενταετία στην Κυπριακή Δημοκρατία, για την χρήση εγκαταστάσεων που σχετίζονται με την λειτουργία των Βάσεων, όπως λιμάνια, δρόμοι, αεροδρόμια. Η Βρετανία κατάλαβε την πρώτη πενταετία το ποσό, όμως μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963 αρνήθηκε να καταβάλει το ποσό ισχυριζόμενη πως το χρηματικό ποσό πρέπει να διανέμεται δίκαια στις δυο κοινότητηες.

Οι ΠΚΒ όπως ορίστηκαν το 1960, είναι στρατιωτικές βάσεις υπό Βρετανική κυριαρχία, και όχι αποικίες. Αυτή η είναι η βασική αρχή της διαχείρισης των βάσεων, όπως υπογράφτηκε από την Κυβέρνηση της Αυτής Μεγαλειότητος, στο «Παράρτημα Ο» της συμφωνίας του 1960 με την Κύπρο, η οποίο προνοούσε ότι η Βρετανική κυβέρνηση:

• Θα χρησιμοποιούσε τις ΠΚΒ μόνο για στρατιωτικούς σκοπούς.
• Δεν θα εγκαθιστούσε ούτε θα λειτουργούσε «αποικίες».
• Δεν θα δημιουργούσε σημεία τελωνιακού ελέγχου μεταξύ των ΠΚΒ και της Δημοκρατίας.
• Δεν θα δημιουργούσε και δεν θα επέτρεπε τη δημιουργία πολιτικών εμπορικών ή βιομηχανικών επιχειρήσεων, εκτός και αν αυτές συνδέονταν με τις απαιτήσεις του στρατού, και δεν θα υπέσκαπτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο την οικονομική εμπορική ή βιομηχανική ζωή του νησιού.
• Δεν θα δημιουργούσε εμπορικά ή πολιτικά λιμάνια ή αεροδρόμια.
• Δεν θα επέτρεπε την εγκατάσταση ανθρώπων στις ΠΚΒ εκτός για προσωρινούς σκοπούς.
• Δεν θα απαλλοτρίωνε ιδιωτική ιδιοκτησία μέσα στις ΠΚΒ, εκτός για στρατιωτικούς σκοπούς, και με πληρωμή δίκαιης αποζημίωσης.

Οι ΠΚΒ έχουν δικό τους νομικό σύστημα, ξεχωριστό από εκείνο του Ηνωμένου Βασιλείου και της Κύπρου, το οποίο αποτελείται από τους νόμους της Αποικίας της Κύπρου μέχρι τον Αύγουστο του 1960, όπως αυτοί τροποποιήθηκαν. Οι νόμοι διατηρούνται όσο είναι δυνατό ίδιοι με τους νόμους της Κύπρου. Το Δικαστήριο των Περιοχών Κυριάρχων Βάσεων ασχολείται με τα μη στρατιωτικά παραπτώματα οποιοδήποτε ατόμου μέσα στις ΠΚΒ. Ο νόμος και η τάξη τηρούνται από την Αστυνομία των ΠΚΒ, ενώ ο στρατιωτικός νόμος από την Ενωμένη Αστυνομική Μονάδα Κύπρου (αγγλ: Cyprus Joint Police Unit).

Σύμφωνα με το Βρετανικό Υπουργείο Άμυνας, «Επειδή οι ΠΚΒ είναι πρωτίστως στρατιωτικές βάσεις και ότι εξαρτώμενα εδάφη, η Διοίκηση αναφέρει στο Υπουργείου Άμυνας στο Λονδίνο. Δεν έχει επίσημους δεσμούς με το Γραφείο Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας ή με τη Βρετανική Υψηλή Διοίκηση στη Λευκωσία, παρότι υπάρχουν στενές ανεπίσημες σχέσεις και με τα δύο γραφεία, πάνω σε θέματα πολιτικής».

