Τσου Σι

Η συνεισφορά του στη κινεζική φιλοσοφία, συμπεριλαμβανομένης της αποδιδόμενης, μεταξύ άλλων, ιδιαίτερης σημασίας του στα Ανάλεκτα του Κομφούκιου, η έμφασή του στη διερεύνηση των πραγμάτων και τη σύνθεση όλων των θεμελιωδών εννοιών του Κομφουκιανισμού, αποτέλεσαν τη βάση της κινεζικής γραφειοκρατίας και της κυβέρνησης για πάνω από 700 χρόνια.

Τσου Σι
Γέννηση	22 Οκτωβρίου 1130 Φουτσιάν, Κίνα
Θάνατος	23 Απριλίου 1200 (69 ετών) Κίνα
Περίοδος	Δυναστεία Σονγκ
Περιοχή	Κίνα
Σχολή	Νεοκομφουκιανισμός
Επιδράσεις	Κομφούκιος, Μέγκιος, Τσενγκ Χάο, Τσενγκ Ι, Τσανγκ Τσάι, Τσου Ντουν-ι

Η σκέψη του, που είχε εμπλουτίσει με νέα στοιχεία τα αυθεντικά διδάγματα του Κομφούκιου, κυριάρχησε στην Κίνα και τις χώρες της Άπω Ανατολής για αιώνες.

Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από την επαρχία Τσιανγκσί αλλά ο ίδιος γεννήθηκε ανατολικότερα, στην επαρχία Φουτσιάν, όπου είχε διοριστεί ο πατέρας του (Τσου Σονγκ 1097-1143). Όταν ο πατέρας του παραιτήθηκε από το αξίωμά του, λόγω πολιτικών διαφωνιών, ανέλαβε τη διαπαιδαγώγηση του γιου του και όταν 3 χρόνια αργότερα απεβίωσε, τη μόρφωση του νεαρού Τσου Σι ανέλαβαν λόγιοι φίλοι του. Στην ηλικία των 19 χρόνων ο Τσου Σι πέρασε επιτυχώς τις αυτοκρατορικές εξετάσεις και στη συνέχεια διορίστηκε υπο-νομαρχιακός γραμματέας στην περιοχή Τονγκ'αν της νότιας Κίνας, θέση που διατήρησε από το 1153 έως το 1156. Λίγο αργότερα άρχισε να παρακολουθεί τα μαθήματα του δασκάλου του Νεοκομφουκιανισμού Λι Τονγκ (1093-1163). Πέρασε μεγάλα διαστήματα χωρίς να δέχεται κανέναν κρατικό διορισμό για να έχει τη δυνατότητα να μελετά τα κλασικά του κομφουκιανισμού, να γράφει ποίηση και πρόζα και να ασχολείται με τις ιστορικές επιστήμες και την καλλιγραφία.

Σε πολλές θέσεις στις οποίες διορίστηκε ήρθε σε σύγκρουση με άλλους αξιωματούχους, όπως για παράδειγμα συνέβη όταν το 1179 είχε διοριστεί νομάρχης στη στρατιωτική περιοχή του Νανκανγκ και μετά 3 χρόνια υπηρεσίας υποβιβάστηκε γιατί κατήγγειλε την ανικανότητα και τη διαφθορά αξιωματούχων με επιρροή και διασυνδέσεις. Αφού απολύθηκε από την τελευταία του θέση, κατηγορήθηκε για διάφορα εγκλήματα και μαζεύτηκαν υπογραφές για τη εκτέλεσή του. Παρότι την εποχή του θανάτου του είχε περιπέσει σε δυσμένεια και οι διδασκαλίες του είχαν δεχθεί πολλές επιθέσεις από εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής, σχεδόν χίλιοι άνθρωποι παρακολούθησαν την κηδεία του. Οκτώ χρόνια αργότερα ο αυτοκράτορας Νινγκ Τσονγκ απεκατέστησε την τιμή του και του έδωσε την τιμητική ονομασία «Σεβάσμιος άρχοντας του πολιτισμού» ενώ το 1228 του δόθηκε ο τίτλος ευγενείας του «Δούκα του κράτους Χούι». Πλέον τιμάται ως ένας από τους 12 σπουδαιότερους φιλόσοφους του κομφουκιανισμού.

Οι Νεοκομφουκιανιστές φιλόσοφοι ερμήνευσαν με ποικίλους τρόπους τα διδάγματα του Κομφούκιου. Με βάση μεταφυσικές έννοιες υποστήριξαν ηθικές και πολιτικές απόψεις. Το φιλοσοφικό σύστημα του Τσου Σι, και γενικότερα των φιλοσόφων του Νεοκομφουκιανισμού, βασίζεται στις θεωρίες του κομφουκιανισμού, τις οποίες ανανεώνουν και επεξεργάζονται, συμπεριλαμβάνοντας το μεταφυσικό στοιχείο, ως επίδραση του Βουδισμού και τουΤαοϊσμού, που είχαν βαθιά εισχωρήσει στην Κίνα κατά τους προηγούμενους αιώνες. Η εθνική ενότητα που εδραιώθηκε και πάλι με τη εγκαθίδρυση της δυναστείας Σονγκ σημαίνει και την οριστική κυριαρχία του κομφουκιανισμού στη δημόσια ζωή, η βάση του οποίου ήταν περισσότερο ηθική παρά θρησκευτική. Τρεις σχέσεις (μεταξύ ηγεμόνα και υπηκόου, μεταξύ πατέρα και παιδιού, μεταξύ συζύγων) και πέντε αρετές (αγάπη, δικαιοσύνη, ευσέβεια, σοφία και ειλικρίνεια) ρυθμίζουν τα πάντα. Στον ορθόδοξο ορθολογιστικό κομφουκιανισμό δεν υπήρχε κανένα περιθώριο για δεισιδαιμονίες, που βασάνιζαν τον αμόρφωτο όχλο. Και ενώ άλλοι λόγιοι του Νεοκομφουκιανισμού είχαν συμπεριλάβει κάποιες βουδιστικές δοξασίες, μόνο και μόνο γιατί ήταν αρεστές στον απλό λαό, ο Τσου Σι θεωρούσε ότι οι αρχές του Βουδισμού κατέστρεφαν τις 3 σχέσεις και τις 5 αρετές και παρέμεινε πιστός στον ηθικό δογματισμό του Κομφουκιανισμού. Υποστήριξε ότι μέσω της ορθολογικής αντιμετώπισης καλλιεργείται η ανθρώπινη ηθικότητα, αποφεύγονται τα πάθη κι επιτυγχάνεται η πλήρης ανάπτυξη της ανθρώπινης φύσης. Γι' αυτό και στο εσωτερικό του Νεοκομφουκιανισμού κατατάσσεται στο ρεύμα της ορθολογικής σχολής της αρχής.

