Биоспелеология, спелеобиология (бор.
грек. βίος — йәшәү, σπήλαιον — мәмерйә һәм λόγος — тәғлимәт, фән) — биологияның мәмерйәләрҙә тереклек итеүсе организмдарҙы өйрәнеүсе бүлеге.
Эмиль Раковицэ | |
Emil Racoviţă | |
Тыуған урыны | Яссы Объединение Дунайских княжеств |
---|---|
Вафат урыны | |
Ғилми даирәһе | |
Эшләгән урыны | Румын спелеология институты |
Альма-матер | |
Ғилми дәрәжәһе | фәндәр докторы |
Ниндәй өлкәлә танылған | Антарктиданы тикшереүсе , биоспелеологияны нигеҙләүсе |
Биоспелеология | |
Өйрәнеү объекты | Пещерная фауна[d] |
---|
Беренсе тапҡыр был ер аҫты фаунаһы тураһында иезуит Кирхер яҙып сыҡҡан.
Ер аҫты тормошон өйрәнеү xviii-xix быуаттарға тиклем дауам итә.
Һөҙөмтәлә xix быуат аҙағына ер аҫты тереклегенең йөҙҙәрсә төрө асыла һәм өйрәнелә.
«Биоспелеология» терминын 1903 йылда француз А. Вирено тәҡдим итә.
Биоспелеология нигеҙҙәре башлап румын биологы Раковицэ (1907) тарафынан төҙөлә.
Ул Р. Женель (француз биологы, биогеограф, биоспелеолог, зоолог, энтомолог, ботаник, геолог, палеонтолог…) менән бергә мәмерйәләрҙәге шарттарҙың экологик үҙенсәлектәрен һәм уларҙың тере организмдарға йоғонтоһон асыҡлау, ер аҫты биоталарының эволюция законлылыҡтарын өйрәнеү, мәмерйәләрҙәге тереклектең үрсеүен һәм таралыуын тикшереү менән шөғәлләнәләр.
1907 йылда Раковицэ «Биоспелеолоджик» фәнни ассоциацияһын нигеҙләй.
СССР-ҙа биоспелеологияға мәскәү биологы Бирштейн Авадиевич Яков (1911—1970 йылдар) башлап нигеҙ һала. Әлеге ваҡытта С. Левушкин, Н. Залесская, С. Головач, В. Книсс, Р. Джанашвили һәм башҡа энтузиастар был эште дауам итәләр.
Хәҙерге ваҡытта мәмерйә фаунаһы тип айырым төркөм хайуандарҙы атайҙар. Улар мәмерйәләрҙә таш тоҡомдары араһында ярыҡтарҙа тереклек итәләр.
Биосфераның улар биләп торған урынын стигобиосфера (по имени мифической реки Стикс, протекающей через царство мертвых) тип атайҙар.
Болгар биологы Л. Цветков стигобиосфераға тупраҡ ҡатламы нигеҙенән алып биосфераның иң түбәнге сиге инә тип иҫәпләй.
Стигосфера тереклегенең төп өлөшөн төрлө бактериялар тәшкил итә.
Мәмерйәләр бында үҙҙәре бер донъя булып тора. Уларҙа хайуандарҙың 7 тибынан вәкилдәр осрай:
Барлыҡ спелеофаунаны өс төркөмгә бүләләр: троглобионтов, троглофилов и троглоксенов.
Мәмерйәләрҙе ышыҡланыу, һаҡланыу, эҫенән йәки һыуыҡтан ҡасыу һәм башҡа мәнфәғәттәрҙән файҙаланалар (мәҫ. Ярғанаттар).
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Биоспелеология, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.