Medresa

مدارس, madāris) je arapska riječ za škole kao obrazovne institucije, svjetovne ili vjerske (bilo koje vjere), bilo za osnovno, više ili visoko obrazovanje. U zemljama izvan arapskog svijeta, riječ se obično odnosi na određenu vrstu vjerske škole ili fakulteta za proučavanje islamskih nauka, kao primarnog kursa.

U arhitektonskom i istorijskom kontekstu, termin se općenito odnosi na određenu vrstu više i visoke obrazovne institucije na kojoj se izučavalo islamsko pravo i pravna praksa (fikh), kao i drugi predmeti islamskih i humanističkih nauka. Porijeklo ove vrste institucija uveliko se pripisuje Abu Aliju Hasanu ibn Aliiju Tusiju poznatijem kao Nizamu al-Mulku, seldžučkom veziru iz 11. vijeka, koji je izgradio čitavu mrežu zvaničnih medresa "Nizamija" na Bliskom Istoku. Odatle se izgradnja medresa proširila na veći dio muslimanskog svijeta u narednih nekoliko stoljeća, često usvajajući slične modele arhitektonskog dizajna kao i programa rada.

Etimologija

Riječ medresa potiče od trokonsonantnog semitskog korijena د-ر-س D-R-S 'učiti', koristeći wazn (morfološki oblik ili šablon) مفعل(ة); mefʻal(eh), što znači "mjesto gdje se nešto radi". Prema tome, medresa doslovno znači "mjesto gdje se odvija učenje i poučavanje" ili "mjesto učenja". Riječ je također prisutna kao posuđenica sa istim općim značenjem u mnogim jezicima pod utjecajem arapskog jezika, kao što su: urdu, pandžabi, bengalski, paštu, beluči, perzijski, turski, azerbejdžanski, kurdski, indonežanski, somalijski i bosanski.

Hebrejska srodna riječ midraša takođe ima značenje mesta učenja, ali je dobila mistične i religiozne konotacije.

Medrese su bile srednje i više škole koje se grade u Bosni i Hercegovini od početka XV stoljeća. To su bile konfesijske škole za muslimansko stanovništvo. Građene su na inicijativu pojedinaca kao njihove zadužbine – vakufi. Osnivači osiguravali su sredstva za plaće profesora, zatim stipendije učenicima, a obavezno i sredstva za održavanje i popravak objekta.

U medresama se učio arapski jezik, tumačenje Kur'ana, islamske tradicije, šerijatsko pravo, logika i filozofija. Potpuna nastava trajala je od 12 do 16 godina.

Koncipirane su na principu škole internatskog tipa i sastoje se od dvorišta, sobe za učenike i jedne velike prostorije koja služi kao predavaonica, a naziva se dershana. Neke medrese iz XVI i XVII stoljeća dosljedno podržavaju arhitekturu osmanskih medresa sa kupolama, jer gradili su ih graditelji osmanskog carstva. Većina su uglavnom prilagođene mjesnoj tradiciji građenja.

 

• Gazi Husrev-begova medresa
• Behram-begova medresa
• Karađoz-begova medresa
• Medresa Osman ef. Redžović
• Elči Ibrahim-pašina medresa
• Medresa Džemaluddin ef. Čaušević

• Beogradska islamska srednja medresa
• Gazi Isa-begova medresa
• Bakije Hanume medresa u Prijepolju

• Medresa Dr. Ahmed Smajlović

• Islamska arhitektura
• Islamske nauke
• Mekteb

• Madžida Bećirbegović, Orijentalni Institut u Sarajevu, 1999 -Prosvjetni objekti islamske arhitekture u Bosni iI Hercegovini