Εσθονική Αποστολική Ορθόδοξη Εκκλησία

Η αυτονομία αποδόθηκε το 1923 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και επαναδιατυπώθηκε το 1996.

Εσθονική Αποστολική Ορθόδοξη Εκκλησία
Καθεδρικός Ναός Αγίου Συμεών, Τάλιν
Γενικές πληροφορίες
Ίδρυση	1923 και 1996 (καθεστώς αυτονομίας)
Ιδρυτής	Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως
Xώρα	Εσθονία
Έδρα	Wismari 32 10136, Τάλιν, Εσθονία
Υπαγωγή	Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως
Αρχιερατικές περιφέρειες	3
Μητροπολιτικός ναός	Ιερός Καθεδρικός Ναός Αγίου Συμεών, Τάλιν
Ιστοσελίδα	eoc.ee
Ιεραρχία
Μητροπολίτης	Στέφανος

Από τις 9 Μαρτίου 1999, προκαθήμενος της Εσθονικής Αποστολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι ο Μητροπολίτης Τάλιν και πάσης Εσθονίας Στέφανος.

Πρώτα χρόνια

Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν ότι η Ορθόδοξη πίστη υφίσταται στην Εσθονία ήδη από τον 11ο αιώνα, ο δε Τσάρος Ιβάν Δ΄ της Ρωσίας το έτος 1558 ανακοίνωσε ότι οι Ορθόδοξοι πιστοί της Παλαιάς Λιβωνίας, στην οποία συμπεριλαμβανόταν και η Εσθονία, υπαγόταν στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, δεδομένου ότι οι λαοί αυτοί δεν ανήκαν στο σλαβικό γένος. Ως εκ τούτου, το 1589 όταν ανακηρύχθηκε δια Πατριαρχικού και Συνοδικού Τόμου η Ορθόδοξη Ἐκκλησία της Ρωσίας σε Πατριαρχείο, δεν συμπεριελήφθησαν σε αυτό τα εδάφη της Βαλτικής.

Προσάρτηση Εσθονίας στην αυτοκρατορία της Ρωσίας

Κατά το έτος 1721 προσαρτήσθηκε πολιτικά η Εσθονία στην αυτοκρατορία της Ρωσίας, με αποτέλεσμα την εκκλησιαστική υπαγωγή και των χωρών της Βαλτικής στο Πατριαρχείο της Μόσχας, χωρίς την άδεια και τη συγκατάθεση του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Πρώτη αυτονομία και κατάργησή της από την ΕΣΣΔ

Μετά την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Εσθονίας το 1918 και την επακολουθήσασα Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία, οι Ορθόδοξοι πιστοί της Εσθονίας απευθύνθηκαν στην Μητέρα Εκκλησία τους, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ζητώντας αυτόνομο εκκλησιαστικό καθεστώς. Το 1923, επί Πατριάρχου Μελετίου Μεταξάκη, δόθηκε δια Πατριαρχικού και Συνοδικού Τόμου η Αυτονομία της Εκκλησίας της Εσθονίας. Η αυτονομία αυτή καταργήθηκε παράνομα και αντικανονικά από το Πατριαρχείο Μόσχας, την 9η Μαρτίου 1945, μετά την προσάρτηση της Εσθονίας στη Σοβιετική Ένωση κατά την διάρκεια του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου, συστήνοντας την Επισκοπή Ταλλίνης του Πατριαρχείου Μόσχας. Για τον λόγο αυτό ό,τι εσθονικό ορθόδοξο είχε οικοδομηθεί στα χρόνια του ελευθέρου βίου της Αυτονομίας (1923-1940) στοχοποιήθηκε ώστε να ρωσοποιηθεί και να υπαχθεί στο Πατριαρχείο Μόσχας. Μάλιστα, ο διορισθείς από την Ρωσική Εκκλησία, Εσθονός Μητροπολίτης Ταλλίνης, Αλέξιος (μετέπειτα Πατριάρχης Μόσχας και πάσης Ρωσίας) διακήρυσσε απερίφραστα πως «ό,τι είναι εσθονικό, είναι λουθηρανικό· ό,τι είναι ρωσικό, είναι ορθόδοξο».