Επικεφαλής των βάσεων είναι ο Διοικητής των ΠΚΒ, ο οποίος είναι και Διοικητής των Βρετανικών Δυνάμεων Κύπρου. Διορίζεται από τον εκάστοτε Βρετανό μονάρχη, με εισήγηση του Υπουργείου Άμυνης του Ηνωμένου Βασιλείου και έχει όλες τις εκτελεστικές και νομικές δικαιοδοσίες ενός Διοικητή ενός Βρετανικού Υπερπόντιου Εδάφους. Για το υποσύνολο της πολιτικής κυβέρνησης διορίζεται ένας Ανώτατος Αξιωματούχος, ο οποίος αναφέρει στον Διοικητή. Στις Βάσεις δεν γίνονται εκλογές, αν και οι Βρετανοί πολίτες μπορούν να ψηφίζουν στις εκλογές του Ηνωμένου Βασιλείου, υπό ειδικό καθεστώς που ισχύει για τις Βρετανικές Δυνάμεις που βρίσκονται εκτός χώρας.

 

 

 

Οι ΠΚΒ Ακρωτηρίου και Δεκέλειας καλύπτουν περίπου το 3% της έκτασης της Κύπρου, συνολικά 254 τ.χλμ. από τα οποία τα 123 τ.χλμ. είναι στη Δυτική Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων (βάση Ακρωτηρίου), και τα 131 τ.χλμ. στην Ανατολική Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων (βάση Δεκέλειας). Τα 60% εκείνης της γης αποτελεί ιδιωτική ιδιοκτησία, είτε από Βρετανούς είτε από Κύπριους πολίτες. Το υπόλοιπο 40% ανήκει στο Βρετανικό Υπουργείο Άμυνας, και θεωρείται γη του Βρετανικού Στέμματος. Επιπλέον από τις δύο περιοχές, βάσει των Συμφωνιών, η Βρετανική Κυβέρνηση μπορεί να χρησιμοποιεί μερικές υποδομές της Κύπρου.

Η Δυτική Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων (Ακρωτήρι) βρίσκεται στα νότια του νησιού, κοντά στην πόλη της Λεμεσού, και η Ανατολική Περιοχή Κυρίαρχων Βάσεων (Δεκέλεια) στα νοτιοανατολικά, κοντά στη Λάρνακα. Και οι δύο περιοχές συμπεριλαμβάνουν στρατιωτικές βάσεις, καθώς και αγροτική και οικιστική γη. Η βάση Ακρωτηρίου συνορεύει με εδάφη που ελέγχονται από τη Δημοκρατία, έχοντας 47,4 χλμ. χερσαίων ορίων και 56,3 χλμ. ακτογραμμής. Η βάση Δεκέλειας, εκτός από τη Δημοκρατία, συνορεύει επίσης με τη ζώνη κατάπαυσης του πυρός που ελέγχεται από τα Ηνωμένα Έθνη, καθώς και με περιοχές υπό Τουρκική κατοχή. Συνολικά, έχει 103 χλμ. χερσαίων ορίων, και 27,5 χλμ. ακτογραμμής.

Η γεωγραφική θέση της βάσης της Δεκέλειας και η γραμμή κατάπαυσης του πυρός δημιουργούν έναν θύλακα στα νοτιοανατολικά του νησιού. Ο θύλακας περιλαμβάνει την Αγία Νάπα, και τα χωριά Ξυλοτύμπου και Ορμήδεια. Ο Ηλεκτροπαραγωγός Σταθμός Δεκέλειας βρίσκεται εν μέρει σε έδαφος των ΠΚΒ, και χωρίζεται από τις βάσεις με έναν δρόμο ο οποίος μοιράζει τον σταθμό. Ο σταθμός ανήκει στη Δημοκρατία, το βόρειο τμήμα του θεωρείται και αυτό θύλακας, ενώ το νότιο βρίσκεται πάνω στην θάλασσα, άρα τυπικά δεν θεωρείται θύλακας, παρότι δεν έχει δικά του χωρικά ύδατα.

