Геліяс

Геліяс
стар.-грэч.: Ἥλιος
Міфалогія	старажытнагрэчаская рэлігія[d]
Сфера ўплыву	Сонца
Пол	мужчынскі пол
Бацька	Гіперыён
Маці	Тэя або Ірыфеса[d]
Браты і сёстры	Эас і Селена
Жонка	Рода, дачка Пасейдона, Кета[d], Айглэ[d] і Antiope[d]
Дзеці	Эгіяла[d], німфа ў старажытнагрэчаскай міфалогіі[d], Фаэтон[d], Фаэтуса[d], Лампеція[d], Перс, Асцерыя[d], Ээт[d], Цырцэя[d], Пасіфая[d], геліяды[d], Керкаф, Кандал, Актый, Тэнаг, Трыяп, сын Геліяса, Охім, Ліндус[d], Макарэй[d], Трынакс[d], Аўг[d], Электрыёна[d], Ефрасіння[d], Талія[d], Аглая, Алоэй[d], Этэрыя[d], Бісальт[d], Аўгій, Эга[d], Клімен[d], харыты[d], фаэтаніты[d], Фазыс[d], Діаксіп[d], Хелія[d], Амалфея, Дірцэя[d] і Lelex[d]
У іншых культурах	Сол[d], Сонца[d], Сур'я, Хвар[d], Virotutis[d], Baal-hamon[d], Ра, Anextiomarus[d], Alaunus[d] і Zun[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

З часу Еўрыпіда Геліяса, як усёвідушчага бога Сонца, сталі атаясамляць з Апалонам, усёведным богам-прадракальнікам; адсюль іншае імя Геліяса — Феб. У Ферэкіда Сірскага Геліяс атаясамляецца з Зеўсам, у Феагена — з Гефестам, Апалонам і агнём. Паводле Дзіянісія Скітабрахіёна, сам Геліяс — хлопчык, патоплены ў Эрыдане.

Паводле прамовы Коты, было пяць Геліясаў:

1. Сын Зеўса, унук Эфіра.
2. Сын Гіперыёна.
3. Сын Гефеста, унук Ніла, з Геліяпаля.
4. Народжаны німфай Аканфа на Родасе, продак родаскіх герояў.
5. Бацька Ээта і Кіркі, з Калхіды.

Геліяс расказаў Гефесту, што Афрадыта ляжыць з Арэсам, за гэта Афрадыта была варожая да нашчадства Геліяса.

Распавёў Дэметры, што гэта Аід выкраў яе дачку Персефону.

Паводле Гамера, Геліяс — уладальнік сямі статкаў кароў і сямі статкаў авечак. Яго каровы жылі ў Артэмісія ў Сіцыліі, іх пасвілі німфы Фаэтыса і Ламптыя. Штораніцы, паднімаючыся ў небе, і кожны вечар, апускаючыся ў Акіян, Геліяс любаваўся на сваіх вечна юных жывёл. Аднойчы Адысей высадзіўся на востраве, і яго спадарожнікі забілі некалькі быкоў сонечнага бога. У пакаранне за гэта Зеўс па просьбе Геліяса разбіў іх карабель маланкай. Выжыў толькі Адысей.

Культ Геліяса быў асабліва распаўсюджаны ў Карынфе, у Аргасе, у Элідзе і на востраве Родасе, дзе пры ўваходзе ў гавань стаяла яго каласальная выява. З жывёл яму былі прысвечаны певень і белыя коні. Адлюстроўваецца Геліяс амаль гэтак жа, як і Апалон, з якім збліжаўся па сонечных функцыях.

У рымскай міфалогіі Геліясу адпавядае Соль (лац.: Sol).

• Персеіда, акіяніда, жонка Геліяса, нарадзіла яму Кірку (Цырцэю), Ээта, Пасіфаю, Перса і Алаея.

• Па іншых версіях: маці Кіркі — Роды; маці Ээта — Антыёпа; маці Пасіфаі — Крыта; маці Алаея — Антыёпа (паводле Еўмела).

• Рода, дачка Пасейдона і Амфітрыты, жонка Геліяса. Да Дыядора нарадзіла яму сем сыноў: Охіма, Керкафа, Макарэя, Актыя (Актына), Тэнага, Трыёпа і Кандала, і дачка Электрыёну. Паводле Гесіёда — Кірку.

• Клімена, акіяніда, жонка Геліяса (атаясамленага з Апалонам). Нарадзіла яму Фаэтона, Астрыду і геліяд.

• Жонкай Геліяса і маці Астрыды таксама лічаць акіяніду Кета.

• Клітыя і Леўкафея, дачка Архама. Клітыя пакахала Геліяса, але ён аддаў перавагу Леўкафеі. Геліяс пазбавіў Леўкафею нявіннасці, прыняўшы аблічча яе маці. Раўнівая Клітыя распавяла аб усім яе бацьку Ахраму, і той закапаў дачку жывой у зямлю. Клітыя ж пазней памерла ад голаду. Пасля смерці Леўкафея ператварылася ў галіну, якая змяшчае фіміям, а Клітыя — у кветку геліятроп. Паводле Гігіна Лефкафея нарадзіла ад Геліяса Тэрсанонта з Андраса (аднаго з арганаўтаў).

• Аўгій, адзін з арганаўтаў, па некаторых крыніцах лічыцца сынам Геліяса ад Гірміны або Наўсідамы, дочкі Амфідаманта.

• Оры па адной з версій — дочкі Геліяса і Селены.

• Паводле Пталамея Гефестыёна, Алена — дачка Геліяса і Леды.

• Гемера — багіня, якая ўвасабляла дзень. Лічылася спадарожніцай Геліяса.

• Паводле Антымаха, харыты — дочкі Эглы і Геліяса.

• Карыбанты — дэманы, дзеці Афіны і Геліяса.

• Арга — дачка Зеўса і Геры, каханая Геліяса. Палюючы на аленя, яна гучна закрычала: «Нават калі алень бяжыць хутчэй чым сонца я наганю яго!». Гэтым яна раззлавала Геліяса, і ён ператварыў яе ў сабаку.

• Гефест часам лічыцца сынам Геліяса.

• Дырка — жонка цара Фіваў Ліка. Па адной з версій, дачка Геліяса.

Статуя Геліяса ў Родасе з’яўлялася адным з цудаў свету, яна больш вядомая пад назвай «Калос Родаскі». Геліяс быў не проста асабліва ўшанаваным бажаством на востраве — па легендзе ён быў яго стваральнікам: не маючы месца, яму прысвечанага, сонечны бог вынес востраў на сваіх руках з марской глыбіні.

Штогод 20 ліпеня ў грэчаскіх гарадах праводзілася свята, адначасова прысвечаны Геліясу і Зеўсу.

Геліясу прысвечаны XXXI гімн Гамера і VIII арфічны гімн.