Уладзімір Валянцінавіч Варанкін

Уладзімір Валянцінавіч Варанкін
Уладзімір Валянцінавіч Варанкін
	Владимир Валентинович Варанкин
Асабістыя звесткі
Псеўданімы	Vol-Volanto
Дата нараджэння	12 лістапада 1902
Месца нараджэння	Ніжні Ноўгарад, Ніжагародскі павет[d], Ніжагародская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	3 кастрычніка 1938 (35 гадоў)
Месца смерці	Масква, РСФСР, СССР;
Грамадзянства	Расійская імперыя→ СССР
Бацька	Valentin Jegorovitch Varankin[d]
Месца працы	Маскоўскі гісторыка-архіўны інстытут[d];
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	празаік, эсперантолаг
Мова твораў	эсперанта
Грамадская дзейнасць
Член у	Esperanto Language Committee[d];
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Член ЦК СЭСР (1921), член Лінгвістычнага камітэта Акадэміі эсперанта (1921).

Біяграфія

Нарадзіўся 12 лістапада 1902. Яго бацька, Валянцін Ягоравіч (пам. у 1921 г.), да мабілізацыі ў Чырвоную Армію загадваў ашчаднай касай; маці, Ніна Андрэеўна (пам. у 1953 г.), была бібліятэкарам. Паводле адукацыі — гісторык, спецыяліст па пытаннях заходнееўрапейскай гісторыі. Быў дырэктарам Школы замежных моў (потым пераўтворанай у 2-і Маскоўскі дзяржаўны інстытут замежных моў). З 1935 г. загадваў таксама кафедрай сусветнай гісторыі ў Маскоўскім гісторыка-архіўным інстытуце.

З 1919 года — эсперантыст; прымаў актыўны ўдзел у савецкім эсперанта-руху. Ужо ў 1920 годзе арганізаваў у Ніжагародскай губерні каля 40 эсперанта-ячэек. Калі ў чэрвені 1921 г. падчас 3-га Усерасійскага з’езда эсперантыстаў у Петраградзе быў створаны Саюз эсперантыстаў савецкіх краін (перайменаваны ў 1927 годзе ў Саюз эсперантыстаў савецкіх рэспублік), Варанкін быў абраны ў Цэнтральны камітэт Саюза і да канца жыцця прымаў актыўны ўдзел у працы Саюза.

У другой палове 1930-х гадоў над савецкім эсперанта-рухам згусціліся хмары: практычна ўвесь склад ЦК СЭСР і мноства шараговых эсперантыстаў былі рэпрэсаваны паводле надуманага абвінавачвання ў «шпіянажы». Варанкін быў арыштаваны ноччу з 7 на 8 лютага — як «удзельнік антысавецкай трацкісцкай тэрарыстычнай арганізацыі і член так званага „Саюзнага цэнтра“ гэтай арганізацыі». Далей імя Варанкіна сустракаецца ў раздзеле «Московская область. 1-я категория» «Спіса асоб, падлеглых суду Ваеннай калегіі Вярхоўнага Суда Союза ССР» ад 29 верасня 1938 года, падрыхтаванага НКУС СССР и завізаванага І. В. Сталіным и В. М. Молатавым; гэтым лёс Варанкіна быў вырашаны наперад, бо першая катэгорыя азначала «вышэйшую меру пакарання». 3 верасня 1938 г. Ваенная калегія прысудзіла Варанкіна да расстрэлу, і ў той жа дзень прысуд быў выкананы. 11 мая 1957 года Варанкін быў рэабілітаваны, а крымінальная справа закрыта за адсутнасцю складу злачынства.

Навуковая і літаратурная дзейнасць

У. В. Варанкіным напісана шмат прац па эсперанталогіі — перш за ўсё, артыкулаў, якія публікаваліся ў друкаваным органе СЭСР — часопісе «Міжнародная мова». Праца Teorio de Esperanto («Тэорыя эсперанта», 1929) прысвечана даследаванню этымалогіі эсперанцкай лексікі, а таксама фанетыцы, марфалогіі і сінтаксісу мовы эсперанта.

У 1933 годзе ў выдавецтве EKKERLO («Выдавецкі кааператыў рэвалюцыйнай эсперанта-літаратуры», Амстэрдам) быў выдадзены раман Варанкіна Metropoliteno («Метрапалітэн»). Тэмай рамана, які вылучаўся захапляльнай фабулай і майстарскімі характарыстыкамі персанажаў, паслужыла падрыхтоўка да будаўніцтва метрапалітэна ў Маскве ў 1928—1929 гг. Галоўны герой рамана — малады савецкі інжынер, камандзіраваны ў Берлін для вывучэння вопыту будаўніцтва метро. Там ён знаёміцца з жыццём і палітычнай барацьбой нямецкіх камуністаў, а таксама піша аўтабіяграфічны раман аб сваім жыцці ў Маскве перад камандзіроўкай і падзеях у Берліне.

Літаратураведы аднадушна ўключаюць Варанкіна — разам з Кабэ, А. Вальенам, Г. Лойкенам, А. А. Сахаравым, Р. Шварцам, Д. Багі, Ч. Расэці — у спіс ключавых фігур, з якімі звязана станаўленне эсперанцкай прозы. У 1977 г., калі ў Капенгагене выйшла другое выданне рамана «Метрапалітэн», старшыня Акадэміі эсперанта Уільям Олд даў высокую ацэнку раману, вітаючы перавыданне «забытага шэдэўра», і дадаў раман да свайго спіса 50 найвыдатнейшых твораў, створаных на эсперанта за першыя сто гадоў яго існавання.

Творы

Працы па эсперанталогіі

Varankin V. Teorio de Esperanto. — Moskvo: C. K.SEU, 1929. — 67 p.

Выданні рамана «Метрапалітэн»

Varankin V. Metropoliteno. — Amsterdam: EKPELO, 1933. — 200 p.
Varankin V. Metropoliteno. 2 eld. — Kopenhago: Thorben Kehlet, 1977. — 252 p. — ISBN 87-87089-10-6.
Varankin V Metropoliteno. — Antverpen: Thorben Kehlet — Stafeto, 1979. — 312 p. — ISBN 90-6336-016-9. (Пераклад на англійскую мову Марты Эванс)
Varankin V. Metropoliteno. — Moskva: Progreso, 1992. — 244 p. — ISBN 5-01-002952-9. (Рэпрынт выдання 1933 г.)
Varankin V. Metropoliteno. 3 eld. — Jekaterinburg: Sezonoj, 1992. — 260 p.
Варанкин В. В. Метрополитен. — М.: Импэто, 2008. — 272 с. — ISBN 87-87089-10-6. (Пераклад на рускую мову А. Аляксандрава)