Υποβρύχιο Κουρσκ: ρωσικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο κλάσης Όσκαρ ΙΙ

Το K-141 Κουρσκ ήταν ένα ρωσικό πυρηνοκίνητο υποβρύχιο που χάθηκε μαζί με όλο το πλήρωμά του όταν βυθίστηκε στη Θάλασσα του Μπάρεντς στις 12 Αυγούστου του 2000. Το Κουρσκ, του οποίου το πλήρες όνομα είναι Атомная подводная лодка "Курск" [АПЛ "Курск"] στα ρωσικά, ήταν ένα υποβρύχιο της Επιχείρησης 949A Антей (Αντέι, αλλά και επίσης γνωστό σύμφωνα με το όνομά αναφοράς του στο ΝΑΤΟ, ως υποβρύχιο κλάσης Όσκαρ ΙΙ - Oscar II class). Το Κουρσκ πήρε το όνομά του από τη Ρωσική πόλη του Κουρσκ στην οποία έλαβε χώρα το 1943 η μάχη του Κουρσκ, η μεγαλύτερη μάχη τεθωρακισμένων στην ιστορία, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν ένα από τα πρώτα σκάφη που ναυπηγήθηκαν μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και τέθηκε σε ενέργεια τον Δεκέμβριο του 1994 εντασσόμενο στον Βόρειο Στόλο του Ρωσικού Ναυτικού.

Ρωσικό Ναυτικό
Διετάχθη:
Έναρξη κατασκευών:	1992
Καθέλκυση:	1994
Έναρξη λειτουργίας:	Δεκέμβριος 1994
Έκβαση:	Χάθηκε στη θάλασσα στις 21 Αυγούστου του 2000
Βάση:	Βιντγιάεβο, Ρωσία
Γενικά χαρακτηριστικά
Εκτόπισμα:	13.400 τόνοι, 16.400 τόνοι
Μήκος:	154.0 m
Πλάτος:	18.2 m
Βύθισμα:	9.0 m
Προώθηση:	2 πυρηνικοί αντιδραστήρες OK-650b, 2 ατμοστρόβιλοι, έλικες 2/7-πτερύγια, μέγιστη ισχύς: 98.000 hp (72 MW), 2 άξονες, 2 κώνοι έλικας
Βάθος κατάδυσης:	300 με 600 μέτρα [από διάφορες εκτιμήσεις]
Ταχύτητα:	32 κόμβοι (59 km/h) "εν καταδύσει" και 16 κόμβοι (30 km/h) "εν αναδύσει", στην επιφάνεια.
Πλήρωμα:	44 αξιωματικοί, 68 ναύτες και βαθμοφόροι
Οπλισμός:	24 x Chelomey SS-N-19/P-700 Κρουζ Granit, 4 x 533 mm και 2 x 650 mm κεκαμμένοι σωλήνες εκτόξευσης τορπίλης

Η ναυπήγηση του Κουρσκ ξεκίνησε στο Σεβεροντβίνσκ, κοντά στο Αρχάγγελσκ της Ρωσίας το 1992. Καθελκύστηκε το 1994 και τυπικά τέθηκε σε ενέργεια τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς. Το σκάφος βαπτίστηκε από Ορθόδοξο ιερέα το 1995. Το Κουρσκ ήταν το τελευταίο από τα μεγάλα υποβρύχια κλάσης Όσκαρ ΙΙ που σχεδιάστηκαν και εγκρίθηκαν κατά τη Σοβιετική περίοδο. Με μήκος 154 μέτρα και ύψος τεσσάρων ορόφων, ήταν το μεγαλύτερο πολεμικό υποβρύχιο "πρώτης γραμμής" (επιθέσεων) που κατασκευάστηκε ποτέ. Η κλάση των υποβρυχίων αυτών έφερε διπλό περίβλημα (κύτος). Το εξωτερικό κύτος ήταν από κράμα ατσαλιού μεγάλης περιεκτικότητας σε νικέλιο και χαλκό, με πάχος 8,5 χιλιοστά. Είχε εξαιρετική ανθεκτικότητα στη διάβρωση ενώ προτέρημά του ήταν ο δύσκολος εντοπισμός μαγνητικών ανωμαλιών με ηλεκτρομαγνητικά μέσα, χάρη στο μικρό σε μέγεθος χαρακτηριστικό μαγνητισμό που διέκρινε το μέταλλο του εξωτερικού κύτους. Μεταξύ εξωτερικού και εσωτερικού κύτους υπήρχε κενό δύο μέτρων και ακολουθούσε το εσωτερικό κύτος πάχους περίπου πέντε εκατοστών αποτελούμενο από ατσάλι.