Όταν δημιουργήθηκαν οι βάσεις, τα όριά τους σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να μην διαπερνούν κέντρα πληθυσμού. Ωστόσο, περίπου 14.000 άνθρωποι ζουν μέσα στις βάσεις. Περίπου 7.000 από αυτούς είναι Κύπριοι, οι οποίοι είτε εργάζονται στις βάσεις, είτε σε αγροτική γη μέσα στα όρια των βάσεων. Ο υπόλοιπος πληθυσμός αποτελείται από τη Βρετανική στρατιωτική δύναμη και τις οικογένειές τους.

Δεν υπάρχει ειδική υπηκοότητα για τις βάσεις, παρότι μερικοί μη Βρετανοί υπήκοοι μπορούν να διεκδικήσουν υπηκοότητα των Βρετανικών Υπερπόντιων Εδαφών, η οποία όμως δεν αποτελεί πλήρη Βρετανική υπηκοότητα. Υπό τους όρους των Συμφωνιών του 1960 για τις ΠΚΒ, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τις περιοχές εκείνες για πολιτικούς σκοπούς, και αυτός ήταν ο κύριος λόγος που το 2002 οι ΠΚΒ εξαιρέθηκαν από την Συμφωνία του 2002 για τα Βρετανικά Υπερπόντια Εδάφη.

Δεν υπάρχουν οικονομικά στατιστικά στοιχεία για τις βάσεις Ακρωτηρίου και Δεκέλειας. Η βασική οικονομική δραστηριότητα είναι η παροχή υπηρεσιών στον στρατό, και σε περιορισμένο βαθμό η γεωργία. Οι δύο περιοχές υιοθέτησαν το ευρώ στις 1 Ιανουαρίου 2008 μαζί με την υπόλοιπη Κύπρο, παρότι δεν είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ΠΚΒ είναι οι μοναδικές περιοχές υπό Βρετανική κυριαρχία οι οποίες χρησιμοποιούν το ευρώ.

Στις ΠΚΒ κυκλοφορεί το μηνιαίο περιοδικό «Forces Life», το οποίο πωλείται και εκτός των βάσεων. Λειτουργούν επίσης στα FM δύο ραδιοσταθμοί, οι BFBS 1 και BFBS 2, οι οποίοι εκπέμπουν παγκύπρια. Ακόμα, λειτουργεί ο τηλεοπτικός σταθμός BFBS Television, το σήμα του οποίου είναι επίτηδες όσο δυνατό χρειάζεται ώστε να καλύπτει γεωγραφικά μόνο τις βάσεις, και ταυτόχρονα κρυπτογραφημένο, για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων.

Στη βάση Ακρωτηρίου βρίσκεται και ένας σταθμός αναμετάδοσης του σήματος του BBC προς τη Μέση Ανατολή.

Στις βάσεις παραχωρείται από τη Δημοκρατία ξεχωριστός κωδικός για ερασιτεχνική ραδιοφωνία, με το πρόθεμα ITU ZC4, το οποίο ανήκει κανονικά στην Μεγάλη Βρετανία. Το πρόθεμα ITU για την υπόλοιπη Κύπρο είναι το 5B, ενώ στα κατεχόμενα εδάφη χρησιμοποιείται το πρόθεμα 1B, το οποίο δεν έχει ανατεθεί σε κανέναν από το ITU, αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία, και υπό τους κανόνες του ITU, του οργανισμού που ρυθμίζει τις εκπομπές ερασιτεχνικού ραδιοφώνου, θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο σε επείγουσες περιπτώσεις.

Διοικητής από το 2022 είναι ο Πίτερ Σκουάιρ.

Andreas Stergiou (2015) The Exceptional Case of the British Military Bases on Cyprus, Middle Eastern Studies, 51:2, 285-300, DOI: 10.1080/00263206.2014.947283

• Ιστότοπος των Περιοχών Κυρίαρχων Βάσεων Κύπρου (στα Αγγλικά)
• Το στρατιωτικό νοσοκομείο Πρίνσες Μέρι της RAF στο Ακρωτήρι (στα Αγγλικά)