Ημερολογιακή γιορτή του Πάσχα

Μέχρι τότε, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί της χώρας γιόρταζαν την Ανάσταση του Κυρίου μαζί με τους Χριστιανούς της Δύσης, σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Από τότε και μέχρι σήμερα, ακολουθούν το Ορθόδοξο Πασχάλιο μαζί με την υπόλοιπη Ορθόδοξη Εκκλησία, κάτι που ακολούθησε και η Εσθονική Αποστολική Ορθόδοξη Εκκλησία, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο.

Μεταφορά της διοίκησης στη Δυτική Ευρώπη

Ο Μητροπολίτης της Αυτόνομης Εκκλησίας της Εσθονίας, Αλέξανδρος, αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει τα πάτρια εδάφη και να βρει καταφύγιο στη Δυτική Ευρώπη, μεταφέροντας εκεί την διοίκηση και την διαποίμανση των Εσθονών προσφύγων Ορθοδόξων πιστών εξασφαλίζοντας έτσι την αδιάκοπη κοινωνία της Εσθονικής Εκκλησίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την ύπαρξη, έστω και υπερορίως, της Αυτόνομης Ἐκκλησίας.

Πτώση της ΕΣΣΔ και επαναφορά της αυτονομίας

Μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και ως εκ τούτου και της Εσθονικής ΣΣΔ το 1991, οι εναπομείναντες στην Εσθονία κληρικοί και πιστοί, αλλά και η Κυβέρνηση της Εσθονίας ζήτησαν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο την επανενεργοποίηση του αυτόνομου καθεστώτος. Το δε Οικουμενικό Πατριαρχείο δια της υπ’ αριθμ. 201/20.02.1996 Πατριαρχικής και Συνοδικής Πράξης, επανενεργοποίησε το αυτόνομο εκκλησιαστικό καθεστώς και αποκατέστησε με τον τρόπο αυτό την αυτόνομη Εκκλησία της Εσθονίας, όρισε δε ως Τοποτηρητή της Εσθονικής Εκκλησίας τον Σεβ. Αρχιεπίσκοπο Καρελίας και πάσης Φινλανδίας Ιωάννη.

Κληρικολαϊκή συνέλευση και εκλογή προκαθημένου

Στις 9 Μαρτίου 1999 Κληρικολαϊκή Συνέλευση πρότεινε ως νέο Μητροπολίτη Τάλιν και πάσης Εσθονίας τον τότε Επίσκοπο Ναζιανζού Στέφανο (Χαραλαμπίδη). Η Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου αποδέχτηκε την απόφαση της Κληρικολαϊκής Συνόδου και προχώρησε στην ενθρόνισή του στις 21 Μαρτίου.

Με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από την απόδοση καθεστώτος αυτονομίας στην Εσθονική Αποστολική Ορθόδοξη Εκκλησία, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, πραγματοποίησε επίσκεψη στη χώρα τον Σεπτέμβριο του 2023. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε συναντήσεις με την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία και χοροστάτησε στη δοξολογία, για την εκατονταετηρίδα της αυτονομίας, στον Καθεδρικό Ναό Αγίων Συμεών και Άννης στο Ταλλίν.

• Βασ. Σταυρίδης, "Εσθονίας, Μητρόπολις", Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 5, εκδ. Μαρτίνος Αθ., Αθήνα 1964, στ. 908-910
• Kalmar Ulm Μελέτιος, Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Εσθονίας στο παρελθόν και το παρόν και η σχέση της με το Οικουμενικό Πατριαρχείο (διδ. διατριβή), Θεσσαλονίκη 2006

• Ορθόδοξος Εκκλησία της Εσθονίας - Ιστοσελίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου
• Εσθονική Αποστολική Ορθόδοξη Εκκλησία
• Ορθοδοξία στην Εσθονία