Дзясятаглаў

Мацьвей Дзясяты

Дзясятаглаў, 1502—1507

пэргамэнт, рукапіс.

Расейская нацыянальная бібліятэка, Пецярбург

Ня варта блытаць з Супрасьлеўскім кодэксам.

 

Рукапіс уяўляе сабой звод кніг Бібліі. Зьяўляецца другім усходнеславянскім (пасьля Генадзеўскай Бібліі 1499) поўным зводам біблійных кніг.

Складаецца з 545 аркушаў вялікага фармату (30,7×19,5 см), якія зьмяшчаюць большасьць кніг Старога і ўвесь Новы Запавет. Акрамя Бібліі, у Дзясятаглаве ёсьць Месяцаслоў.

На кожнай старонцы па 35 радкоў тэксту. На палёх шматлікія пазнакі перапісчыка і пазьнейшых уладальнікаў. Рукапіс сьпісаны цудоўным каліграфічным почыркам перапісчыка карычневым і чырвоным атрамантам, а ў Новым Запавеце яшчэ й золатам і сіняй фарбай. Пры гэтым золата выкарыстоўваецца для цытатаў са Старога Запавету і вылучэньня словаў і вучэньняў Ісуса Хрыста, а сіняй фарбай напісаныя рэмаркі, што ўводзяць простую мову.

На апошнім аркушы зьмешчаная прыпіска перапісчыка з падрабязнай аўтабіяграфіяй пад назваю «О напісавшем кнігі сія». Адтуль становіцца вядома, што Мацьвей быў дзясятым дзіцем у сям’і (адсюль ягоная мянушка Дзясяты).

У кнізе прысутнічае мініятура рэдкага сюжэту з пэрсаніфікацыяй Сафіі — мудрасьці Божай.

Ідэя скласьці поўны збор кніг Бібліі на славянскай мове паходзіла зь вялікакняскага двара. Дзеля гэтага ў Вільню для працы над рукапісам быў прыцягнуты выхадзец з Маскоўскай Русі, спрактыкаваны кнігапісец Мацьвей Дзясяты. Праца цягнулася шэсьць гадоў (1502—1507), пад час якіх памёр замоўца — вялікі літоўскі князь Аляксандар, і Мацьвей сканчаў працу ўжо ў Супрасьлі.

Захоўваўся ў Супрасьлеўскім манастыры. У сярэдзіне XIX стагодзьдзя трапіў у асабістую бібліятэку япіскапа Паўла Дабрахотава, пасьля якога перайшоў у валоданьне акадэміка Сразьнеўскага. У 1910 року разам са зборамі Сразьнеўскага рукапіс трапіў у бібліятэку пецярбурскай Акадэміі навук.

• Ромодановская В.А. Геннадиевская библия 1499 г. и Супрасльский сборник Матфея Десятого: Маргиналии как источник для определения латинского оригинала / Ответ. ред. академик Н.Н. Покровский // Поэтика русской литературы в историко-культурном контексте. — Новосибирск: Наука, 2008. — С. 194—211.
• Юрий Лабынцев, Лариса Щавинская. Библия в западнобелорусской монастырской среде XV-XIX вв. // Любоў Уладыкоўская-Канаплянік Хрысціянства і беларуская культура. Матэрыялы III Міжнароднага кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый». — Мн.: Грамадскае аб’яднаньне «Міжнародная асацыяцыя беларусістаў», Нацыянальны навукова-асветніцкі цэнтр імя Ф.Скарыны, 2001. — С. 61—74. — ISBN 985-6638-19-4.

• Мікалай Мікалаеў, загадчык Аддзелу рэдкіх кніг Расейскай нацыянальнай бібліятэкі. Пачаткі каліграфічнай ілюмінацыі Бібліі ў Беларусі  (рас.)