Το Κουρσκ αποτέλεσε μονάδα του Ρωσικού Βόρειου Στόλου. Ο στόλος είχε πολλές περικοπές εξαιτίας τρομερών ελλείψεων χρηματοδότησης στη δεκαετία του 1990. Πολλά υποβρύχια παροπλίστηκαν στα λιμάνια της Θάλασσας του Μπάρεντς και εγκαταλείφθηκαν εκεί. Όλος ο εξοπλισμός συμπεριλαμβανομένων των εξοπλισμών αναζήτησης και διάσωσης ήταν ανεπαρκώς συντηρημένοι. Πληρώματα του Βορείου Στόλου ήταν απλήρωτοι στα μέσα της δεκαετίας του 1990 εξαιτίας αναθεώρησης των κονδυλίων που θα κατέληγαν στον Αρκτικό Βορρά. Εντούτοις, το τέλος της δεκαετίας ήταν κατά κάποιον τρόπο η αναγέννηση του στόλου. Το 1999 το Κουρσκ είχε διεκπεραιώσει μία αναγνωριστική αποστολή στη Μεσόγειο. Η εκπαιδευτική αποστολή του Αυγούστου του 2000 επρόκειτο να είναι η μεγαλύτερη εκπαιδευτική άσκηση από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και θα συμπεριλάμβανε τέσσερα επιθετικά υποβρύχια και τη ναυαρχίδα του στόλου, το καταδρομικό κλάσης Κίροφ Πέτρος ο Μέγας, συνοδευόμενο από ένα στολίσκο μικρότερων σκαφών.

Το Κουρσκ βρισκόταν στη θάλασσα για πραγματοποίηση άσκησης εκτόξευσης εικονικών τορπιλών εναντίον της ναυαρχίδας Πέτρος ο Μέγας. Τις πρωινές ώρες της 12ης Αυγούστου του 2000, πύραυλοι Κρουζ εκτοξεύτηκαν από το υποβρύχιο σύμφωνα με τον τότε Ρώσο Υπουργό Εθνικής Άμυνας Ίγκορ Σεργκέγιεφ και αναμενόταν αναφορά στις 18:00 ώρα Ρωσίας, αλλά η επαφή υποβρυχίου με το αρχηγείο των επιχειρήσεων της άσκησης δεν έγινε ποτέ. Λίγες ώρες νωρίτερα όμως στις 07:44 ώρα Ρωσίας (1144 GMT), σεισμογράφοι στη Νορβηγία κατέγραψαν δύο δονήσεις έντασης 2,2 Ρίχτερ και 4,2 Ρίχτερ αντίστοιχα, με χρονική διαφορά μεταξύ τους 2 λεπτά και 15 δευτερόλεπτα. . Το σκάφος βυθίστηκε στα 108 μέτρα, περίπου 135 χιλιόμετρα ανοιχτά του Σεβερομόρσκ, στην περιοχή με συντεταγμένες 69° 40′ 0″ N 37° 35′ 0″ E. Στις 18:00 ώρα Ρωσίας και εφόσον το υποβρύχιο δεν είχε δώσει αναφορά για την έκβαση της αποστολής του, όπως ήταν προκαθορισμένο, λήφθηκαν μέτρα ετοιμότητας των δυνάμεων διάσωσης και σκάφη έσπευσαν να εντοπίσουν το υποβρύχιο. Στις 13 Αυγούστου το υποβρύχιο εντοπίστηκε και αναγνωρίστηκε από Ρωσικά σκάφη στις 18:40 ώρα Ρωσίας.

Την 15η Αυγούστου, ημέρα Τρίτη, η Ρωσία ξεκίνησε, χωρίς τη συνδρομή άλλων χωρών που προσφέρονταν, επιχείρηση διάσωσης για τους 118 (ή 116 σύμφωνα με το CNN) επιβαίνοντες στο Κουρσκ . Τελικά η Ρωσική επιχείρηση διάσωσης απέτυχε εξ αιτίας ισχυρών υποθαλάσσιων ρευμάτων και των ισχυρών ανέμων που επικρατούσαν στη Θάλασσα του Μπάρεντς και έτσι το Ρωσικό καταδύσιμο σκάφος δεν προσέγγισε το καθηλωμένο υποβρύχιο. Τελικά στις 16 Αυγούστου 2000 και ημέρα Τετάρτη, η Ρωσία ζητάει επίσημα τη συνδρομή του Ηνωμένου Βασιλείου και της Νορβηγίας για τη διάσωση και το Βρετανικό υποβρύχιο διάσωσης LR5 μαζί με πλήρωμα, καθώς και το πλοίο Seaway Eagle με Νορβηγούς δύτες σπεύδουν στο χώρο όπου έχει εντοπιστεί το Κουρσκ και φτάνουν το Σάββατο 19 Αυγούστου 2000, ενώ την προηγούμενη ημέρα έχουν σημειωθεί δύο ισχυρές εκρήξεις στο καθηλωμένο υποβρύχιο. Στις 21 Αυγούστου Νορβηγοί δύτες καταφέρνουν να ανοίξουν μία εξωτερική καταπακτή του Κουρσκ και μερικές ώρες αργότερα ανοίγεται και μία εσωτερική. Η εσωτερική καμπίνα βρίσκεται πλημμυρισμένη και οι διασώστες συμπεραίνουν πως όλα τα μέλη του πληρώματος είναι νεκροί γεγονός που ανακοινώνεται από το Ρωσικό Ναυτικό την ίδια μέρα.

• Βύθιση του Κουρσκ