1910-cu ildəki alban üsyanı (alb.
Bir sıra böyük həcmli üsyanların ilki idi. Üsyançılar Serbiya Krallığı tərəfindən dəstəklənmişdi. 1910-cu ilin ilk aylarında alınan yeni vergilər, İsa Boletininin 1909-cu ildə bir üsyana qarışan alban rəhbərləri Osmanlı İmperiyasına qarşı bir üsyan qaldırmaq üçün razı etməsinə yol açdı. Priştine-də (indiki Priştina) və Ferizovik-də (indiki Ferizay) alban hücumlarında, İpek (indiki Peç) şəhərindəki Osmanlı komandirinin öldürülməsində və müqavimətçilərin Kaçanik Keçidindəki Skopyeyə gedən dəmiryolunun bağlaması Osmanlı hökumətinin bölgədə hərbi vəziyyət elan etməsinə səbəb oldu.
1910 Albaniya üsyanı | |||
---|---|---|---|
Tarix | May – İyun, 1910 | ||
Yeri | Kosovo vilayəti, Osmanlı İmperiyası | ||
Nəticəsi | Üsyan yatırıldı | ||
Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
Komandan(lar) | |||
| |||
Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Hadisələr1910-cu ilin ilk aylarında, İsa Boletini, 1909-cu ildəki daha kiçik üsyanın müvəffəqiyyətsizliyindən sonra Monteneqroya qaçan alban klanlarını ziyarət edərək qüvvələri yeni bir üsyan üçün razı etməyə çalışdı. Bu vaxt yeni qubernator Masar Bəy, əmtəələrin üzərinə dərhal sevilməyən yeni bir vergi sistemi gətirdi. Alban rəhbərlər, İpək (indiki Peç) şəhərində və Ferizoviçdə (indiki Ferizay) iki yeni iclas təşkil etdilər və burada yeni Osmanlı hökumətinin mərkəziləşmə siyasətinə qarşı birləşmək üzrə besa andını içdilər. İsa Boletini rəhbərliyindəki qüvvələr Priştina və Ferizoviçdə Osmanlı qüvvələrinə hücum etdilər. Peç şəhərindəki Osmanlı qüvvələrinin komandiri yerli xalq tərəfindən öldürüldü. Osmanlı hökuməti hərbi vəziyyət elan etdi və 1910-cu ilin Aprel ayında Skopyeyə gedən Şövkət Turqut Paşa rəhbərliyindəki 16.000 nəfərlik bir hərbi ekspedisiya göndərdi. Eyni vaxtda İdris Səfərin rəhbərliyindəki 3 min alban Kaçanik Keçidində yerləşən və Skopyeyə gedən dəmiryolunu bağladı. Priştinadan Osmanlı garnizonuna əsgər və hərbi təchizat göndərən bir qatarı tutmuş, əsgərləri silahsızlandırmış və təchizatları özlərinə götürmüşdülər. Osmanlı qüvvələri Kaçanik Keçidinə hücum etdi ancaq orada İdris Səfər rəhbərliyindəki albanlar tərəfindən göstərilinən müqavimət, Osmanlı hökumətinə 16 min əsgərin üsyanı yatırmaq üçün qeyri-kafi olduğunu öyrətdi. Buna görə ordudakı əsgərlərin sayı 40 minə qalxdı. İki həftədən çox vaxtdır ki sərt döyüşən Osmanlı əsgərləri, Kaçanik Keçidini zəbt etdilər və eyni vaxtda Ferazovik-Prizrenin Karraleva Keçidinə olan yolunu bağlayan İsa Boletini və Həsən Budakova rəhbərliyindəki alban qüvvələrinə hücum etdilər. Üç gün davam edən döyüşdən sonra alban qüvvələri Drenisa bölgəsinə çəkildilər. Osmanlı qüvvələri 1910-cu ilin May ayının ortalarında Prizren şəhərini zəbt etdilər. İyun ayının 1-də isə Yakova və İpək şəhərlərini zəbt etdilər. Hökumət əmri ilə, ordunun bir qismi Skutari (indiki Şkoder) şəhərinə, digər qismi isə Debre bölgəsinə (Albaniyada indi Dibare, Makedoniya Respublikasında isə Debar olaraq bilinir) getdi. Skutariyə gedən ilk ordu, Zəhər Xəlil, Abdullah Xoca və Şaban Binaku rəhbərliyindəki, Qaç, Krasnik və Bitiç bölgələrindən gələn alban qüvvələri ilə döyüşərək Morine keçidini zəbt etdi. Osmanlı qüvvələri, Prel Tuli, Mehmet Şupendi və Maraş Deliya rəhbərliyindəki Albaniyanın Salem, Şose, Nikay və Mertur bölgələrindən gələn qüvvələr tərəfindən Aqri Keçidində 20 gündən çox dayandırıldı. 