Пфальц

Пазьней эвалюцыянавала ў замак.

Нямецкае слова Pfalz мае лацінскае паходжаньне, у якім, дарэчы, і адлюстраваны ягоны сэнс. Адзін з найвышэйшых зь сямі рымскіх ўзгоркаў меў назву palatin. На ім рымскія імпэратары збудавалі вялікі комплекс шыкоўных палацаў. Гэты ўзгорак стаў сымбалем імпэратарскай улады, а разам з тым і сымбалем ўсёй Рымскай імпэрыі.Слова рalatinum у хуткім часе набыло значэньне шыкоўнай рэзыдэнцыі. Адсюль паходзіць нямецкае слова Pfalz, таксама як і беларускае палац.

У першых пфальцах рэпрэзэнтатыўнасьць брала верх над патрэбамі абароны. Карл Вялікі ўсталяваў моцную імпэратарскую ўладу ўнутры краіны і яму не было патрэбы ўмацоўваць свой шыкоўны пфальц у Аахэне. Але з разьвіцьцём фэадалізму, дэцэнтралізацыяй і ўзмацненьнем міжусобнай барацьбы ў франкскай імпэрыі, а затым і ў новым дзяржаўным утварэньні Сьвятарнай Рымскай Імпэрыі пфальцы пачалі будаваць ўсё больш абароназдольнымі, эвалюцыянуючы да абарончых замкаў.

Пфальц і замак у навуцы доўгі час разумеліся як тоесныя зьявы – умацаванае жытло ці сядзіба фэадала, ці пфальцам лічылі наўпрост замак вялікага памеру, з шматлікімі жылымі і гаспадарчымі памяшканьнямі, прызначанымі для каралеўскага цэрыманіялу і жыцьця двара. У першай палове і сярэдзіне ХХ-ага стагодзьдзя ў нямецкамоўнай літаратуры клясычныя нямецкія фэадальныя замкі ХІІ-ХІІІ стагодзьдзі разумеліся як паменшаныя копіі замкаў часоў Штаўфэнаў (1138-1250), якія абаранялі пэўнае месца, сядзібу-жытло ад навакольле. Яны і насамрэч былі падобныя, аднак не былі ўлічаны розныя карані паходжаньня пфальцаў, што ідуць з антычнасьці, і фэадальных замкаў, разьвіцьцё якіх у нямецкамоўным рэгіёне распачалося ў Х-ХІ стст. Вядомы дасьледчык гісторыі нямецкага сярэднявечнага дойлідзтва Гюнтэр Біндынг аднак мяркуе, што “пфальцы ніколі ня мелі адрозненьняў па сваёй будаўнічай праграме ад замкаў”.