Σανατόριο

Στην Ανατολική Ευρώπη σανατόριο λέγεται και ένα είδος ιατρικού θερέτρου, όπως π.χ. το σανατόριο του Μπέιτλ Κρικ στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Σύλληψη

Η πρώτη πρόταση για την ίδρυση σανατορίων με τη σύγχρονη έννοια πιθανόν να φτιάχτηκε από τον Τζορτζ Μπόντινγκτον, ο οποίος άνοιξε ένα σανατόριο στο Σάτον Κόλντφιλντ το 1836 και αργότερα δημοσίευσε το δοκίμιό του με τίτλο "Για την Αντιμετώπιση και Θεραπεία της Πνευμονικής Κατανάλωσης", το 1840. Η νέα προσέγγιση απορρίφθηκε ως "πολύ αργές ιδέες και αστήρικτοι ισχυρισμοί" από σχολιαστές στο Lancet, και το σανατόριο του μετετράπη σχεδόν αμέσως μετά σε άσυλο. Το σκεπτικό για την ίδρυση σανατορίων στην εποχή πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών, ήταν ότι μια δίαιτα με ξεκούραση και καλή διατροφή προσέφερε την καλύτερη ευκαιρία στο ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς να θεραπευτεί. Το 1863, ο Χέρμαν Μπρέμερ ίδρυσε το Brehmersche Heilanstalt für Lungenkranke στο Γκέρμπερσντορφ (Σοκόουφσκο) της Σιλεσίας (σημερινή Πολωνία), για τη θεραπεία της φυματίωσης. Οι ασθενείς εκτίθονταν σε άφθονες ποσότητες υψηλού υψομέτρου, καθαρού αέρα και καλής διατροφής. Τα θεραπευτήρια φυματίωσης έγιναν κοινά σε όλη την Ευρώπη από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά.

Πρώτες εγκαταστάσεις

 

Το σανατόριο Αντίροντακ Κότατζ ιδρύθηκε στο Σάρανακ Λέικ της Νέας Υόρκης το 1885. Ήταν η πρώτη τέτοια εγκατάσταση στη Βόρεια Αμερική. Σύμφωνα με την Ένωση για Πνευμονικές Ασθένειες του Σασκάτσουαν, όταν ιδρύθηκε ο Εθνικός Σύλλογος κατά της φυματίωσης (Καναδάς) τα μέλη της, συμπεριλαμβανομένου του γνωστού πρωτοπόρου στον αγώνα κατά της φυματίωσης δρα Ρ. Γ. Φέργκιουσον, πίστευαν ότι πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των θερέτρων υγείας όπου ήταν συνηθισμένοι οι ασθενείς και τα νέα νοσοκομεία θεραπείας της φυματίωσης: "Έτσι αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν μια νέα λέξη, η οποία αντί να προέρχεται από το λατινικό ουσιαστικό sanitas που σημαίνει υγεία, θα τόνιζε την ανάγκη για την επιστημονική θεραπεία. Κατά συνέπεια, πήραν το λατινικό ρήμα sano, που σημαίνει θεραπεύω και υιοθέτησαν τη νέα λέξη σανατόριο".

Η Ελβετία είχε πολλά θεραπευτήρια, γιατί σύμφωνα με τους επαγγελματίες υγείας πιστευόταν ότι ο καθαρός, κρύος ορεινός αέρας ήταν η καλύτερη θεραπεία για ασθένειες του αναπνευστικού. Στη Φινλανδία, μια σειρά από θεραπευτήρια για ασθενείς με φυματίωση χτίστηκαν σε απομονωμένες δασικές περιοχές της χώρας κατά τη διάρκεια των αρχών του 1900. Το πιο γνωστό ήταν το Σανατόριο Παΐμιο, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1933, σχεδιασμένο από τον παγκοσμίου φήμης αρχιτέκτονα Άλβαρ Άαλτο. Είχε μπαλκόνια που κοιτούσαν στον ήλιο και μια βεράντα στην οροφή όπου οι ασθενείς θα κάθονταν όλη την ημέρα είτε σε κρεβάτια ή σε ειδικά σχεδιασμένες καρέκλες, την καρέκλα Παΐμιο. Στην Πορτογαλία, το Σανατόριο Ελιάντια στο Βαλαντάρες χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία της φυματίωσης των οστών μεταξύ της δεκαετίας του 1930 και 1960.

Ανακάλυψη των αντιβιοτικών και παρακμή

Μετά το 1943, όταν ο Άλμπερτ Σατς, ο μεταπτυχιακός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Ράτζερς, ανακάλυψε τη στρεπτομυκίνη, ένα αντιβιοτικό και τη πρώτη θεραπεία για τη φυματίωση, τα σανατόρια άρχισαν να κλείνουν. Πολλά σανατόρια όπως αυτό του Παΐμιο μετετράπησαν σε γενικά νοσοκομεία. Από τη δεκαετία του 1950, η φυματίωση πλέον δεν ήταν τόσο μεγάλη απειλή για τη δημόσια υγεία, διότι μπορούσε να ελεγχθεί με αντιβιοτικά. Πολλά σανατόρια κατεδαφίστηκαν.

Ορισμένα όμως σανατόρια προσαρμόστηκαν σε νέους ρόλους. Το Σανατόριο Ταμπαράμ στην Ινδία είναι τώρα νοσοκομείο για ασθενείς με AIDS. Το κρατικό νοσοκομείο Σανατόριουμ του Μισισίπι είναι τώρα περιφερειακό κέντρο για προγράμματα θεραπείας και εργοθεραπείας που σχετίζονται με την πνευματική αναπηρία. Στην Ιαπωνία το 2001, το υπουργείο πρόνοιας εισηγήθηκε την αλλαγή του ονόματος των λεπροκομείων σε σανατόρια.

Στην Ελλάδα, πολύ γνωστό ήταν το Σανατόριο Πάρνηθας, το οποίο λειτούργησε με μεγάλη επιτυχία στις αρχές του εικοστού αιώνα, ενώ άρχισε να περνά σε αρχηστία από τη δεκαετία του 1940, μετά την ανακάλυψη της πενικιλίνης. Ανάμεσα στους διάσημους Έλληνες που νοσηλεύτηκαν εκεί ήταν οι ποιητές Γιάννης Ρίτσος και Γιώργος Κοτζιούλας. Το 1965, το κτίριο αλλάζει την ιδιοκτησία του και η διαχείρισή του δίνεται στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού, ο οποίος το μετατρέπει σε ξενοδοχείο με το όνομα Ξενία και ταυτοχρόνως χρησιμοποιείται και ως σχολή τουριστικών επαγγελμάτων. Έτσι, η λειτουργία του συνεχίστηκε μέχρι το 1985 που ανακοινώθηκε και η εγκατάλειψή του.

• Το μαγικό βουνό (1924), ένα μυθιστόρημα του Γερμανού συγγραφέα και κριτικού Τόμας Μαν, λαμβάνει χώρα σε ένα σανατόριο.
• Ο Αυστροαμερικανός Εβραίος ποιητής και καλλιτέχνης Σάμιουελ Γκρίνμπεργκ έγραψε τρία ποιήματα για τις εμπειρίες του σε σανατόριο, συμπεριλαμβανομένης της "Συμφωνικής ορχήστρας του Ουόρντς Άιλαντ".