1910-cu ilin İyul ayının 24-də Osmanlı qüvvələri Skutari şəhərini zəbt etdi. Skutari zəbt olunandan sonra üsyan yatırıldı. NəticəsiOsmanlı qüvvələrinin sayı 50 minə qədər yüksəlmiş olmasına baxmayaraq, yalnız ovalıqları və şəhərləri nəzarət altına almışdırlar, amma dağlıq bölgələrin nəzarəti ələ keçirməyi bacara bilməmişdirlər. Osmanlı komandiri Mehmet Şövkət Paşanın tələbi üzərinə Osmanlı hökuməti, alban klanlarının dağlıq qanunu olan "Leke Dukaqyini Aktı"-ın qaldırıldığını elan etdi. Bəzi alban klanları Monteneqroya qaçdılar, Osmanlı hökumətindən bir əfv tələb edərək üsyandan əvvəl verilən şərtlərin geri gətirilməsini istədilər. Bu, alban əlifbasının və onun içində nəşr olunan kitabların qadağan edilməsini də ehtiva edirdi. Bu şərtlər Osmanlı hökuməti tərəfindən qəbul edilmədi. Alban dil məktəbləri qeyri-qanuni elan edildi və alban hərflərində bir kitab saxlamaq cəza halına gəldi. Sayı və mövqesi ilə güclü olan Osmanlı ekspedisiyaları, Albaniyanın mərkəzində və cənubunda yeni qadağanları əhaliyə çatdırmaq üçün yürüşünə davam etdi. Alban məktəbləri bağlanıldı və Latın qrafikasındakı nəşrlər qeyri-qanuni elan edildi. Alban üsyan yatırılmışdı, amma 1912-ci ildə də yeni bir üsyan baş verdi. Həmçinin BaxİstinadlarThis article uses material from the Wikipedia Azərbaycanca article Albaniya üsyanı (1910), which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Əksi qeyd olunmayıbsa, bu məzmun CC BY-SA 4.0 çərçivəsində yayımlanır. Images, videos and audio are available under their respective licenses. Tags:1910 Albaniya Üsyanı Hadisələr1910 Albaniya Üsyanı Nəticəsi1910 Albaniya Üsyanı Həmçinin Bax1910 Albaniya Üsyanı İstinadlar1910 Albaniya ÜsyanıAlban diliAlbaniyaAlbanlarDəmiryol xəttiOsmanlı ordusuOsmanlı İmperiyasıPeçPriştinaSkopyeTürk diliÜsyan🔥 Trending searches on Wiki Azərbaycanca:NeftAftandil İsrafilovLütfi ZadəYaponiyaRusiyaQrafik formatCavanşir Məmmədov (general)ŞəddadilərFutbolAlbaniyaNitq hissəsi27 martMübtədaYasamal qəbiristanlığıÖzbəkistanAbdullah ZubirNida cümləsiƏhməd CavadDostəli xan MüəyyirəlməmalikİstismarAzərbaycanın quşlarıƏfsanəTovuz rayonuMüstəqil Dövlətlər BirliyiTonzillitThe SmithsAypara və ulduz rəmziİrəvan xanlığıİnsan hüquqlarıAna səhifəOsmanlı imperiyasıAtlantik okeanBazar iqtisadiyyatıQasım bəy ZakirXeyirxahlıqLipopolisaxaridAntonimKompüterAzərbaycan əlifbasıAzərbaycanın Milli QəhrəmanıRobin HivensGülüstan müqaviləsiLotu QuliMonqolların Azərbaycana ilk yürüşüAlma (meyvə)OperaCabir NovruzSinan OğanKəmaləddin HeydərovQarışqalarEksponatUşaq hüquqlarıŞuşaSuAral gölüGəncə qapılarıİkinci Qarabağ müharibəsiOrucHəmcins üzvlərXocalı soyqırımı qurbanlarının siyahısıQopuzXəzər Lənkəran FKDiktorDünya sənin, dünya mənim (mahnı)BabaSeimone AugustusKonusPortuqaliyaXristianlıqOvçuluqSözün həqiqi mənasıRenat DadaşovZeynəb XanlarovaAzərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet TeatrıMəkkəCümləİmişli rayonu🡆 More |