Агадэн

З’яўлялася спрэчнай тэрыторыяй паміж Эфіопіяй і Самалі ў 1970-х гадах. У адміністрацыйным плане адпавядае сучаснаму эфіопскаму рэгіёну Самалі. Плошча тэрыторыі каля 200 000 км2, мяжуе з Джыбуці, Кеніяй і Самалі. Сталіцай рэгіёна з’яўляецца горад Джыджыга. Агадэн — гэта плато, яго вышыня над узроўнем мора: 1500 метраў на паўночным захадзе, уздоўж паўднёвай мяжы вышыня падае на 300 метраў. Вобласці Агадэна з вышынёй ад 1400 да 1600 метраў характарызуюцца як паўзасушлівыя, тут выпадае 500—600 мм ападкаў у год. Больш тыпова для астатняй часткі Агадэна колькасць ападкаў 350 мм і менш. Пейзаж складаецца са шчыльных кустоў, лясных лугоў і ўзгоркаў. У апошнія гады ў Агадэне назіраецца зніжэнне ўзроўню ападкаў, што ў сваю чаргу прыводзіць да павелічэння колькасці буйных засух: самыя засушлівыя часы былі ў 1984, 1985, 1994, 1999 і 2000 годзе. Паводле сцвярджэнняў агадэнскіх жывёлагадоўцаў, яны страцілі каля 70-90 % ад агульнай колькасці сваіх жывёл.

Агадэн
амх. ኦጋዴን, самалі Ogaden
Агадэн на карце Эфіопіі
HGЯO
Краіна	Эфіопія
Рэгіён	Самалі
Абсалютная вышыня	1 600 м
Плошча	200 000 км²
Насельніцтва	4 439 147 чал. (2007)
Шчыльнасць насельніцтва	22,2 чал./км²
Агадэн
Медыяфайлы на Вікісховішчы

 

Існуе не так шмат гістарычных тэкстаў, якія апісваюць то, якія людзі жылі ў сённяшнім рэгіёне Эфіопіі — Агадэн. Агадэн з’яўляўся часткай мусульманскага султанату ў XIII стагоддзі і ў пачатку XIV стагоддзя. Улада султаната распаўсюджвалася на дзве вобласці Эфіопіі — Шаа і Адыс-Абеба. Пазней у Агадэне з’явілася свая ўласная дзяржава — Адал, якая існавала з канца XIV і да апошняй чвэрці XIX стагоддзя. Паміж султанамі Адала і кіраўнікамі Абісініі на працягу ўсяго гэтага часу не згасаў канфлікт. У першай палове XVI стагоддзя, большасць абісінскіх тэрыторый была заваявана і трапіла пад кантроль адалцаў. Ахмед ібн Ібрагім аль-Газі, камандзір самалійцаў з Адала, узначаліў заваяванне абісінскіх зямель. У апошняй чвэрці XIX стагоддзя Агадэн быў заваяваны імператарам Эфіопіі Менелікам II. У 1897 годзе было падпісана перамір’е, паводле якога Агадэн увайшоў у склад Эфіопіі.

Агадэн быў далучаны да Італьянскага Самалі ў 1936 годзе, пасля перамогі Італіі ў Другой італа-эфіопскай вайне. Самалійцы, карэннае насельніцтва Агадэна, з захапленнем успрынялі аб’яднанне з іншымі абласцямі, населенымі самалійцамі. У 1945 годзе Эфіопія звярнулася з просьбай да Вялікабрытаніі і ЗША, урад Эфіопіі хацеў атрымаць назад Агадэн і Эрытрэю. Аднак просьбы Эфіопіі засталіся непачутымі і гэтыя вобласці заставаліся пад кантролем Вялікабрытаніі. Паводле вынікаў перамоў Агадэн быў ізноў перададзены Эфіопіі ў 1954 годзе.

У канцы 1970-х гадоў унутраныя беспарадкі ў Агадэне аднавіліся. Фронт вызвалення Заходняга Самалі звярнуўся да партызанскай тактыкі, каб супрацьстаяць эфіопскім уладам. Самалі падтрымала паўстанцаў і абвясціла вайну Эфіопіі. У выніку Эфіопія атрымала перамогу і Агадэн ізноў вярнуўся ў канстытуцыйнае поле краіны.

У 2007 годзе Эфіопія ўвяла войскі ў Агадэн, пасля таго як сепаратысты забілі дзясяткі грамадзянскіх служачых і супрацоўнікаў аховы на аб’екце па здабычы нафты. Галоўная паўстанцкая групоўка зараз называецца Фронт нацыянальнага вызвалення Агадэна, мэтай якой з’яўляецца барацьба супраць эфіопскага ўрада. Некаторыя з самалійцаў, што жывуць у Агадэне, сцвярджаюць, што эфіопскія ваенныя забіваюць мірных жыхароў, рабуюць і раскрадаюць сродкі да існавання многіх этнічных самалійцаў і здзяйсняюць злачынствы супраць качэўнікаў у рэгіёне. Некаторыя міжнародныя праваабарончыя арганізацыі вінавацяць эфіопскі рэжым у здзяйсненні злачынстваў супраць этнічнай большасці Агадэна. Гэтыя сцвярджэнні атрымалі пацверджанне ў нядаўнім дакладзе Х'юман Райтс Вотч. Іншыя даклады пра сітуацыю ў рэгіёне паказалі, што паўстанцы ў Агадэне таксама вядуць барацьбу без усякіх правіл, здзяйсняючы падрывы аўтакалон з эфіопамі і забіваючы прадстаўнікоў улады гэтай краіны. У той жа час прадстаўнікі ЗША афіцыйна заявілі пра тое, што эфіопская армія забівала мірных людзей, займалася катаваннямі грамадзянскіх асоб і здзяйсняла іншыя злачынствы супраць насельніцтва Агадэна.

Гэты рэгіён быў гістарычным асяроддзем пражывання гіенападобных сабак, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення, але паней яны зніклі.

• Бітва за Агадэн
• Вайна за Агадэн (1977—1978)
• Вайна ў Агадэне