Йыр Кутузов
Кутузов — маршҡа оҡшатып ижад ителгән башҡорт халыҡ йыры: .
| Кутузов | |
| Сәнғәт формаһы | Йыр |
|---|---|
| Жанр | халыҡ йыры һәм марш[d] |
| Булдырыусы | Халыҡ |
| Әҫәрҙең теле | башҡортса |
| Ваҡиға ваҡыты | 1812 |
Тарихы
Кутузов
Полководец батыр ир Кутузов,
Уттар, һыуҙар кисте, ҡурҡманы,
Һай, Кутузов, Полководец икән Кутузов.
Наполеондың баҫҡынсы яуҙарын
Көтөү кеүек әйҙәп туҡманы,
Һай, Кутузов, Полководец икән Кутузов.
Рәсәй ҙә генә иле, һай, киң икән,
Донъяла иң гүзәл ер икән,
Һай, Кутузов, Полководец икән Кутузов.
Ирҙәре лә батыр ирҙәр икән,
Ил дошманын яуҙа еңә икән,
Һай, Кутузов, Полководец икән Кутузов.
.
Башҡорт халыҡ марш-йыры «Кутузов» 1812 йылғы Ватан һуғышы осоронда башҡорттар менән урыҫтарҙың хәрби хеҙмәттәшлек итеүенә бәйле. Урыҫ армияһы составында башҡорт полктары ил азатлығы өсөн француздарға ҡаршы яуҙарҙа ҡатнашҡан. Йырҙы данлыҡлы ғәскәр башлығы Михаил Илларионович Кутузов исеме менән атағандар. Дәртле, энергиялы башҡарыла.
1812 йылғы Ватан һуғышы тураһында башҡорттар тиҫтәләгән юғары рухлы йырҙар сығарған. Рәсәйҙең ысын патриоты, талантлы етәксе М. И. Кутузовҡа арналған йыр сығарып, уның ҡаһарманлығына баһа бирә. Кутузовҡа ҙур ихтирам күрһәтеү йөҙөнән «полководец икән Кутузов» тигән һығымта бер нисә тапҡыр ҡабатлана. Бөйөк полководецтың тулы образы хасил була, көслө рухы, Ватан алдындағы бурысын намыҫлы үтәгән илһөйәр Кутузовтың бөйөк тарихи шәхес, ҙур илдең мәшһүр кешеһе икәнлеге күрһәтелә. Йыр ватансылыҡ, илһөйәрлек рухы менән һуғарылған. Йырҙа ил өсөн үҙ йәнен аямаған яугир батырҙар һәм Кутузов образы аша Рәсәйҙең ҡеүәте, көсө, уның еңелмәҫлеге күрһәтелә
Йыр ике өлөштән тора — йыр структураһында башы һәм ҡушымтаһы бар, һәр өлөшө ике һөйләмдән тора. Көйгә квардецизм тип аталған киң диапазон хас. Музыкаль әҫәрҙең лад төҙөлөшө нигеҙендә — өс пентатон төр ойоштормаһы ята. Ғәйрәтле кварт йөрөштәре, көй һәм ритм структураларының ҡабатланып тороуы йырға сағыулыҡ һәм етеҙлек өҫтәй.
Композиторҙар А. М. Ҡобағошов йырҙы фортепиано һәм тауыш өсөн, ә З. Ғ. Исмәғилев — a capella хоры өсөн эшкәрткән .
Әҙәбиәт
Военная история башкир. Уфа. Башкирская энциклопедия. 2013. с. 239.
Һылтанмалар
Кутузов (башкирская народная песня-марш)
БАШҠОРТ ЙЫРЫ — ИЛҺӨЙӘРҘӘР МОҢО — Әҙһәм Исҡужин(недоступная ссылка)
Иҫкәрмәләр
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Кутузов (йыр), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.