Προκάμβριο

Καλύπτει ένα χρονικό διάστημα τεσσάρων δισεκατομμυρίων ετών από τον σχηματισμό της Γης, περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, ως την αρχή του Καμβρίου, 542 εκατομμύρια χρόνια πριν (ε.χ.π.). Πρόκειται για το 85% του γεωλογικού χρόνου και χωρίζεται στους εξής τρεις μεγααιώνες (παρατίθενται από τον νεότερο στον αρχαιότερο):

• τον Προτεροζωικό (2.500 ως 542 εκατομμύρια χ.π.)
• τον Αρχαϊκό ή Αρχαιοζωικό (4 ως 2,5 δισεκατομμύρια χ.π.)
• τον Αδαίο ή Καταρχαιοζωικό (4,6 ως 4 δισεκατομμύρια χ.π.)

Ο Αδαίος ή Καταρχαιοζωικός είναι επίσης άτυπη ονομασία και δεν είναι αποδεκτός στη γεωλογία.

Λίγα είναι γνωστά για το Προκάμβριο, παρά το γεγονός ότι αποτελεί περίπου 7/8 της ιστορίας της Γης. Είναι φτωχό σε απολιθώματα και αυτό εμποδίζει τη χρονολογική υποδιαίρεση και συσχέτισή τους μέσω της βιοστρωματογραφίας.

Η Γη δημιουργήθηκε από υλικό που βρισκόταν σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια και συγκρούστηκε με ένα μεγάλο πλανητοειδές, στο μέγεθος του Άρη, λίγο μετά τον σχηματισμό της, έχοντας ως αποτέλεσμα την απόσπαση υλικού από το οποίο στη συνέχεια δημιουργήθηκε η Σελήνη. Προφανώς υπήρχε ήδη φλοιός πριν από 4,4 δισεκατομμύρια χρόνια, δεδομένου ότι κρύσταλλοι ζιρκονίου από τη δυτική Αυστραλία έχουν ραδιοχρονολογηθεί στη στη συγκεκριμένη εποχή. Τα παλαιότερα γνωστά χερσαία πετρώματα είναι ηλικίας περίπου 3,9 δισεκατομμυρίων ετών.

 

Τα περισσότερα προκάμβρια πετρώματα είναι μεταμορφωμένα όπως ο γνεύσιος, και πλουτώνεια και ηφαιστειακά όπως ο γρανίτης. Αυτά αποτελούν τους πυρήνες των ηπειρωτικών ασπίδων. Τέτοιες περιοχές είναι η Καναδική ασπίδα, η οποία εμπεριέχει τη βορειοαμερικανική κρατονική μάζα και όλη τη Γροιλανδία, η Αυστραλιανή ασπίδα που αποτελεί όλη τη δυτική Αυστραλία και η Ανταρκτική ασπίδα.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι κατά το προκάμβριο υπήρξε ζωή, τα σχετικά απολιθώματα όμως είναι εξαιρετικά σπάνια. Τα σημαντικότερα αυτών είναι ασβεστολιθικά αποθέματα που οφείλονται σε φύκια και σε ίχνη άνθρακος (που βρέθηκαν στη Φινλανδία). Όσο για ίχνη κατωτέρων ζωικών ειδών δεν έχει κατορθωθεί να διαπιστωθεί με βεβαιότητα εκτός από πέντε ή έξι σημεία του κόσμου.

Οπωσδήποτε η αρχή των ζώντων οργανισμών χάνεται στα βάθη της κατώτερης προκάμβριας περιόδου όπου σύμφωνα με τελευταίες επιστημονικές απόψεις γεωχημικών κάθε ίχνος τέτοιου απολιθώματος και αν υπήρχε έχει πλέον εξαφανισθεί από την "ανακρυστάλλωση" των πρώτων ιζημάτων. Είναι, επίσης, πιθανόν οι οργανισμοί αυτής της περιόδου να μη διέθεταν τμήματα τα οποία να μπορούσαν να υποστούν απολίθωση.

Εξ αιτίας της έλλειψης χαρακτηριστικών απολιθωμάτων, οι γεωλόγοι προσπαθούν να κατατάξουν τις προκάμβριες γαίες εξετάζοντας τα "συσσωματώματα" και τα δείγματα των διαδοχικών στρωμάτων γρανιτών. Κυρίως όμως προσπαθούν να καθορίσουν την "απόλυτη ηλικία" των πετρωμάτων με μεθόδους γεωχρονολόγησης ουρανίου - μολύβδου, καλίου - αργού και άλλων νεότερων.

Τέλος ως παλαιότερα πετρώματα χαρακτηρίστηκαν περιοχές στον Καναδά και Ν. Αφρική (Σύμπλεγμα Bushveld) ηλικίας 3 δισεκατομμυρίων ετών. Στις προκάμβριες περιοχές συναντάται επίσης μεγάλος ορυκτός πλούτος όπως: σίδηρος, χαλκός, γραφίτης, κοβάλτιο, νικέλιο, χρυσός, λευκόχρυσος και ουράνιο.

• Γεωλογική χρονολογική κλίμακα