Αντρέ Ντεραίν: Γάλλος ζωγράφος και χαράκτης (1880-1954)

Ο Αντρέ Ντεραίν γεννήθηκε στις 10 Ιουνίου 1880 στο Σατού, λίγο έξω από το Παρίσι, σε ευκατάστατη οικογένεια ζαχαροπλάστη που τον προόριζε για μηχανικό. Άρχισε να ζωγραφίζει σε ηλικία 15 ετών και από το 1898 παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στο εργαστήριο του συμβολιστή ζωγράφου Εζέν Καριέρ, όπου γνώρισε τον Ανρί Ματίς. Το 1900, γνώρισε τον Μωρίς ντε Βλαμένκ και μαζί μοιράστηκαν ένα εργαστήριο στο Σατού όπου ζωγράφιζαν σκηνές της περιοχής μαζί και είχαν καθοριστική επίδραση ο ένας στην καλλιτεχνική ανάπτυξη του άλλου. Αυτό διακόπηκε από τη στρατιωτική θητεία του από τον Σεπτέμβριο του 1901 έως το 1904. Μετά τη θητεία του, αφοσιώθηκε αποκλειστικά στη ζωγραφική και παρακολούθησε μαθήματα στην Ακαδημία Ζυλιάν. Στην καθοριστική επιρροή του Βενσάν βαν Γκογκ, τον οποίο ανακάλυψε το 1901, προστέθηκε και αυτή άλλων μετα-ιμπρεσιονιστικών ρευμάτων και ιδιαίτερα το έργο του Πωλ Σεζάν, έργα του οποίου είδε στο πρώτο Φθινοπωρινό Σαλόν το 1903.

Η περίοδος Φωβ

Ο Ντεραίν πέρασε το καλοκαίρι του 1905 με τον Ματίς στο Κολιούρ, ένα μικρό παραθαλάσσιο χωριό στη Νότια Γαλλία. Αυτή ήταν μια κομβική περίοδος για τον καλλιτέχνη: εξερεύνησε τεχνικές του ιμπρεσιονισμού και του μετα-ιμπρεσιονισμού και δημιούργησε τοπιογραφίες που αφομοίωναν ιμπρεσιονιστικά θέματα με ντιβιζιονιστική τεχνική και τολμηρή χρωματική παλέτα. Αργότερα την ίδια χρονιά, παρουσίασαν τους εξαιρετικά καινοτόμους πίνακές τους στο Φθινοπωρινό σαλόνι του 1905. Τα ζωηρά, αφύσικα χρώματα οδήγησαν τον κριτικό Λουί Βωξέλ να χαρακτηρίσει την ομάδα των καλλιτεχνών και τα έργα τους «Fauves» (άγρια ​​θηρία), σηματοδοτώντας έτσι την καθιέρωση του Φωβισμού. Το όνομα Φωβ αντανακλούσε μια ανάμεικτη εντύπωση, αναγνώριζε τη ζωντάνια και την ασυγκράτητη ενέργεια των έργων τους, αλλά εξέφραζε επίσης ένα αίσθημα σοκ και φόβο.

Τον Μάρτιο του 1906, ο διάσημος έμπορος έργων τέχνης Αμπρουάζ Βολάρ πρόσεξε το ταλέντο του Ντεραίν και έκλεισε συμβόλαιο μαζί του να ζωγραφίσει απόψεις του Λονδίνου. Κατά τη διάρκεια των τριών επισκέψεών του στο Λονδίνο (μεταξύ Μαρτίου 1906 και Φεβρουαρίου 1907), ο Ντεραίν ζωγράφισε πολλές απόψεις του Τάμεση και της Γέφυρας του Πύργου, 30 πίνακες (29 από τους οποίους σώζονται ακόμη) που θεωρούνται από τα πιο δημοφιλή έργα του.

Το 1907 ο έμπορος έργων τέχνης Ντανιέλ-Ανρί Κανβαιλέρ αγόρασε όλα τα έργα του Ντεραίν, παρέχοντάς του οικονομική σταθερότητα. Εκείνη την εποχή, πειραματίστηκε με τη γλυπτική και εγκαταστάθηκε στη Μονμάρτρη. Εκεί, σύχναζε στο Μπατώ-Λαβουάρ, όπου πήγαινε με τον Βλαμένκ και συναντούσε τον φίλο του Πάμπλο Πικάσο και άλλους αξιόλογους καλλιτέχνες. Η Φερνάντ Ολιβιέ, ερωμένη του Πικάσο εκείνη την εποχή, τον περιέγραψε ως: «Λεπτός, κομψός, με ζωηρό χρώμα και σκούρα μαύρα μαλλιά. Με αγγλική κομψότητα, κάπως εντυπωσιακή. Φανταχτερά γιλέκα, γραβάτες σε έντονα χρώματα, κόκκινο και πράσινο. Πάντα πίπα στο στόμα του, φλεγματικός, ειρωνικός, ψυχρός, εριστικός».

