Анатри Чăвашсем: Чӑваш халӑхӗн этнографи ушкӑнӗ

	Анатри чăвашсем
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ
	Пурӗ: ~ 750000 (2010 çул); Раççей Федерацийĕ: Чăваш Ен; Тутарстан; Пушкăртстан; Чĕмпĕр облаçĕ; Самар облаçĕ; ;
Чĕлхе	чăваш чĕлхи, вырăс чĕлхи, хăшпĕрисем тутар чĕлхине пĕлеççĕ
Кĕрет	чăвашсем
Пулса кайни	пăлхарсем, сăварсем, ютран килнĕ кыпчаксем тата вырăнти фин укорсем

Этнографсем виç ушкăна пайлаççĕ: çурçĕр (Енĕш тата Вăрăм юханшывĕсем хушшинчи); хĕвеланăç (Пăлапа Хырла хушшинчи); кăнтăр (Кĕтне, Хырла хушшинчи).

Пурăнакан тăрăхĕсем

Анатри чăвашсем пурăнакан тăрăх анат енчи чăвашсен тăрăхĕпе чикĕленет, чикĕ Вăта юханшывĕ тăрăх вырнаçнă. Анатри чăвашсем пурăнакан тăрăха: Канаш, Кaçaл, Патăрьел, Шăмăршă, Тăвай, Йĕпреç тата Елчĕк районĕсем кĕреççĕ. Анатри чăвашсем Тутарстанра, Пушкăртстанра, Чĕмпĕр, Самар, Ĕренпур тата Сарăту облаҫĕсенче те пурăнаҫҫĕ.

Генезис

Анатри чăвашсем XVI ĕмĕрте пулса кайнă. Paççeй, Хусан ханлăха çĕнтернĕ хыççăн, Вырăс патша администрацийĕ, Чăваш Енĕн вăтам тавралăхăн, Хусан тавралăхăн халăха, Чăваш Енĕн кăнтăр енчи сахал пурăнакан çĕрĕсем çине хăваласа кăларнă.

Петр Третьяков тĕпчевĕсем тăрăх хальхи Чăваш Ен çĕрĕсен кăнтăр-хĕвелтухăç пайĕ, анатри чăвашсен пурăнакан вырăнĕ, Атăлçи Пăлхар патшалăхне çирĕп кĕрсе вырнаçнине палăртнă. Совет тухăç ăслăлăхĕ, тарихшы-арабист, Андрей Ковалевский этнограф çапла çырнă: монголсем XIII–XIV ĕмĕрте тапăннă хыççăн Пăлхар патшалăхне аркатса тăкнă. Çавăнпа та çак çĕрсем çине хĕвелтухăç енчен тарса килнĕ халăх, пăлхар компонентне, ку çĕрсенче тата ытларах вăйлатнă.

Антропологи

Анатри чăвашсене, Вирьял чӑвашсемпе танлаштарсан, европеоид компоненчĕ чылайрах курăнать. Патăрьелпе, Елчĕк районĕсенче пурăнакансен: тĕттĕм пигментаци, вăтам пӳллĕ, çӳллĕ сăмса кăкĕ пысăк, пит-куçа вăйлă асăрхаттармалли процент. Çак паллăсем понтика типне кăтартаççĕ.

Тумтир

Чăвашсемпе тутарсен вăрах хутшăнăвĕсене пула, чăвашпа тутар тумтирĕсен пĕрпеклĕхĕсем нумай.

Ӳчĕ çине кĕпе тăхăннă. Кĕпесене тĕрлĕ пахалăхлă пиртен çĕленĕ, ку килйыш пуянлăхĕнчен килнĕ. Ĕлĕк, кĕл тунă чух, шурă кĕпе йӳле ярса тăхăнă, ун çине пиçиххи çыхнă.

Çавăн пекех пăхăр

Анат енчи чăвашсем

Асăрхавсем

Kaçăсем

Раççейри чăвашсен йышĕ 2002 çyлхи халăх çыравĕ.

This article uses material from the Wikipedia Чăваш article Анатри чăвашсем, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Урăххине кăтартман пулсан ку материал CC BY-SA 4.0 лицензипе килĕшӳллĕн сарăлать. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Чăваш (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.