Η μεγάλη συνεισφορά του Τσου Σι στην κινεζική φιλοσοφία είναι η κωδικοποίηση των κανόνων και η σύνθεση όλων των βασικών εννοιών του κομφουκιανισμού και η διερεύνηση των πραγμάτων (gewu), εννοώντας πράγματα τις ηθικές αρχές, η διερεύνηση των οποίων συμπεριλαμβάνει τα πάντα αφού οι ηθικές αρχές είναι ανεξάντλητες. Δημοσίευσε σχολιασμένα τα κείμενα Μεγάλη ηθική διδασκαλία , Η Μέση οδός , τα Ανάλεκτα του Κομφούκιου και το Μενγκ τσε με τον γενικό τίτλο Ssu-Shu (4 βιβλία). Τα σχόλιά του, παρόλο που είχαν εν μέρει παρεξηγηθεί στην εποχή του, αργότερα θεωρήθηκαν ο ακρογωνιαίος λίθος για την κατανόηση των 4 βιβλίων, βιβλία που απετέλεσαν τη βάση για τις εξετάσεις των αξιωματούχων της κινεζικής αυτοκρατορίας μέχρι το 1905.

Μεγάλο μέρος της σκέψης του Τσου Σι έχει διατυπωθεί ως απαντήσεις στις απορίες των μαθητών του για συγκεκριμένα ζητήματα. Τα κείμενα που έχουν σωθεί αντιστοιχούν στην καταγραφή των λόγων του δασκάλου από τους μαθητές του .

Στο σύμπαν υπάρχει το Λι (νόμος, κανών) και υπάρχει το Τσι (ύλη). Το Λι, αρχή που υπάρχει άνωθεν του Σινγκ (σχήμα), είναι η πηγή των πάντων. Το Τσι, εργαλείο που υπάρχει κάτωθεν του Σινγκ (σχήμα), είναι το μέσον με το οποίο δημιουργήθηκαν τα πάντα. Συνεπώς άνθρωποι και πράγματα, τη στιγμή της γέννησής τους, πρέπει να λαβαίνουν το Λι ώστε να έχουν μετά μια ιδιαίτερη Συνγκ (φύση) και πρέπει να λαβαίνουν το Τσι ώστε να μπορούν μετά να έχουν ένα ιδιαίτερο Σινγκ (σχήμα).

— Απάντηση στον Χουάνγκ Τάο-φου, κεφάλαιο 53

Ο Τσου Σι ανέπτυξε τη θεωρία των βασικών ανθρωπίνων κλίσεων, για το ανθρώπινο κακό και καλό και τη δυνατότητα τελειοποίησης. Ακολουθώντας τον Μέγκιο και επιμένοντας ότι όλοι οι άνθρωποι είναι κατά βάση καλοί (με καλές προθέσεις και ευαίσθητοι στον πόνο του άλλου), δέχτηκε ότι ο τρόπος που αυτή η τάση εκδηλώνεται, προσαρμόζεται από κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (εκ γενετής χαρίσματα, οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον και άλλους παράγοντες). Αυτοί οι παράγοντες ενωμένοι παράγουν την εμπειρική προσωπικότητα, την εξυπνάδα, και την κλίση για πνευματικο-ηθική καλλιέργεια. Υποστήριζε ότι οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν κακοί αν π.χ. έχουν επηρεαστεί άσχημα από κακούς γονείς ή φίλους, από ένα κακό και εγωιστικό κοινωνικό περιβάλλον κ.α. Πίστευε πάντως ακράδαντα ότι όποιος ειλικρινά είναι αποφασισμένος να αφοσιωθεί στην ηθική καλλιέργεια μπορεί να φτάσει έναν κάποιο βαθμό ηθικής πραγμάτωσης, αν όχι σοφίας. Και δυο είναι οι προσπάθειες που πρέπει να γίνουν για να οδηγηθεί κάποιος προς αυτήν την κατεύθυνση: η ευλάβεια (που καθαρίζει το μυαλό) και η μελέτη. Ευλάβεια ήταν, για τον Τσου Σι, η θρησκευτική αρετή που συνδέεται με τη λατρεία των προγόνων και τις σχετικές τελετουργίες, σύμφωνα με τις διδαχές του Κομφούκιου.

•   Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Zhu Xi στο Wiki Commons