Τα επόμενα χρόνια, η καινοτομία του προήλθε από την ικανότητά του να συγχωνεύει διαφορετικές πηγές έμπνευσης, όπως επιρροές από τον Πωλ Γκωγκέν, τη ρομανική γλυπτική, την τέχνη της Ανατολικής Ασίας και την αφρικανική γλυπτική. Η ευρεία γκάμα επιρροών και αναφορών του εξέφραζε την αγάπη του για τις γκαλερί και τα μουσεία – σύχναζε στα γαλλικά μουσεία και ήταν πολύ εξοικειωμένος με τις συλλογές τους. Από το 1907, η πιο κυρίαρχη επιρροή του ήταν ο Πωλ Σεζάν. Μέχρι το 1908, απομακρύνθηκε από τον Φωβισμό, εστιάζοντας σε μια πιο χαμηλή χρωματική παλέτα και βήματα προς τον κυβισμό, που τελικά δεν ακολούθησε.

Ασχολήθηκε επίσης με την εικονογράφηση βιβλίων: Το 1909 δημιούργησε ξυλογραφίες για το βιβλίο Ο Διαφθορέας γόης του Γκυγιώμ Απολλιναίρ, το 1912 εικονογράφησε μια ποιητική συλλογή του Μαξ Ζακόμπ, το 1934 για τον Ηλιογάβαλο του Αντονέν Αρτώ, το 1943 για τον Πανταγκρυέλ του Ραμπελαί κ.ά.

Το 1910 και το 1912 παρουσίασε έργα του στο Μόναχο και το 1913 στη Νέα Υόρκη.

Κλασικισμός

Κατά έτη 1911–1914, το έργο του Ντεραίν άρχισε να εμφανίζει απροκάλυπτα τη μελέτη του στους Παλαιούς Δασκάλους. Ο ρόλος του χρώματος μειώθηκε και οι φόρμες έγιναν λιτές.

Με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, επιστρατεύθηκε και είχε λίγες ευκαιρίες να ζωγραφίσει μέχρι το 1919, αν και το 1916 εικονογράφησε ένα βιβλίο του Αντρέ Μπρετόν.

Μετά τον πόλεμο, αναγνωρίσθηκε ως επί κεφαλής του ανερχόμενου ανανεωμένου κλασικισμού. Μακριά από την αγριότητα των χρόνων φωβ, θαυμάστηκε ως υποστηρικτής της παράδοσης. Το 1919 σχεδίασε τα κοστούμια και τα σκηνικά για τα Ρωσικά Μπαλέτα του Σεργκέι Ντιαγκίλεφ. Η μεγάλη επιτυχία τον οδήγησε στη δημιουργία πολλών θεατρικών σκηνικών για όπερα και μπαλέτα.

Η δεκαετία του 1920 σηματοδότησε το απόγειο της επιτυχίας του, καθώς του απονεμήθηκε το βραβείο Κάρνεγκι το 1928 και άρχισε να εκθέτει εκτενώς στο εξωτερικό - στο Λονδίνο, το Βερολίνο, τη Φρανκφούρτη, το Ντίσελντορφ, τη Νέα Υόρκη και το Σινσινάτι του Οχάιο.

Από το 1935, αποτραβήχθηκε με την οικογένειά του στο Σαμπουρσί και το στυλ του παρέμεινε σταθερό, μέχρι τον θάνατό του το 1954.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Γαλλίας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, έζησε κυρίως στο Παρίσι. Το 1941, αποδέχτηκε μια πρόσκληση να πραγματοποιήσει επίσημη επίσκεψη στη Γερμανία και ταξίδεψε με άλλους Γάλλους καλλιτέχνες στο Βερολίνο για να παρακολουθήσει μια ναζιστική έκθεση ενός επίσημα επικυρωμένου καλλιτέχνη, του Άρνο Μπρέκερ. Η παρουσία του στη Γερμανία χρησιμοποιήθηκε αποτελεσματικά από τη ναζιστική προπαγάνδα και μετά την Απελευθέρωση χαρακτηρίστηκε συνεργάτης, αν και το 1944 απαλλάχθηκε από τις κατηγορίες.

Ένα χρόνο πριν από το θάνατό του, προσβλήθηκε από μόλυνση στα μάτια από την οποία δεν ανάρρωσε ποτέ πλήρως. Πέθανε μετά από αυτοκινητιστικό ατύχημα στο Γκαρς, κοντά στο Παρίσι, στις 8 Σεπτεμβρίου 1954.

Πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ντεραίν ασχολήθηκε με την αβάν-γκαρντ, μετα-ιμπρεσιονιστική και φωβ ζωγραφική. Στη συνέχεια, το ρεαλιστικό έργο του επικεντρώθηκε σε κλασικά θέματα που απηχούσαν τα έργα των μουσείων που επισκεπτόταν, με την επιθυμία να επιστρέψει στην κλασική παράδοση. Αυτό το κίνημα, που αποκαλέστηκε από τον Ζαν Κοκτώ «επιστροφή στην τάξη», χαρακτήρισε την τέχνη από τη δεκαετία του 1920 έως τη δεκαετία του 1940.

Αν και η βασική του απασχόληση ήταν η ζωγραφική, σχεδίασε επίσης τα σκηνικά και τα κοστούμια για πολλά μπαλέτα και όπερες, εικονογράφησε περίπου 30 βιβλία και δημιούργησε αφίσες. Είναι επίσης γνωστός ως γλύπτης. Τα έργα του, 80 πίνακες, 77 γλυπτά, σχέδια, αλλά και αντικείμενα πρωτόγονης τέχνης από τη συλλογή του, εκτίθενται σε σημαντικό αριθμό μουσείων σε όλο τον κόσμο και στη Γαλλία, στο Παρίσι και στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στην Τρουά.

• Έργα του Αντρέ Ντεραίν σε βίντεο στο youtube (17:20)